از جمله شهرهای خراسان رضوی می‌توان به گناباد با آثار تاریخی چون مجموعه تاریخی قلعه عمرونی (عمرانی)، کال شور گناباد، کلوت‌های روستای قوژد و آسیاب‌های صالح‌آباد، در کاشمر، آرامگاه شهید مدرس، بقعه متبرکه امام‌زاده سیدحمزه و روستای تاریخی طرق کوهسرخ، در نیشابور، مسجد چوبی، کاروانسرای شاه‌عباسی، روستای خرو و در خواف، آسیاب‌های بادی روستای نشتیفان، مسجد ملک زوزن روستای زوزن اشاره کرد.
به گزارش همشهری آنلاین، معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: در خراسان رضوی بیش‌از هزار ابنیه تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی وجود دارد. یک پنجم این ابنیه را خانه‌های قدیمی به عنوان «سرای» یا «سراچه» تشکیل می‌دهند. شهر مشهد بیشترین تعداد خانه‌های قدیمی استان را در خود دارد که به ۷۰ مورد می‌رسند، بعد از مشهد شهر گناباد نیز دارای ۴۰ مورد خانه قدیمی است.
مرجان اکبری افزود: شهرستان گناباد با موقعیت کویری خانه‌های قدیمی قابل بهره‌برداری بهتری نسبت به دیگر شهرهای استان دارد، خانه‌هایی دارای حوض‌خانه، فضاهای با دمای مطبوع، بادگیر و آینه‌خانه‌هاست. روستای «ریاب» گناباد نیز تنهاه روستایی‌ست که طرح بهسازی در آن اجرا و عمده خانه‌های تاریخی این روستا مرمت و ثبت ملی شده‌اند.
وی با بیان اینکه ۱۶ خانه از ۴۰ خانه قدیمی شهرستان گناباد به طور کامل احیا و مرمت شده به طوری که در حال حاضر مورد استفاده نیز قرار گرفته است، گفت: بعضی از این خانه‌ها به عنوان اماکن اداری مربوط به سازمان میراث فرهنگی استفاده می‌شوند، مانند خانه شریعت در گناباد که اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این شهر در آن مستقر است. تعدای از این خانه‌های قدیمی در روستاهایی ریاب و سونو نیز به خانه‌های بومگردی یا سفره‌خانه‌های سنتی تبدیل شده‌اند که گردشگران بسیاری نیز از این اماکن در طول سال دیدن می‌کنند.
اکبری درباره ثبت ملی اولین خانه تاریخی در خراسان رضوی اظهار کرد: خانه ملک در شهر مشهد نیز به عنوان اولین خانه قدیمی در استان خراسان رضوی ثبت ملی شد. این خانه در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ثبت شد و بلافاصله طرح احیا و مرمت آن نیز انجام و در سال ۱۳۸۱ به مرکز پژوهش و آفرینش‌های هنرهای سنتی تبدیل شد و تا امروز در حال بهره‌برداری است.
این مقام مسئول ادامه داد: بازدید از خانه ملک به صورت رایگان انجام می‌شود، ضمن اینکه گردشگران و هنرجویان امکان دیدار با هنرمندان و استادان را در این مکان دارند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی افزود: خانه داروغه در شهر مشهد توسط شهرداری ثامن تملک و طی تفاهم‌نامه‌ای با سازمان میراث فرهنگی مرمت شد و در حال حاضر نیز قابل بازدید و بهره‌برداری است.
اکبری با بیان اینکه در حال حاضر خانه‌های قدیمی در استان خراسان رضوی مسیر احیا و مرمت را به صورت مرتب طی می‌کنند، اظهار کرد: تعدای از این خانه‌ها نیز در تملک و سکونت ساکنان قدیمی خود هستند. مصوباتی درباره حفظ و نگهداری خانه‌های قدیمی وجود دارد که شامل تسهیلات و وام‌های بانکی می‌شود، یکی از این وام‌ها، وام بلاعوض بوده که در برای مرمت و احیای خانه‌های قدیمی دراختیار مالکین قرار می‌گیرد.
وی بیان کرد: بافت‌های تاریخی شهری در خراسان رضوی بالغ بر ۴ هزار هکتار وسعت دارند، در میان این بافت‌های تاریخی آثاری همچون دانه‌های الماس وجود دارند که یکی از آنها خانه‌های قدیمی هستند و به دلیل تعدد بالای این بناها امکان ثبت ملی برای همه آنها در زمان کوتاه وجود ندارد.
اکبری درباره خانه‌های مشاهیر استان گفت: در بین این بناها خانه‌های مفاخر علمی، فرهنگی و هنری نیز دارای اهمیت بالایی هستند، برای ثبت این خانه‌ها مساله قدمت و پلان مطرح نیست. یکی از این خانه‌های مفاخر خانه استاد شهید مطهری‌ست که در شهر فریمان قرار دارد و در حال جاضر به موزه تبدیل شده است.
وی ادامه داد: در کشور آثار تاریخی بسیاری وجود دارد که به دلیل عدم توجه لازم از سوی شهرداری‌ها و صدور پروانه ساخت برای افراد، تخریب می‌شوند، این در حالی‌ست که استعلامات مربوط به اداره میراث فرهنگی که جزو شرایط و قوانین صدور پروانه در بافت‌های تاریخی‌ست گاها انجام نمی‌شود.
اکبری با اشاره به اینکه بسیاری از بناهای تاریخی به دلیل سوءاستفاده افراد سودجو تخریب شدند، گفت: بناهای تاریخی تا ثبت ملی نشده باشند در امان نیستند و هر روز این امکان وجود دارد تا به خاطر صرفه اقتصادی توسط اشخاص سودجو تخریب شوند.
این مقام مسئول افزود: متولی اصلی حفظ و نگهداری بافت‌های تاریخی شهری، شهرداری‌ها هستند، اما نظارت بر این مساله بر عهده سازمان میراث فرهنگی است که بارها موارد تخلف را به شهرداری گوشزد کرده و حتی در مواردی کار به مراجع قضایی نیز کشیده شده است. مهم‌ترین مساله در برخورد با میراث فرهنگی، فرهنگ‌سازی است که ابتدا در فضای دولت و مسئولین و سپس در بین جامعه باید ایجاد شود.
اکبری ادامه داد: ستاد بازآفرینی شهرداری و وزارت راه و شهرسازی در شهر مشهد اقدامات خوبی انجام داده‌اند، از جمله ایجاد دفاتر تسهیل‌گری برای حفظ بافت‌های تاریخی و ایجاد شرایط برای مشارکت مردم در احیای بافت تاریخی که شروع بسیار خوبی برای فعالیت این ستادهای نوپا هستند.
وی درباره یک نمونه خاص مرمت آثار تاریخی در استان گفت: خانه داروغه در شهر مشهد و نزدیک به حرم مطهر امام‌رضا(ع) واقع شده است، شهرداری ثامن که هیچ‌گاه توجه خاصی به بافت تاریخی ندارد، اما این خانه تاریخی را به بهترین نحو مرمت و بازسازی کرد، به طوری که این بازسازی و مرمت را می‌توان به عنوان یک الگوی نمونه در این زمینه معرفی کرد.
نظر شما