به عقیده کارشناسان اگرچه تلاش‌های صورت گرفته موجب کاهش مرگ و میر اطفال در سال‌های اخیر و افزایش طول عمر در اغلب کشورهای جهان شده اما سوء تغذیه همچنان مهم‌ترین مشکل تغذیه‌ای در اغلب کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ماست.
به گفته متخصصان، در ایران 800 هزار کودک زیر 5 سال دچار کوتاه‌قدی متوسط و شدید ناشی از تغذیه نامناسب هستند. از سوی دیگر، آمار تغذیه انحصاری با شیر مادر نیز در سال‌های گذشته رو به کاهش گذاشته است.
دکتر علی‌اصغر حلیمی، متخصص اطفال و استاد‌یار دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با همشهری توضیح می‌دهد: تحقیقات نشان داده مرگ و میر ناشی از اسهال در کودکانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند، 20 بار کمتر است.
علاوه بر این، رشد مغزی کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند، بسیار بالاتر است اما متأسفانه تبلیغات کاذب در ارتباط با مصرف شیر خشک روز‌به‌روز افزایش می‌یابد و روز به روز مادران بیشتری کودکان را از شیر محروم می‌کنند.
اما در کنار سوء‌تغذیه که به عقیده کارشناسان تقریبا در حال تبدیل شدن به یک معضل پایدار است، سهم تصادفات هم در میان آسیب‌هایی که منجر به مرگ و میر کودکان زیر 12سال می‌شوند، در ایران بیش از 90 درصد است.
وی در ارتباط با مشکل سلامت کودکان می‌گوید: مهم‌ترین معضل سلامت کودکان در جامعه امروز جایگزین شدن تغذیه، مواد و رفتارهای مصنوعی به‌جای نوع طبیعی آن است؛
به‌طوری که می‌بینیم اغلب کودکان در دوره نوزادی به واسطه تبلیغات سوء از شیر مادر محروم می‌شوند.
تنقلات مصنوعی، مواد رنگی، نمک و ادویه‌جات جایگزین تنقلات طبیعی می‌شوند و کودکان را مستعد ابتلا به چاقی و فشار خون می‌کنند.
آمارهای انستیتوی تغذیه هم نشان داده 40درصد کودکانی که زیر سن یک‌سالگی قادر به راه رفتن نیستند، از مواد غذایی مضر استفاده کرده‌‌اند و برای همین است که ما علاوه بر اینکه از پزشکان اطفال انتظار داریم مزایای شیر مادر را به مادران تفهیم کنند، از دیگر سازمان‌های مرتبط با امر سلامت و حتی آموزش و پرورش نیز انتظار داریم که در تمام بیمارستان‌ها و حتی مدارس، کارگاه‌های آموزشی برای کودکان و مادران ترتیب داده و مزایای تغذیه مناسب را برای آنها روشن کنند، چون متأسفانه این امر تا به حال آن‌طور که باید، مورد توجه قرار نگرفته است.
دکتر ناصر کلانتری، متخصص کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر به همشهری می‌گوید: نباید انتظار داشته باشیم که سیستم بهداشت و درمان بتواند به‌طور کامل این معضل را مهار کند چون این امر به هیچ وجه ممکن نیست، بلکه مهار حوادث نیاز به توجه فرابخشی دارد.
به گفته او، این عامل دیگر نیازی به ملزوماتی مثل واکسن و دارو ندارد؛ چون به‌عنوان یک معضل اجتماعی مطرح است و ما نمی‌توانیم از وزارت بهداشت تنها توقع مهار و کاهش آسیب‌های ناشی از آن را داشته باشیم.
دکتر کلانتری درباره مرگ و میر کودکان بیان می‌دارد که: کودک یعنی همه آینده، ولی متأسفانه در حال حاضر مهم‌ترین مشکل عمده‌ای که منجر به مرگ‌و میر کودکان در کشور ما می‌شود، مسئله حوادث و اتفاقاتی است که در داخل و بیرون از منزل منجر به مرگ این قشر آینده‌ساز می‌شود.
رقم عمده مرگ در اثر حوادث در میان کودکان گزارش شده است، برای همین است که تاکید می‌کنیم سیستم بهداشت باید مدام برای مهار این عامل تقویت شود.
شاید سهم بیماری‌های عفونی به‌عنوان مهم‌ترین عامل مرگ کودکان در چند سال گذشته خیلی بیشتر بود، ولی امروزه این عامل بسیار کمرنگ‌تر شده و جای خود را به حوادث و آسیب‌ها داده است.
البته نباید انتظار داشته باشیم که سیستم بهداشت و درمان بتواند به‌طور کامل این معضل را مهار کند چون حوادث نیازمند توجه فرابخشی است.
دکتر علیرضا زالی، دانشیار جراحی مغز و اعصاب کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با همشهری بیان می‌کند که حوادث ترافیکی و صدمات ناشی از آن در بین کودکان شدیدا در حال افزایش است.
ما در ایران و به‌خصوص در کودکان زیر 2 سال عادت نداریم از صندلی‌های محافظتی مخصوص کودک استفاده کنیم. برای همین مراجعانی را داریم که دچار سانحه تصادف شده ولی والدین به اندازه کودک دچار آسیب نشده‌اند.
علاوه بر این، یکی از شایع‌ترین معضلاتی که منجر به مرگ و میر کودکان می‌شود، تومورهای مغزی است. همان‌طور که در سال‌های اخیر میزان سرطان‌های مختلف در میان کودکان افزایش یافته، این نوع سرطان هم در میان این گروه سنی رو به افزایش است.
البته بحث مشکلات کودکان در کشور ما چند عاملی است و از یک ارگان خاص نمی‌توان انتظار رفع آنها را داشت.
بسیاری از بیماری‌های کودکان در خانواده‌هایی دیده می‌شوند که شرایط اقتصادی و اجتماعی مناسبی ندارند، برای همین و برای حل این مشکلات باید یک اقدام همه جانبه برون بخشی انجام شود.
دکتر شهلا افشار پیمان، فوق تخصص عفونی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علمی بقیه‌الله در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: تغذیه کودکان زیر یک سال و 2 سال در حال حاضر برای مادران مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.
علاوه بر این، پا گذاشتن به سنین مدرسه و خوردن تنقلات و فقدان مصرف لبنیات، شیوع چاقی در کودکان را افزایش داده است.
سوای این مسئله استفاده از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها آن هم توسط مادرانی که آشنایی با این داروها ندارند، عوارض زیادی را در کودکان به‌خصوص در شهرهای کوچک ایجاد کرده است.
در این شرایط انتظار ما از ارگانی مثل وزارت بهداشت این است که در بیمارستان‌های بخش اطفال برنامه‌های عمومی برای مادرانی که تازه صاحب کودک شده‌اند، ترتیب دهند. نقش صدا و سیما و رسانه‌های دیگر هم اهمیت زیادی دارد که حتما باید با نظارت متخصصان باشد تا اطلاعات غلط به مردم داده نشود که این مسئله گاها به‌خصوص در سریال‌های تلویزیونی مشاهده می‌شود.
دکتر احمد رضا فرسار، متخصص کودکان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به همشهری می‌گوید: روزگاری بیماری‌های اسهالی به‌عنوان مشکل عمده در مرگ نوزادان خود را نشان دادند.
اما امروزه تغذیه بد و سوء تغذیه چه به‌صورت کم‌خوری و چه به‌صورت پرخوری در میان کودکان ما تبدیل به یک معضل پایدار شده است.این در حالی است که ما هنوز نتوانستیم سیستم پایش رشد را از بدو تولد به‌صورت فرهنگ در خانواده‌ها در بیاوریم.
این مسئله که مادر بداند باید این روند را مرتب ادامه دهد بسیار مهم است، چون با کوچک‌ترین نشانه‌ای از انحراف از مسیر اصلی در این سیستم باید بررسی‌های لازم روی کودک صورت گیرد تا بفهمیم مشکل از کجاست و این در حالی است که متأسفانه بعضی از پزشکان با مشاهده کوچک‌ترین انحرافی در پایش رشد کودک، شروع شیر خشک یا انواع داروهای اشتها‌آور را تجویز می‌کنند.
