همشهری- زهرار رفیعی: تغییر اقلیم به عنوان مهمترین چالش کشور می‌تواند تنوع زیستی و منابع آبی را تحت تاثیر قراردهد. افزایش دما و گرمای زمین به طور عمده تحت تاثیر دو عامل مهم است. اول افزایش گازهای گلخانه‌ای که علت آن افزایش گازهایی مثل متان (ناشی از افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی) و دوم چرخه آب و هوایی ال نینو است که هر ۲ تا ۷ سال به علت جابجایی باد در سطح اقیانوس آرام در نزدیکی خط استوا رخ می‌دهد.
پدیده‌ای که باعث وقوع سیلاب‌های ناگهانی، خشکسالی، قحطی و اپیدمی در دنیا می‌شود. بروز این پدیده به گرم شدن سطح اقیانوس یا دماهایی بالاتر از میانگین سطح دریا در مرکز و شرق اقیانوس آرام مربوط است. ال‌نینو اغلب پس از دوره‌ای از لانینا رخ می‌دهد که علامت مشخصه آن دمای پایین‌تر از حد معمول سطح دریا در همان منطقه است.
با این وجود مهمترین عامل گرمایش زمین افزایش گازهای گلخانه‌ای و مصرف بالای سوخت‌های فسیلی است که به دست بشر صورت می‌گیرد. در واقع انسان تخریب محیط زیست، مصرف بالای نفت، گاز، ذغال سنگ و تخریب جنگل‌ها به دست خود زمین را نابود کرده با دستکاری در طبیعت زمینه تغییرات اقلیمی را فراهم کرده است. تغییراتی که تبعات سنگینی به دنبال دارد. پیامدهایی مانند افزایش خشکسالی، سیل و بارش‌های شدید، طوفان و گردبادها، آتش سوزی جنگل‌ها، افزایش حشرات و بیماری‌ها و گرم شدن زمین که به افزایش گرمازدگی و تهدید سلامت انسان منجر می‌شود.
آسیب پذیری در برابر تغییر اقلیم
داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست: افزایش بیابان‌زایی از جمله تاثیرات تغییرات اقلیمی است و در حال حاضر کانون‌های بحرانی از ۷.۶ میلیون هکتار به ۱۴.۵ میلیون هکتار افزایش یافته است. ایران رتبه یک دنیا در شدت مصرف انرژی (۲.۵ برابر میانگین دنیا، حدود دو برابر چین و حدود ۱۵ برابر ژاپن) را دارد علاوه بر آن نرخ فرسایش خاک در کشورمان شش تا هفت برابر میانگین دنیا، نرخ فرونشست کشور سالانه حدود ۱۲ سانتیمتر، میانگین مصرف بنزین در کشور روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر (تبخیر روزانه حدود ۳۰۰ هزار لیتر) است. راندمان نیروگاه‌های حرارتی حدود ۳۸ درصد، تولید انرژی ۶۴ درصد وابسته به سوخت‌های فسیلی، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر کمتر از یک درصد، هدررفت گاز ناشی از فلرینگ (مشعل‌سوزی) روزانه حدود ۴۲ میلیون مترمکعب (عدم النفع اقتصادی سالانه حدود ۵ میلیارد دلار) و مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا ۲۶ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ و خسارت اقتصادی ۱.۳ میلیارد دلار است. تعداد خودروهای فرسوده در کشور حدود ۷ میلیون دستگاه، تعداد موتورسیکلت‌های فرسوده ۱۰ میلیون دستگاه و حدود ۸۵ درصد ناوگان حمل و نقل عمومی بار و مسافر فرسوده است. بر اساس برنامه هفتم توسعه قرار است سالانه ۵۰۰ هزار دستگاه خودروی فرسوده از رده خارج شود این در حالیست که طی سه سال احیر حدود ۴۰هزار دستگاه خودرو از رده خارج شده است. ایران از نظر تولید گازهای گلخانه‌ای جزو ۱۰ کشور اول و از نظر سرانه انتشار چهارمین کشور است. توسعه پایدار بر اساس رابطه متقابل اجتماع، اقتصاد و محیط زیست حاصل می‌شود و برای دستیابی به توسعه پایدار باید به این سه مولفه توجه زیادی داشته باشیم. بازار کربن، ابزار اقتصادی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است ولی هنوز از این ابزار به‌گونه‌ای مطلوب استفاده نکرده‌ایم. علاوه بر گنجاندن این موضوع دربرنامه هفتم توسعه، لایحه‌ای در زمینه کاهش اثرات تغییر اقلیم تدوین کرده‌ایم که در مجلس در حال بررسی است. تهیه و ابلاغ دستورالعمل نحوه محاسبه موجودی انتشار گازهای گلخانه‌ای، ایجاد دبیرخانه صندوق سبز اقلیم و برگزاری جلسات مرتبط با آن و انتخاب دو پروژه از طرف ایران، کاهش انتشار از طریق ارتقای سطح استاندارد تولید سوخت و خودرو، اجرای ماده ۱۷ قانون هوای پاک در خصوص معاینه فنی موتورخانه‌ها، ساماندهی و کاهش مرکز دفن زباله‌های شهری از ۶۶۰ مرکز به ۱۸۰ مرکز و پیگیری تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به سیکل ترکیبی از جمله این اقدامات است.
میانگین دمای کشور ۱.۲ درصد افزایش یافت
سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی: بر اساس اطلاعات هیات بین‌الدول تغییرات اقلیمی طی دوره ۳۰ ساله تغییرات اقلیمی بیشترین تاثیر را بر اروپا و پس از آن آسیا گذاشته است. بررسی تغییرات اقلیمی در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که به‌ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا روند افزایش دما و تعداد روزهای گرم رخ داده است علاوه بر آن شاهد افزایش بارش‌های سیلابی در برخی مناطق آسیا و خاورمیانه بوده‌ایم. از سوی دیگر افزایش خشکسالی نیز در این مناطق رخ داده است. در ایران تقریبا در جنوب کشور با افزایش بارش مواجه بوده‌ایم. ممکن است مقدار این بارش‌ها زیاد باشد و حتی به سیلاب منجر شود. یکی از مهمترین پدیده‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، افزایش رخداد پدیده‌های حدی است. از جمله این پدیده‌ها می‌توان به امواج گرما، بارش‌های سیل آسا و افزایش هجوم ملخ‌ها اشاره کرد. بر اساس مطالعات انجام شده با دو درجه افزایش دما تعداد رخداد پدیده‌های حدی ۵.۶ برابر افزایش می‌یابد و شدت این رخدادها ۲.۶ برابر می‌شود. از جمله رخدادهای حدی سال گذشته میلادی سیلاب پاکستان و موج گرما در چین بود. در تابستان سال جاری در کشور ما برخی روزها تعطیل شد. به نظر می‌رسد این تعطیلی نه به علت افزایش قابل ملاحظه دما بلکه به علت طولانی بودن مدت افزایش دما بود. در سال ۲۰۲۲ تعداد پدیده‌های حدی که رکورددار شدند زیاد بود و به نظر می‌رسد بزرگترین تاثیر تغییرات اقلیمی روی منافع اقتصادی باشد. سه عامل مهم کمبود آب، شکست در کاهش سازگاری با تغییرات اقلیمی و افزایش رخداد پدیده‌های حدی مهمترین عوامل افزایش ریسک اقتصادی هستند بنابراین کشورهای مختلف در جهت کاهش اثرات تغییرات اقلیمی تلاش می‌کنند. بر اساس گزارش هیات بین‌الدول تغییرات اقلیمی، تاثیرات تغییرات اقلیمی بر آمریکای شمالی و اروپا افزایش پیدا کرده است و به صورت تغییر در ساختار اکوسیستم، تغییر در ساختار گونه‌ها و تغییر در پدیده‌شناسی یا فنولوژی اکوسیستم‌ها خود را نشان می‌دهد. کمبود آب، تاثیر بر سلامت و زیستگاه از جمله این اثرات است. در کشور ما دو عامل بسیار مهم در تغییرات اقلیمی زیرساخت‌ها و تغییر کاربری اراضی است که ما را بسیار آسیب پذیر کرده است چرا که زیرساخت‌ها بسیار فرسوده هستند و تغییر کاربری‌های بسیار زیادی انجام شده است، به گونه‌ای که حتی بارش شش میلیمتر نیز ممکن است موجب وقوع سیل شود. این سیلاب به علت بارش نیست بلکه عامل اصلی آن وضعیت زیرساخت‌ها و تغییرات کاربری اراضی است. میانگین دمای کشور ۱.۲ درصد افزایش یافته است. اگر این میزان به دو درجه سانتیگراد افزایش پیدا کند، برخی از اکوسیستم‌ها بسیار در معرض خطر قرار می‌گیرند. اگر دمای دریاها و اقیانوس‌ها ۴ درجه سلسیوس افزایش یابد، مرجان‌های دریایی نابود می‌شود حتی در حال حاضر نیز مرجان‌ها در وضعیت مخاطره شدید با سطح اطمینان بالا قرار دارند. در این شرایط اگر برنامه مشخصی برای کنترل وضعیت دما نداشته باشیم، بسیاری از اکوسیستم‌های دریایی به‌طور کامل از زمین ناپدید خواهند شد. یکی از مهمترین راهکارها برای پیشگیری و سازگاری با تغییرات اقلیمی، توانمندسازی جوامع و انسان‌هاست. توسعه پایدار ۱۷ هدف دارد. اگر راهکار سیزدهم را که «اقدام برای اقلیم» است را به‌درستی انجام دهیم، در دستیابی به سایر اهداف توسعه پایدار نیز توفیق بیشتری به دست خواهیم آورد. پنجره فرصت کشورها برای توسعه تاب‌آوری در مقابل مخاطرات تغییرات اقلیمی در حال کوچکتر شدن است. نظارت بر اکوسیستم و حرکت در مسیرهای سبز می‌تواند کشورها را در کاهش مخاطرات تغییرات اقلیمی یاری دهد و در این جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورتی‌که جوامع در دستیابی به این اهداف موفق نباشند، نه آرامش، نه امنیت و نه رفاه خواهند داشت. امیدواریم دستگاه‌های اجرایی کشور مانند وزارتخانه‌های نفت، نیرو و جهاد کشاورزی نیز اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهند.
نظر شما