تمامی حرف‌ها تنها سخنانی است که با نگاهی به قامت ایستاده تئاتر شهر، به فراموشی سپرده می‌شود. اگر روزی جاذبه تئاتر‌های درخشان، ما را به سمت این گوی دوار می‌کشاند، امروز شاید نگرانی از ویرانی این ساختمان باید ما را به آنجا بکشاند.
اگر نه، تئاتر شهر مدتی است که از جاذبه اصلی‌اش خالی شده‌است. در واقع انگار باید بیش از آنکه نگران ویرانی ساختمان تئاتر شهر باشیم، باید نگران سالن‌های خالی و بی‌حضور تماشاگر یا بدون تئاتر‌های درخشانش باشیم. ما همیشه اینگونه‌ایم. اصل را فراموش می‌کنیم و خیره به انگشتی می‌مانیم که قرار بود ماه را به ما بنمایاند.
- بحث بسیاری که این روزها در مورد تئاتر شهر شده نشان می‌دهد که این بحث‌ها کمتر رنگ کارشناسی داشته و بیشتر بحث‌های غیرتخصصی بوده. از جمله اینکه تئاتر شهر دارد ویران می‌شود و چیزهایی از این دست. ماجرا چیست؟
هیچ‌کس نمی‌تواند علاقه به بنایی مثل تئاتر شهر را مصادره کند و خود را عاشق سینه‌چاک تئاتر شهر نشان دهد و دیگران را دشمن آن. من این موضوع را بنا به 2دلیل می‌گویم؛ اول اینکه خودم سال‌های بسیار در عرصه تئاتر فعالیت کرده‌ام و به‌دلیل شخصی به تئاتر علاقه دارم. چه آن زمان که مسئول هنرهای نمایشی استان اصفهان بودم و چه روزگاری که به‌عنوان معاون شهردار اصفهان مشغول به کار بودم و حتی زمانی که مسئول امور نمایشی حوزه هنری بودم. چرا که معتقدم این بنا سمبل تئاتر ایران است. نکته دوم به‌دلیل مسئولیتی است که در حال حاضر دارم. من مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران هستم و این افتخار بزرگی است که برای توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران، خدمت می‌کنم و کارنامه‌ای قابل‌قبول به‌ویژه در 2سال گذشته از خود به جا گذاشته‌ام.
شرکت فضاهای فرهنگی شهر تهران در حال حاضر 3 میلیون متر مربع فضای فرهنگی در دست طراحی و ساخت دارد. همین الان ما 12 سالن تئاتر در دست ساخت داریم که عمده آنها بسیار مدرن هستند و از 2ماه آینده به بهره‌برداری خواهند رسید. در کنار آن، مرکز بزرگ نمایش‌های آیینی داریم که ساختمان بسیار خاصی است. علاوه بر این طرح‌ها، ساختمان دوم تئاترشهر تهران را نیز در دست ساخت داریم. زمین و اعتبار تمامی این طرح‌ها آماده شده است و در دست ساخت هستند. چگونه می‌شود چنین سازمانی با چنین رویکردی بخواهد بنای تئاتر شهر را که بسیار دوست‌داشتنی و خاطره‌انگیز است، به خطر بیندازد؟
- ماجرای احداث این مجموعه از چه سالی آغاز شد؟
از سال‌ها پیش در کنار تئاترشهر مسجدی قرار داشت که به‌صورت سوله‌ای در آنجا واقع بود. شاید برخی شهروندان که در آن منطقه از سال‌های دور زندگی می‌کنند یادشان باشد. هنگامی که شهرداری برای احداث مسجد این منطقه را در نظر گرفت، برای نمازگزاران در ضلع شرقی تئاتر شهر مسجدی کوچک بنا کرد تا این بنا که در حال حاضر مورد بحث بسیاری است، ساخته شود.
برای نخستین بار طی یک صورت جلسه در تاریخ 13/4/73 بین شهرداری و مرکز رسیدگی به امور مساجد و هیات امنای مسجد برای ساخت مسجد حضرت ولی‌عصر تنظیم شد. اما گویا تا مدت‌ها مشکلات اعتباری برای تحقق این صورت جلسه حل نمی‌شود. چند صورتجلسه دیگر نیز در سال‌های بعد برای ساخت مسجد وجود دارد تا اینکه در سال 1383 این طرح به اجرا در می‌آید. در سال 83 و در زمان شهرداری آقای احمدی‌نژاد ساخت مسجد ولی‌عصر آغاز می‌شود. مهندس مشاور طرح نیز دانشگاه علم و صنعت شد و این دانشگاه کار نظارت بر طرح را نیز به‌عهده گرفته است. برنامه فیزیکی پروژه، همان طرحی است که شامل پارکینگ و مسجد و فضاهای جانبی و فضای مرتبط با امور فرهنگی و مذهبی می‌شود.
- یعنی در ساخت این مجموعه علاوه بر مسجد فضاهای فرهنگی دیگری هم در نظر گرفته شده‌است؟
اتفاقا در برنامه فیزیکی، ما پارکینگ را به‌صورت مشترک برای تئاتر شهر و مسجد پیش‌بینی کرده‌ایم؛ یعنی تعداد پارکینگی که در نظر گرفته شده‌است علاوه بر اینکه می‌تواند پاسخگوی نیازهای مسجد باشد، می‌تواند به تئاتر شهر هم خدمات ارائه کند. حتی نیم متر از فضای این طرح تجاری نیست. متأسفانه من نمی‌دانم که برخی از عزیزان که اتفاقا در جریان طرح‌هم هستند، با چه نیتی اعلام کرده‌اند که فضاهای این مجموعه فرهنگی مذهبی، تجاری است. در آن گودالی که به تعبیر برخی از مسئولان فاجعه انسانی و سازه‌ای را به‌دنبال خواهد داشت، تنها قرار است مسجدی ساخته شود؛ مسجدی که نمازگزاران در آن نماز بخوانند. نه فضایی تجاری برای آن در نظر گرفته شده و نه فضایی غیرمذهبی. تمام آنچه در این بنا پیش‌بینی شده‌است، تنها فضایی فرهنگی و مذهبی است؛ کتابخانه برای آقایان و خانم‌ها، شبستان، وضوخانه و دیگر مکان‌هایی که در یک مسجد وجود دارد.
- از قرار، در گذشته یکبار دیگر هم این طرح حرف‌های بسیاری را برانگیخته بود؟
حدود 5/2 سال پیش نیز یکبار دیگر بحث در مورد این پروژه زیاد شد. زمانی که کار شروع شد و عملیات گودبرداری انجام شد، خیابان حد فاصل این مسجد و تئاتر شهر به‌دلیل خاک دستی که در آن ریخته شده‌بود، ترک برداشت. علت این کار هم این بود که هنگامی که تئاتر شهر ساخته می‌شد، خاک اطرافش را کاملا برداشتند و سازه تئاتر شهر را بدون دخالت و اتکا به خاک اطرافش پی‌ریزی‌کردند. هنگامی که ساختمان تئاتر شهر کامل شد، خاک اطراف آن را دوباره به‌صورت دستی در اطرافش ریختند. در واقع دیواره‌های این سازه به خاک تکیه‌ای ندارد. اما در این روزها بدون نگاه‌های کارشناسی و به‌دور از هر گونه بحث‌های فنی اظهار نظرهای غیرمنطقی شنیده‌می‌شود که بسیار جالب است. از جمله اینکه در اظهار نظری اعلام شد که «تعجب نکنید اگر روزی نیمی از تئاتر شهر ویران شود».
جالب است که 2سال پیش نیز این طرح همین بحث‌ها را در پی داشت. 2سال پیش هنگامی که ما در حال اجرای دیوار حائل بودیم، بحث‌های بسیاری شد. در همان موقع ما متوجه شدیم که 2دسته اظهار نظر وجود دارد؛ عده‌ای که اساسا مخالف ساخت مسجد هستند و معتقدند که نباید مسجد در این مکان ساخته شود و اصولا مسجد را در کنار تئاتر شهر نمی‌توانستند برتابند. ما در آن زمان استدلال آنها را نپذیرفتیم. اما گروهی دیگر نظرشان این بود که طرحی که در حال اجراست، باید به تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی برسد تا ساختمان تئاتر شهر را تحت‌الشعاع قرار ندهد.
مدیریت شهر همان 2سال پیش این نظر را پذیرفت و طرح قبلی برای احداث این پروژه به حالت تعلیق درآمد. هنگامی که از وضعیت این طرح به شهردار گزارشی دادیم، دکتر قالیباف اجرای طرح را منوط به انجام کار پژوهشی و مطالعه بیشتر دانستند. بنابراین دکتر قالیباف جلسه‌ای با وزیر محترم ارشاد برگزار کردند و در باره انجام این طرح و اصلاح طرح قبلی به گفت‌و‌گو پرداختند. رایزنی برای تغییر طرح به درازا کشید و ما در اجرای طرح تنها کاری که توانستیم بکنیم، استحکام‌بخشی سازه‌هایی بود که در پروژه به کار گرفته بودیم. بنابراین عمده فعالیت ما در طول این 2سال که طرح اولیه تغییر کرد و طرح بعدی آماده شد، این بود که در ضلع شمالی پروژه عملیات استحکام بخشی را اجرا کردیم.
برای اجرای دوباره پروژه طرحی تازه آماده شد و کانسپت اولیه آن نیز به دفتر رسیدگی به امور مساجد ارائه شد تا در هفته آینده بررسی شود. درصورت قبولی طرح توسط این دفتر، کار را به‌صورت جدی آغاز می‌کنیم.
- این سروصداها و اظهارات مختلف، در روند کارتان تاثیری نمی‌گذارد؟
از حدود 5/2 سال پیش که عملیات گودبرداری انجام شده تا امروز هیچ اتفاقی نیفتاده است. اگر ترکی بوده، به خاطر خاک دستی خیابان پیرامون تئاتر شهر بوده و بر این بنا هیچ ترکی وجود ندارد. ما به خاطر نگرانی‌های عمومی که به‌وجود می‌آمد و 2سال پیش نیز چنین بحثی رخ داده بود، پیش از آنکه کاری انجام دهیم از ناظر پروژه خواستیم تا دوباره این پروژه و تاثیر آن بر تئاتر شهر را برایمان مورد دقت و توجه بیشتر قرار دهد. دانشگاه علم و صنعت به‌عنوان ناظر این پروژه که از دوره شهردار قبلی بر جریان ساخت مسجد ولی‌عصر نظارت کامل دارد، نیز در تاریخ 20 مهرماه سال‌جاری یعنی حدود 2ماه پیش، پس از بررسی‌های مختلف در نامه‌ای موضوع را برایمان مطرح کردند.
در نامه دانشگاه علم و صنعت ذکر شده است: «در بازدید از محل سایت پروژه مجتمع فرهنگی حضرت ولی‌عصرعج و همچنین پیاده‌رو قسمت جنوبی تئاتر شهر و با عنایت به سوابق و مراحل پیشرفت پروژه دیوار حائل و نیز اسکلت و سقف سازه در قسمت شمالی طرح، به اتمام رسیده و هیچ‌گونه ناپایداری و ریزش و آسیب‌های ناشی از آن در قسمت شمالی پروژه و جنوبی تئاتر شهر وجود نداشته و پایداری کامل از سمت پروژه مسجد ولی‌عصر تامین شده‌است.» جالب است که در ادامه این نامه دانشگاه علم و صنعت ذکر کرده‌است: «چنانچه هرگونه آسیب احتمالی در فضاهای جانبی تئاتر شهر وجود داشته باشد، بایستی علت را در سایر شرایط مربوط به این فضاها جست‌وجو کرد که قطعا مستقل از پروژه مسجد ولی‌عصر خواهد بود.»
جالب این است که من تمام این اظهار نظرها را در جلسه شورای شهر ارائه کردم و آنها هم به مسئولان تئاتر شهر دادند. چرا مسئولان تئاتر شهر به جای اظهار نظرهای غیرکارشناسی، نامه‌ها و نظرهای کارشناسی مراجع ذی‌صلاح را که اتفاقا در جریان آن هستند، ارائه نمی‌کنند؟
- در واقع شما معتقدید که مسجد حضرت ولی عصر هیچ خطری برای تئاتر شهر ندارد و مشکلات تئاتر شهر از ناحیه‌ای دیگر است؟
هر بنایی به‌خصوص اگر بنایی شاخص باشد یا به لحاظ کارکردی یا معماری قابل توجه باشد، باید مورد بازنگری قرار گیرد. این یک قانون رسمی است که تمامی آثار تاریخی و معماری برجسته هر 25 سال یکبار باید مورد بازنگری قرار گیرد. تمام بخش‌های سازه‌ای و تاسیساتی آن باید مورد بازبینی قرار گیرد. اما سؤال این است که آیا تئاتر شهر با وجود گذشت سی و اندی سال از عمرش به لحاظ مهندسی مورد بازنگری قرار گرفته است؟
بودجه‌ای که برای بازسازی تئاتر شهر صرف شده است برای انجام چه‌کاری بوده؟ چرا از روند بازسازی تئاتر شهر گزارشی منتشر نمی‌شود؟ تئاتر شهر مشکل اساسی در مسائل مختلف سازه‌ای و تاسیساتی دارد و بازسازی‌هایی که انجام شده، جواب نداده‌است. برای اینکه اصولی نبوده و به سازه و تاسیسات نپرداخته‌اند. یک ساختمان معمولی را اگر شما رها کنید، بعد از 30سال آن ساختمان به ویرانه‌ای تبدیل می‌شود.
چطور ممکن است که 30 یا 40 سال از ساخته شدن یک بنای بزرگ و به‌یادماندنی مانند تئاتر شهر بگذرد و هیچ نهادی به فکر بازنگری در تاسیسات و سازه آن نباشد. به صراحت می‌گویم که هیچ اتفاق دیگری غیر از مسجد و فضای فرهنگی در این مکان رخ نخواهد داد. اگر کسی نمی‌خواهد در این مکان مسجد بنا شود، به‌طور صریح بگوید. چرا با طرح مسائل حاشیه‌ای مردم را نگران می‌کنند. ما به لحاظ فنی و مهندسی تمام جوانب کار را بررسی کردیم و می‌گوییم که هیچ خطری تئاتر شهر را تهدید نمی‌کند. دلیل ما هم کار کارشناسی دانشگاه علم و صنعت، یکی از نهادهای معتبر علمی است نه استدلال‌های عوام‌فریبانه.
در طول سال‌های گذشته شرکت توسعه فضاهای فرهنگی با ساخت و‌ساز طرح‌های مختلف چهره‌ای مقبول از خود نشان داد. من هنگامی که برای نخستین بار در این مورد شنیدم تعجب کردم؛ چرا که از نهادی که سینما آزادی را بعد از 12 سال از خاکستر به بنایی زیبا بدل می‌کند، یا سینما ملت را می‌سازد یا طرح‌های بزرگی مانند باغ‌موزه هنر و دفاع مقدس را می‌سازد، چنین بی‌احتیاطی بعید است.
همین سؤال را اتفاقا همه از ما می‌پرسند. اینکه مجموعه مدیریت شهری با این فعالیت‌های مختلف چطور ممکن است که حساسیتی در مورد تئاتر شهر نداشته باشد. با توجه به تاریخچه‌ای که ما در اینجا داریم، اگر بگوییم که دلمان بیش از هر کس دیگری برای تئاتر می‌سوزد چندان بیرا‌ه نگفته‌ایم. اگر دوستان ما در اداره تئاتر شهر مشکل دارند، می‌توانند روی کمک شهرداری حساب کنند. به تجربه ثابت شده‌است که هیچ اقدام شهرداری بدون کار کارشناسی و تخصصی نبوده‌است. هیچ طرحی بدون مطالعه انجام نشده‌است. اگر برخی از مسئولان احساس می‌کنند که این طرح آسیبی به مجموعه تئاتر شهر می‌رساند، کارشناسان بی‌طرفی می‌توان فراخواند تا به‌صورت علمی و دقیق بررسی و اعلام کنند.
ما آمادگی داریم که به‌دور از مسائل عوام‌فریبانه موضوعات مطرح شده در مورد تئاتر شهر را به‌صورت کارشناسی بررسی کنیم. از طرفی به جای فرافکنی دوستان در تئاتر شهر، ما معتقدیم که تئاتر شهر باید در سازه و تاسیسات مورد بازبینی قرار گیرد. اگر وزارت ارشاد مشکلات مختلفی دارد و در این زمینه نمی‌تواند اقدامی کند، ما می‌توانیم در این امر وارد شویم و به آنان کمک کنیم. شهرداری این توان را دارد که علاوه بر توسعه فضاهای فرهنگی، به فضاهای فرهنگی موجود که به بازسازی نیاز دارند نیز خدمات بدهد. البته دکتر قالیباف در این مورد تصمیم‌گیرنده‌اند و با روحیه‌ای که از ایشان می‌شناسم، معتقدم که ایشان نیز وسواس و دغدغه بسیاری در این مورد دارند.
ما این آمادگی را داریم که درصورت استمداد دوستان در نهادهای مختلف برای حفظ و نگهداری مجموعه‌های فرهنگی، شهرداری وارد عمل شود و به آنان کمک کند. ما در تعامل با سایر دستگاه‌ها بارها نشان داده‌ایم که علاقه‌مند به همکاری هستیم و مشکلات را به نحو کامل رفع می‌کنیم. شاید سینما آزادی نمونه کامل این تعامل باشد؛ چرا که شهرداری با حوزه هنری وارد یک تعامل مثبت شد و توانست تاثیر آشکار بر روند فعالیت فضاهای فرهنگی بگذارد. حتی حالا و پس از ساخت سینما آزادی، شهرداری تعامل خوبی با حوزه هنری در اداره این مجموعه دارد.
