این بیماری که هم قابل پیشگیری است و هم قابل درمان، هنوز هم هر 30 ثانیه جان یک نفر را در جهان می‌گیرد.همین آمار تکان‌دهنده باعث شده تا اخیرا مسئولان سازمان جهانی بهداشت تمهیدات ویژه‌ای را مثل توصیه به استفاده مجدد از حشره‌کش منسوخ شده د.د.ت و حمایت از شرکت‌های داروسازی بزرگ در ساخت واکسن برای مالاریا، اتخاذ کنند. در همین راستا، بالاخره آزمایش واکسن مالاریا که دانشمندان برای ساخت آن ده‌ها سال تلاش کرده‌اند، روی انسان شروع شد.
در حال حاضر تحقیقات برای بررسی اثربخشی واکسن مالاریا که آر.تی.اس.اس نام دارد، در کشور غنا شروع شده و در این مرحله قرار است این واکسن روی 500کودک زیر دو سال غنایی آزمایش شود. البته پیش از این، واکسن مالاریا در کشور موزامبیک آزمایش شده بود. قرار است در 5 کشور دیگر آفریقایی هم این واکسن آزمایش شود.
اثربخشی واکسن مالاریا با اینکه بر اساس نتایج آزمایش آن در موزامبیک نسبتا مطلوب بود، ولی هنوز آن چیزی نیست که پزشکان و مسئولان بهداشتی جهان می‌‌خواهند. این واکسن در موزامبیک، تعداد بیماران مبتلا به مالاریا را به یک سوم کاهش داد و در بقیه شدت بیماری را نصف کرد.
دکتر پاتریشیا گریوز، اپیدمیولوژیست و مسئول جمع‌آوری اطلاعات و تحقیقات در این زمینه، در این‌باره میگوید: «در آزمایش واکسن مالاریا در موزامبیک، این واکسن روی کودکان 5 تا 9 ساله آزمایش شد و نتایج بدی هم نداشت ولی مهم این است که ما واکسنی نیاز داریم که اثر‌بخش‌تر از این باشد. به خاطر همین در بررسی بعدی که باید در کشور غنا انجام شود، واکسن روی بچه‌های زیر 2 سال آزمایش خواهد شد تا شاید همین واکسن در کودکان زیر 2 سال اثربخشی بیشتری را نشان بدهد.»
اولین واکسن ضد انگل
واکسنی که این روزها امید خیلی از مسئولان سازمان جهانی بهداشت و تقریبا تمام مردم آفریقا به آن بسته شده است، نتیجه بیش از 20 سال تحقیق و تلاش دانشمندان شرکت داروسازی «گلاکسوسمیت کلاین» است. علت طولانی شدن زیاده از حد تحقیقات برای کشف واکسن مالاریا از نظر بسیاری از دانشمندان، این است که عامل بیماری مالاریا مثل عامل بسیاری از بیماری‌های عفونی دیگر که واکسن آنها موجود است،ویروس یا باکتری نبوده و نوعی انگل است.
دکتر جو کوهن، سرپرست تیم تهیه واکسن مالاریا در این شرکت، در این‌باره میگوید: «بزرگترین مشکل ما ماهیت انگل بودن عامل بیماری مالاری بود. انگل‌ها به طرق مختلف از دست سیستم ایمنی بدن انسان فرار میکنند و من فکر می‌‌کنم این موضوع باعث می‌‌شود تا ما نتوانیم واکسنی علیه انگل‌ها بسازیم.» واکسن آر.تی.اس.اس علاوه بر اینکه اولین واکسن ضد مالاریاست، اولین واکسن ضد انگل جهان هم محسوب می‌‌شود.
اما شاید ماهیت انگل بودن عامل بیماری مالاریا تنها دلیل طولانی شدن روند کشف واکسن مالاریا نباشد. مالاریا مشکل اصلی کشورهای فقیر دنیاست و قطعا چنین کشورهایی توانایی زیادی برای پرداخت هزینه‌های واکسن مالاریا را ندارند. از طرفی بالاخره هر شرکت داروسازی انتظار دارد وقتی دارویی را می‌سازد، از قبل آن سود سرشاری به جیب بزند. با این اوصاف ساخت واکسن مالاریا برای شرکت‌های بزرگ داروسازی توجیه اقتصادی ندارد. شاهد این مطلب هم 20 سال طول کشیدن روند کشف یک واکسن برای شرکت بزرگی مثل گلاکسوسمیت کلاین است.
معضلی به نام مالاریا
مالاریا بیماری است که در اثر آلودگی به نوعی انگل از خانواده پلاسمودیوم ایجاد می‌‌شود. این انگل در هنگام گزش پشه آنوفل جنس ماده به بدن بیمار وارد شده و بعد از مدتی باعث بروز تب و لرزهای دوره‌ای می‌‌شود. مالاریا علی رغم اینکه تاکنون واکسن نداشته ولی درمان دارد و از طریق مبارزه با پشه آنوفل قابل پیشگیری است. اما با این همه این بیماری سالانه حدود یک میلیون نفر را به کام مرگ می‌‌کشاند که بسیاری از آنها کودکان آفریقایی هستند.
بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه بیش از 300میلیون نفر از مردم جهان دچار بیماری مالاریا می‌‌شوند که حدود 90 درصد آنها در آفریقا زندگی میکنند. به این ترتیب در حال حاضر مالاریا مهم‌ترین علت مرگ و میر در آفریقا بوده و 20 درصد از علل مرگ و میر این قاره را تشکیل می‌‌دهد.
مسئولان سازمان جهانی بهداشت می‌‌گویند که مالاریا 12میلیارد دلار از بودجه ناخالص ملی کشورهای فقیر آفریقایی را هدر می‌‌دهد. به خاطر همین از سال 2004، سازمان بهداشت جهانی برنامه‌ای را شروع کرده به نام طرح و برنامه استراتژیک که در آن قصد دارد به اوضاع نابسامان سه بیماری ایدز، سل و مالاریا در جهان، سامان بدهد.
در این برنامه سازمان جهانی بهداشت از کلیه فرصت‌ها برای کنترل بیماری‌های سه‌گانه حمایت می‌‌کند و یکی از این فرصت‌ها د.د.ت است. چندی پیش هم این سازمان در یک اقدام تعجب برانگیز، حشره کش منسوخ شده د.د.ت را دوباره برای از بین بردن پشه ناقل مالاریا در داخل ساختمان‌ها توصیه کرد.
پیش از این سال‌ها بود در سراسر جهان استفاده از د.د.ت ممنوع بود، چون تحقیقات متعددی ثابت کرده بودند که این سم برای محیط‌زیست و نیز سلامت انسان مضر است. اما سازمان بهداشت جهانی اکنون میگوید که د.د.ت در صورت کاربرد صحیح خطری ندارد و باید از آن در کنار پشه‌بند و سایر مواد شیمیایی به عنوان ابزاری برای مبارزه با مالاریا استفاده کرد.
دکتر آنارفی آساموابا، دستیار مدیرکل سازمان بهداشت جهانی در زمینه مبارزه با اچ‌آی‌وی/ایدز، مالاریا و سل در این‌باره میگوید: «شواهد علمی و عملی به وضوح درستی اقدام ما در بازبینی استفاده از د.د.ت را تایید می‌‌کند. سمپاشی رسوبی در داخل خانه‌ها در کاهش سریع عفونت‌های ناشی از نیش پشه ناقل مالاریا موثر است؛ ثابت شده که این شیوه به اندازه سایر راه‌های پیشگیری از مالاریا مقرون به صرفه است و د.د.ت وقتی درست به کار برده شود، خطری برای سلامت انسان ندارد.»
