به گزارش همشهری آنلاین به نقل از رویترز کار بنجامین لیست آلمانی و دیوید مک‌میلن اسکاتلندی در زمینه «ارگانوکاتالیز نامتقارن» که داوران جایزه نوبل آن را «ابزاری جدید و نبوغ‌آمیز برای ساختن مولکول‌ها» توصیف کردند، همچنین به ساختن پلاستیک‌ها، عطرها و رایحه‌ها کمک کرده است.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد در بیانیه‌اش در این باره گفت: «کاتالیست‌های ارگانیک را می‌توان برای به راه انداختن مجموعه‌ای گسترده از واکنش‌های شیمیایی به کار برد. پژوهشگران با استفاده از این واکنش‌ها می‌توانند هر چیزی را از داروهای جدید تا مولکول‌های جذب‌کننده نور در سلول‌های خورشیدی را بسازند.»
کاتالیست‌ها مولکول‌هایی هستند که در حالی که امکان واکنش‌های شیمیایی انجام‌شده در آزمایشگاه‌ها یا رآکتورهای صنعتی بزرگ را فراهم می‌کنند یا آنها را سرعت می‌بخشند، پایدار باقی می‌مانند و به بخشی از فراورده نهایی بدل نمی‌شوند. برای مثال کاتالیست‌ها در ماشین مواد سمی دود اگزوز را به مولکول‌های بی‌ضرر بدل می‌کنند یا در بدن ما هزاران کاتالیست به شکل آنزیم وجود دارند که مولکول‌های لازم برای حیات را می‌سازند.
پیش از یافته‌های راهگشای برندگان امسال جایزه نوبل شیمی در سال‌های ۲۰۰۰ فقط دو نوع کاتالیست یعنی برخی فلزها و آنزیم‌های پیچیده برای انجام چنین کارهایی شناخته شده بودند.
لیست و مک‌میلن در این هنگام به طور مستقل از یکدیگر این نوع جدید از کاتالیست‌ها را ابداع کردند که هم باعث کاهش موائد زائد می‌شدند و هم امکان دسترسی به راه‌های جدیدی برای ساختن مولکول‌ها را می‌دادند.
آکادمی علوم سوئد گفت کاتالیست‌های جدید که از مولکول‌های ارگانیک یا آلی کوچک ساخته شده‌اند، هم آسیب کمتری به محیط زیست می‌زنند و هم تولیدشان ارزان‌تر است و دقت بالاتری هم دارند.
پیش از ابداع این کاتالیست‌های نامتقارن، مواد کاتالیز شده ساخت انسان مانند داروها اغلب نه تنها حاوی مولکول‌های مطلوب، بلکه حاوی «تصاویر آینه‌ای» ناخواسته این مولکول‌ها هم بودند. داروی تسکین‌دهنده تالیدآمید که شش دهه پیش باعث نقایص جنین‌های انسانی شد، نمونه مصیبت‌باری از این مشکل در ساخت داروها بود.
تقریبا هر کسی در جهان با فراورده‌ای سروکار دارد که از در ساخت از این شیوه استفاده شده است. فرآیند استفاده از کاتالیست‌ها برای شکستن و باز به هم پیوستن مولکول‌ها بخشی اساسی در صنعت و پژوهش است.
آکادمی علوم سوئد در بیانیه‌اش آورده است : «حقیقت این است که ۳۵ درصد کل تولید ناخالص داخلی جهان به شکلی به فرآیندهای شامل کاتالیز شیمیایی مربوط می‌شود.»
دکتر مک‌میلن شیمی‌دان اسکاتلندی و استاد دانشگاه پرینستون آمریکا است و از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ رئیس بخش شیمی این دانشگاه بود. دکتر لیست شیمی‌دان آلمانی و متولد فرانکفورت است که ریاست انستیتوی پژوهش زغالسنگ ماکس پلانک را به عهده دارد.
نظر شما