ماجرای خداحافظی ۲ کارگردان مطرح با جشنواره فیلم فجر 

 همشهری آنلاین -مسعود پویا : پس‌لرزه‌های چهلمین جشنواره فیلم فجر همچنان ادامه دارد. رضا میرکریمی و محمد حسین مهدویان، ۲کارگردان شاخص حاضر در جشنواره، از فیلم فجر اعلام خداحافظی کردند. «نگهبان شب» ساخته میرکریمی فقط یک سیمرغ گرفت و «مرد بازنده» به کارگردانی مهدویان برنده هیچ جایزه‌ای نشد. میرکریمی و مهدویان متعلق به ۲نسل متفاوت فیلمسازی هستند.

میرکریمی در انتهای دهه۷۰ به شهرت و اعتبار رسید و مهدویان هم از میانه‌های دهه۹۰ مشهور شد. هر ۲کارگردان دوران موفقی در جشنواره داشته‌اند و جالب اینکه هر دو برای فیلم‌های ضعیفشان (میرکریمی با «اینجا چراغی روشن است» و مهدویان با «درخت گردو») سیمرغ بهترین کارگردانی فیلم فجر را به خانه برده‌اند؛ ۲کارگردانی که خاستگاه و سیاق فیلمسازی کاملا متمایزی از هم دارند و شاید بتوان گفت موردوثوق بودن توسط نهادهای رسمی فصل مشترک‌شان است.

میرکریمی نوعی واقع‌گرایی شاعرانه و همراه با رگه‌های اجتماعی‌گری را در فیلم‌هایش دنبال و مهدویان بعد از فیلم جریان‌ساز «ماجرای نیمروز» سبک‌ها و ژانرهای مختلف را تجربه کرده است. حالا آنها از جشنواره‌ای خداحافظی کرده‌اند که در ابتدای فعالیت فیلمسازی‌شان سکوی پرتاب برای دیده‌شدنشان بود. هم میرکریمی و هم مهدویان بعد از حضور در جشنواره فیلم فجر به‌عنوان فیلمساز به رسمیت شناخته شدند و موردتوجه قرار گرفتند.

به همین سادگی

 بعد از پایان مراسم اختتامیه، رضا میرکریمی که برای نگهبان شب برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی شده بود ولی خودش در مراسم حاضر نبود در صفحه شخصی‌اش نوشت: «سیمرغ آخر و جشنواره‌ای که دیگر نیست ...» فیلم نگهبان شب در ۶رشته نامزد دریافت جایزه شده بود ولی فقط یک سیمرغ گرفت. البته سیمرغ کارگردانی جایزه مهمی است ولی شاید میرکریمی انتظار توجه بیشتری نسبت به فیلمش داشته است؛ کارگردانی که نخستین‌بار ۲۲سال پیش با نخستین ساخته‌اش «کودک و سرباز» به جشنواره آمد و یک سال بعد با «زیر نور ماه» در جشنواره نوزدهم در کانون توجه قرار گرفت.

میرکریمی برای «اینجا چراغی روشن است» سیمرغ کارگردانی جشنواره بیست‌ویکم را گرفت که جزو فیلم‌های موفق او محسوب نمی‌شود. «خیلی دور، خیلی نزدیک» به‌عنوان فیلم کلیدی کارنامه میرکریمی برنده سیمرغ بهترین فیلم و ستاره جشنواره سی‌وسوم شد؛ فیلمی که جایگاه میرکریمی را به‌عنوان یکی از کارگردانان شاخص نسل انقلاب کنار چهره‌هایی چون مجیدی و حاتمی‌کیا تثبیت کرد. میرکریمی در قامتی فراتر از فیلمساز، عرصه‌های مختلف مدیریت را تجربه کرد.

از مدیرعاملی خانه سینما تا دبیری جشنواره جهانی فیلم فجر و حضور در حلقه چهره‌های مهم و موردوثوق سینمای ایران نشانه‌هایی از دامنه حضور او بودند. با این همه بعد از خیلی دور، خیلی نزدیک، جشنواره فجر دیگر با او مهربان نبود. «به همین سادگی»، «یه حبه قند»، «امروز»، «دختر» و «قصرشیرین»، خیلی موردتوجه داوران جشنواره قرار نگرفتند. میرکریمی امسال نزدیک به ۲دهه بعد از اینجا چراغی روشن است، دوباره سیمرغ کارگردانی را گرفت.

 از آخرین جایزه مهمی که در جشنواره فیلم فجر دریافت کرده بود (خیلی دور، خیلی نزدیک در سال ۸۳) ۱۷سال می‌گذشت. سیمرغ بهترین کارگردانی نگهبان شب را می‌توان نشانه‌ای از توجه دوباره جشنواره به او، آن هم پس از سال‌ها بی‌اعتنایی دانست. با این همه به‌نظر می‌رسد میرکریمی در سالی که تعداد فیلمسازان شاخص کمتر از انگشتان دست بود، انتظار بیشتری داشته است. شاید هم او ترجیح می‌دهد بعد از این میدان فجر را برای جوانان خالی کند.

مرد بازنده

بعد از میرکریمی نوبت به محمدحسین مهدویان رسید تا از جشنواره خداحافظی کند؛ کارگردانی که مرد بازنده را به هر شکلی بود به فیلم فجر رساند و به‌گفته افخمی اصرار به حضور در جشنواره داشت، هم احتمالا در واکنش به بی‌اعتنایی داوران به فیلمش پست خداحافظی گذاشت. مهدویان در صفحه شخصی‌اش نوشت: «جشنواره فیلم فجر برای من تمام شده. از دوران حضورم در جشنواره یادگارهای زیادی دارم. بیشتر از ۲ سیمرغی که گرفته‌ام.

خاطرات بدش را از خودم دور می‌کنم تا جشنواره را با خوشی‌هایش به یاد بیاورم و همیشه برایم زیبا باقی بماند. تا همین جا و همین قدر برایم کافی است. حالا دیگر سودایی در سر ندارم. فقط شوق سینماست که خالص‌تر از قبل وسوسه‌ام می‌کند.»
مهدویان چندماه پیش هم در گفت‌وگویی درباره «زخم کاری» صراحتا اعلام کرده بود که فضای جشنواره را دوست ندارد؛ «جشنواره چه‌کار می‌کند؟ یک جمع منتخبی که خیلی هم معلوم نیست واقعا شایسته این برگزیدگی باشند، می‌آیند فیلم‌ها را می‌بینند و بعد شروع می‌کنند راجع به فیلم‌ها فضاسازی‌کردن؛ مثلا به فردی که در شهر دوری نشسته بدون اینکه فیلم‌ را دیده باشد، از تلویزیون و رسانه‌های مختلف دارند به او می‌گویند چه فیلمی خوب است و چه فیلمی بد است.

سلیقه مخاطب را دارند لگدمال می‌کنند.   محمدحسین مهدویان نخستین‌بار با فیلم ایستاده در غبار در جشنواره سی‌وچهارم حاضر شد که سیمرغ بلورین بهترین فیلم را گرفت و مهدویان هم در بخش نگاه نو جایزه ویژه هیأت داوران را دریافت کرد.

او ۲ سال پیش هم در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر برای «درخت گردو» سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را از آن خود کرد. مهدویان صاحب یک رکورد ویژه‌ هم در جشنواره فجر هست؛ او از سال ۹۴ تا ۱۴۰۰ به‌صورت پیاپی در ۷دوره اخیر فیلم فجر حضور داشته است. به‌نظر می‌رسید امسال با توجه به دیر کلید خوردن مرد بازنده، فیلم مهدویان به جشنواره نرسد ولی در نهایت او این بار هم در فستیوال حاضر شد. در جشنواره‌ای که بیشتر فیلمسازان حاضر در آن کم‌تجربه بودند، شاید انتظار می‌رفت مهدویان بیشتر موردتوجه قرار گیرد؛ اتفاقی که رخ نداد و مرد بازنده حتی یک سیمرغ هم نگرفت.

آیین چراغ خاموشی نیست

انتشار خبر خداحافظی میر کریمی و مهدویان از جشنواره با واکنش هایی مواجه شد که از همه جالب تر توییت دبیر سابق جشنواره فجر بود. ابراهیم داروغه‌زاده، در توییتی نوشت: «علی حاتمی و ناصر تقوایی هیچ‌وقت سیمرغ نگرفتند. مسعود کیمیایی خالق «قیصر» و «گوزن‌ها» برای اولین و آخرین سیمرغ خود ۳۰ سال صبر کرد. بزرگان سینما به جشنواره فیلم فجر می‌آمدند تا نسل جوان فیلمساز پس از انقلاب جان بگیرند، رشد کنند و بعضا جهانی شوند. شما هم بمانید، آیین چراغ خاموشی نیست.»