همشهری آنلاین- مرضیه موسوی: علامه محمدتقی جعفری، فیلسوف و مولوی‌شناس در طول حیات خود از سال ۱۳۰۴ تا سال ۱۳۷۷ در نقاط مختلف ایران زندگی کرده بود؛ از زادگاهش تبریز گرفته تا زندگی و تحصیل و تدریس در قم و مشهد و نجف و تهران و مدرسه مروی. علامه جعفری قبل از انقلاب خانه‌اش را در این گذر به مقصد محله‌ای دیگر ترک کرد. حالا گذر قلی تغییرات زیادی کرده است و تک و توک آدم‌هایی از آن روزگار در این کوچه باقی مانده‌اند که جز خاطره‌هایی دور و محو، در ذهنشان نمانده است. ۲۵ آبان، سالروز درگذشت این عالم روحانی است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
دارالمؤمنین گذر قلی
اهالی اسم کوچه را «دارالمؤمنین» گذاشته بودند. حالا به نام «کوچه‌جعفری» شناخته می‌شود. تعدادی از طلاب حوزه علمیه مروی و روحانیون در آن کوچه اقامت داشتند. از آیت‌الله گلپایگانی گرفته تا علامه جعفری و حاج آقا سجادی و... . «عبدالحسین ابراهیمیان» پیرمردی است که ۴۵ سال از عمر خود را در خانه‌ای در نزدیکی بن‌بست جعفری، در کوچه کارکن اساسی گذرانده است. حالا آرام به دیوار تکیه می‌دهد و با نفس‌هایی که صدایش در پس صدای موتورسیکلت‌ها گم می‌شود می‌گوید: «گذر قلی همین یک مسجد را داشت. بانی‌اش یکی از اهالی همین کوچه بود. البته خیلی‌ها کمک کردند. حضور طلاب و علما در گذر قلی روی اعتقادات اهالی این کوچه تأثیر زیادی گذاشته بود. قبلاً هم این کوچه آدم‌های مذهبی زیاد داشت. اما خیلی از این همسایه‌ها به خاطر همان سلام و علیکی که با امثال علامه جعفری داشتند سراغ منبرها و سخنرانی‌هایش را می‌گرفتند و کتاب‌های مذهبی می‌خواندند. »
دلگیر می‌شود از اینکه حافظه‌اش چندان یاری‌اش نمی‌کند و افسوس می‌خورد که همه اهالی این خیابان و گذر قلی از این محله به جای دیگری رفته‌اند و دیگر از قدیمی‌های محل، کسی باقی نمانده است. از همسایه‌های جدیدی می‌گوید که اهالی قدیمی این محل را نمی‌شناسند و خیلی‌ها نمی‌دانند روز و روزگاری علامه محمدتقی جعفری در این محل زندگی می‌کرد که اندیشه‌هایش هنوز هم که هنوز است در دانشگاه‌ها به بحث گذاشته می‌شود و حرف‌های سال‌های پیشش، هنوز هم خریدار دارد.
مهمان‌های آرام
«این گذر، گذر خاصی بود. به خاطر آدم‌های خاصی که در آن زندگی می‌کردند. علامه جعفری شخصیتی آرام داشت. هر روز آدم‌های زیادی به خانه‌اش رفت و آمد می‌کردند و ما که کمی جوان‌تر بودیم و دغدغه‌های دیگری داشتیم هیچ‌وقت سعی نکردیم این آدم‌ها را که می‌دانستیم سرشناس و با سواد هستند، بهتر و بیشتر بشناسیم. علامه جعفری استاد دانشگاه بود. فکر می‌کنم شاگردهایش هم به او سر می‌زدند. اما یادم هست که سر و صدای زیادی نداشتند. اگر مغازه‌ام نزدیک خانه علامه جعفری نبود نمی‌فهمیدم کی چه کسی می‌رود و چه کسی می‌آید. »
«عزت‌الله‌بابایی» کنار در مغازه‌اش در گذر قلی ایستاده و به کوچه جعفری زل زده است. می‌گوید که احتمالاً رعایت حال همسایه‌ها و حفظ آرامش کوچه توصیه علامه به مهمانانش بوده است که همه آنها این موضوع را رعایت می‌کردند: «البته همه کسانی که سراغ ایشان می‌آمدند آدم‌های با شخصیت و محترمی بودند که خود چنین آدابی را رعایت می‌کردند. »
در گذر قلی کم نبود تعداد آدم‌هایی که سراغ سخنرانی‌های علامه جعفری را بگیرند. به‌خصوص همسایه‌های نزدیک او که دیگر کسی از آنها باقی نمانده و همه سال‌هاست که این محله را ترک کرده‌اند. همسایه‌های جدید این خانه افرادی هستند که در کارگاه‌های گذر قلی مشغول به کارند و نمی‌دانند «بن بست جعفری» و خانه‌هایش چه افرادی را به خود دیده بودند.
امنیت خاطر در گذر قلی
همه اهالی گذر قلی از این موضوع دلگیرند که رفت و آمدها در این گذر تغییر کرده است. حالا موتورسیکلت‌ها و ماشین‌ها و چرخ‌دستی‌ها مجال حرکت را از اهالی گذر گرفته‌اند. «محمدعلی انگورانی» پشت میز کارگاه کوچکش نشسته و در را بسته و بیرون را نگاه می‌کند.
او که بیش از ۳۰ سال از عمر ۷۰ ساله‌اش را در این گذر گذرانده است می‌گوید: «زمان قدیم این محل آرامشی مثال‌زدنی داشت. به ندرت یک خودرو در این خیابان می‌دیدیم. حالا حتی کامیون هم در این گذر باریک دیده می‌شود. آدم‌های بزرگی در این کوچه زندگی می‌کردند. به‌خصوص کمی بالاتر، سمت بن‌بست آل‌احمد و بعد از آن. علامه جعفری هم یکی از ساکنان همین گذر بود. خوش خلق و خو بود. چنان احترامی در این کوچه داشت که بزرگ و کوچک روی حرفش حرف نمی‌زدند. ارتباط همسایگی ما با ایشان تنها در حد یک سلام و علیک بود. چند سال بعد از اینکه من به این گذر آمدم، ایشان از اینجا رفتند. یادم است شخصیتی آرام داشت و همیشه در خودش فرو رفته بود. حضور ایشان و دیگر علما امنیت خاطر زیادی به اهالی این محل داده بود. از طرفی هم باعث شده بود اهالی گذر بیشتراز سایر مردم به مسائل روز حساس باشند. کاسب‌ها و اهالی محل هر روز چند ساعتی با هم درباره فلان موضوع و فلان اتفاق حرف می‌زدند و هر کس نظری می‌داد. برخی موافق بودند و برخی مخالف.»
اهالی گذر قلی، حتی دورترین آنها از حضور افرادی چون علامه جعفری در این گذر تأثیر گرفته بودند و به خوبی می‌دانستند می‌توانند در هر موردی نظر خود را بیان کنند. تحلیل می‌کردند، می‌گفتند و می‌شنیدند. زندگی در این گذر، سال‌های قبل از انقلاب جریان دیگری داشت. با نزدیک شدن به انقلاب، علامه جعفری هم گذر قلی را ترک کرد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه۱۲ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۸/۲۴
نظر شما