کمیسیون‌هایی که رئیس آنها در مجلس هفتم در مجلس هشتم هم حضور دارند اما وضعیت به‌مراتب پیچیده‌تری داشته و برخی تغییرات در ترکیب هیات رئیسه مجلس نیز از دیگر پارامترهای اثر‌گذار در انتخاب روسای کمیسیون‌هاست. در چنین شرایطی است که ترکیب قطعی اکثریت اصولگرا و اقلیت اصلاح طلب در کنار نمایندگانی که با عنوان مستقل به مجلس هشتم راه یافته اند، نقش بسزایی در ترکیب کمیسیون‌ها و به تبع آن تعیین رئیس خواهد داشت.
اگر چه ریاست کمیسیون‌ها در قیاس با عضویت در هیات رئیسه امتیازی به شمار نمی‌رود اما به‌دلیل بررسی طرح‌ها و حتی برخی لوایح در کمیسیون‌های تخصصی و میزان اثرگذاری که رئیس کمیسیون در جهت دهی به آرای نمایندگان عضو دارد و همچنین نقش پر رنگ‌تر در اظهار نظر‌های رسانه‌ای درخصوص موضوعات مختلف، اهمیت تکیه بر صندلی‌های کمیسیون‌ها برای برخی چهره‌های شاخص باز مانده از هیات رئیسه را دو چندان می‌سازد.
در عین حال پس از انتخاب اعضای هیات رئیسه مجلس هشتم، انتخاب روسای کمیسیون‌ها منوط به قطعی شدن ترکیب کمیسیون‌های 13گانه مجلس خواهد بود. امری که با وجود وعده هیات رئیسه مبنی بر مشخص شدن ترکیب تا پایان هفته گذشته هنوز محقق نشده است.
در واقع گام بعدی نمایندگان برای اینکه بتوانند در جلسه علنی به بررسی طرح‌ها و لوایح بپردازند این است که اعضای کمیسیون‌ها مشخص شوند تا طرح‌ها و لوایح طبق آیین نامه داخلی مجلس ابتدا در کمیسیون‌ها و سپس در جلسه علنی مورد بررسی قرار گیرد.
مشکل جایی بروز کرد که برخی کمیسیون‌ها به‌دلیل نقش و اهمیت کاذب یا حتی واقعی که برای آنها ایجاد شده، با داوطلب بیشتری در مقایسه با سایر کمیسیون‌ها مواجه شده‌اند و این امر کار شعب رسیدگی و هیات رئیسه برای جابه‌جایی داوطلبان را سخت‌تر کرده است. اعضای کمیسیون‌ها به تشخیص هیات رئیسه و روسای شعب دارای حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر عضو خواهند بود.
مجلس هشتم هر چند که به مانند مجلس هفتم گرایش سیاسی خود یعنی اصولگرایی را تا حد زیادی حفظ کرده اما دو تغییر عمده در این مجلس تفاوت‌هایی نسبت به گذشته را ایجاد کرده است. نخست انشعابی که بین اصولگرایان ایجاده شده و دو تفسیر جداگانه و گاه متضاد بروز کرده در این جریان که در ایام انتخابات مجلس هشتم به اوج خود رسید سبب ارائه دو فهرست انتخاباتی از سوی این جناح شد. این اختلافات در انتخاب هیات رئیسه نیز به بهترین وجه خود را نشان داد تا غلامعلی حداد عادل با آرایی بسیار کمتر از علی لاریجانی، ناگزیر به واگذاری کرسی ریاست به رقیب تازه نفس خود شد.
تفاوت دوم اما به تغییرات در ترکیب فراکسیون اقلیت و راه یافتن برخی چهره های شاخص اصلاح طلب به این مجلس است که هر چند اصلاح طلبان را به مانند مجلس هفتم در اقلیت قرار داده، اما کارآیی، نفوذ و توانمندی این اقلیت نسبت به چهار سال گذشته تقویت شده است. در عین حال به‌نظر می‌رسد با وجود تمامی این مسائل اکنون تمامی نامزدهای ریاست کمیسیون‌های مجلس مشخص شده و هم از این روست که رایزنی برای اعضای تقریبا قطعی شده کمیسیون‌ها به‌طور پر حجمی در جریان است.
کمیسیون فرهنگی و اهمیت ویژه
به گفته نماینده مردم تبریز20 نفر از نمایندگان مجلس تاکنون برای حضور در کمیسیون فرهنگی ثبت نام کرده‌اند. میرتاج‌الدینی با بیان این که درخواست برای حضور در کمیسیون فرهنگی زیاد شده است، به نکته مهمی اشاره کرد که تا پیش از این برخی با تردید درخصوص آن سخن می‌گفتند: «حدادعادل نیز برای حضور در این کمیسیون ثبت‌نام کرده است.». پس از عدم‌موفقیت حداد برای حفظ کرسی ریاست اما برخی اخبار حکایت از آن داشت که ممکن است رئیس مجلس هفتم از سمت نمایندگی استعفا داده و در خارج مجلس به سمتی منصوب شود.
اما اکنون و با مشخص شدن ماندن حداد در مجلس تعدادی از نمایندگان بحث ریاست حدادعادل بر کمیسیون فرهنگی را دنبال می‌کنند. البته گفته می‌شود درصورت امتناع حداد عادل، روح‌الله حسینیان نماینده نزدیک به حامیان دولت از تهران و مصطفی کواکبیان دبیر کل حزب مردم سالاری و از چهره‌های اصلاح طلب مجلس که برای ریاست کمیسیون فرهنگی در حال رایزنی هستند از شانس بالایی برخوردار هستند. کمیسیونی که با کنار گذاشتن عماد افروغ در سال پایانی عمر مجلس هفتم از ریاست خود، در دوره قبل هم به اندازه کافی خبر ساز بود.
برنامه و بودجه توکلی یا عبداللهی؟
عبداللهی نماینده ماهنشان که در هنگام تصویب اعتبار نامه‌ها یک جدال سخت با برخی اصولگرایان شاخص داشت، در مجلس هفتم ریاست این کمیسیون اثر‌گذار در تصویب بودجه کشور را عهده دار بود. در همین حال گفته می‌شود نمایندگان دوره هفتم که پیش از این عضو این کمیسیون بودند نیز تقاضای عضویت مجدد خود را مطرح کردند و بدین ترتیب تابش، اسماعیلی، مفتح، گرانمایه پور و توکلی نیز از متقاضیان عضویت دوباره کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات هستند. در کمیسیون برنامه و بودجه هم احمد توکلی نماینده تهران و رضا عبداللهی نماینده ماهنشان برای ریاست مطرح هستند.
امنیت ملی و صف متقاضیان
علاءالدین بروجردی بی‌شک اصلی‌ترین کاندیدای ریاست این کمیسیون است. در جایی که برای 23 کرسی این کمیسیون 47 نماینده درخواست عضویت داده‌اند مشخص است که ریاست تا چه اندازه با اهمیت خواهد بود. اما نکته‌ای که نمی‌توان از آن عبور کرد این است که با توجه به ورود چهره‌هایی مانند حسینیان و مهدی سنایی و حتی کاظم جلالی و داریوش قنبری بروجردی رقبایی سرسخت خواهد داشت. البته در کمیسیون امنیت ملی گویا هیچ کس قرار نیست برای ریاست با علاءالدین بروجردی رئیس این کمیسیون در مجلس هفتم رقابت کند.
وزرای سابق در کمیسیون بهداشت
18 نفراز نمایندگان مجلس اولویت اول خود را عضویت در کمیسیون بهداشت و درمان اعلام کردند. عوض حیدرپور نماینده شهررضا در مجلس در این باره گفت که به‌دنبال توافقی که بین 31 نماینده پزشک مجلس هشتم صورت گرفت، 18 نفر اولویت اول خود را کمیسیون بهداشت و درمان اعلام کردند و چهار نفر نیز که تعدادی از آنها پزشک نیستند به‌عنوان اولویت دوم این کمیسیون را انتخاب کردند.
چه کسی ریاست کمیسیون بهداشت مجلس هشتم را بر عهده خواهد داشت؟ این سؤالی است که اکنون نسبت به مجلس هفتم بسیار داغ‌تر شده است. جالب است که در مجلس هشتم بر خلاف دوره گذشته چهره‌های بسیار مطرحی از جامعه پزشکی کشور به مجلس راه یافته‌اند که هر یک به تنهایی نامزد پذیرش این مسئولیت می‌توانند باشند. بنابر اعلام سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۳۲ نفر از نمایندگان مجلس هشتم را پزشکان و پیراپزشکان تشکیل می‌دهند که نزدیک به ۱۰ درصد ترکیب نمایندگان مجلس هستند.
در این بین ۱۲ نفر سابقه نمایندگی، ۲ نفر سابقه وزارت بهداشت، ۳ نفر سابقه ریاست کمیسیون بهداشت مجلس، ۳ نفر سابقه ریاست دانشگاه علوم پزشکی و ۳ نفر هم سابقه ریاست بیمارستان را دارند. چهره‌های مطرحی چون امیدوار رضایی، شهاب الدین صدر علیرضا مرندی، مسعود پزشکیان و... از جمله نامزدهای پذیرش این مسئولیت هستند. البته در کمیسیون بهداشت و درمان جدی ترین رقابت میان شهاب‌الدین صدر و علیرضا مرندی دو نماینده تهران با امیدوار رضایی نماینده مسجد سلیمان وجود دارد. چه اینکه ترکیب این کمیسیون اجازه حضور پزشکیان وزیر بهداشت دولت خاتمی را در سمت ریاست نخواهد داد مگر اینکه استثنایی اتفاق بیفتد.
عمران در دست اصلاح طلبان
کمیسیون عمران یکی از کمیسیون‌هایی است که اصلاح‌طلبان برای ریاست کاندیدا شدند تا محمدحسین مقیمی نماینده خمین معاون عمرانی وزارت کشور در دولت خاتمی با علی اکبر مغانجویی نماینده ارومیه رقابت کنند. در عین حال به‌علت حضور نریمان در کمیسیون عمران و سوابق وی از جمله 4 دوره نمایندگی مجلس و ریاست کمیسیون عمران در ادوار قبل، اصلاح طلبان شانس زیادی برای ریاست این کمیسیون دارند، اما چنانچه با تعدد کاندیدا از جناح خود مواجه شوند، مطمئناً این سمت را به راحتی و با خودزنی به اصولگرایان خواهند سپرد. لازم به یادآوری است که در زمان ریاست مهندس نریمان در کمیسیون عمران مجلس، وی به‌عنوان بهترین رئیس کمیسیون و کمیسیون عمران نیز به‌عنوان بهترین کمیسیون مجلس معرفی شده بود. اصولگرایان در تلاشند با ایجاد تفرقه در میان اصلاح طلبان و ترغیب یکی دیگر از اعضای ائتلاف اصلاح طلبان، باعث شکسته شدن رأی مهندس نریمان برای تصدی این سمت شوند.
عباسپور همچنان شانس اول
26 نفر از نمایندگان مجلس هشتم نیز انتخاب اول خود را برای عضویت در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درخواست کردند. طبق آیین‌نامه داخلی مجلس ظرفیت کمیسیون‌ها 23 نفر است که کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز برای 23 نفر ظرفیت عضویت دارد. در عین حال به‌نظر می‌رسد رقیب چندان جدی برای عباسپور مطرح نباشد اما طیبه صفایی به‌دلیل برخی سوابق آموزشی امکان رقابت با وی را خواهد داشت. او از حمایت حامیان دولت و بهره‌مند بوده اما عباسپور به‌دلیل تجربه ریاست بر این کمیسیون در مجلس هفتم همچنان شانس اول به شمار می‌رود.
انرژی رایحه خوش خدمت
تاکنون 28 نماینده نیز تقاضای عضویت در کمیسیون انرژی را داشته‌اند این در حالی است که حداکثر 23 نفر می‌توانند عضو کمیسیون انرژی باشند. کمال دانشیار ریاست این کمیسیون در دوره گذشته را عهده دار بود اما به‌نظر می‌رسد رئیس این کمیسیون برای مجلس هشتم تعیین شده باشد چه اینکه دانشیار به مجلس هشتم راه پیدا نکرده است. علی اصغر زارعی از شانس بیشتری برای ریاست کمیسیون انرژی مجلس هشتم برخوردار است.
وی پیش از ورود به مجلس هشتم در وزارت نفت رئیس مؤسسه بین المللی مطالعات انرژی این وزارتخانه بود. گفته می شود وی توافق بسیاری را برای ریاست این کمیسیون به دست آورده است.
گزینه‌های محدود برای قضایی‌ها
در کمیسیون قضایی و حقوقی هم تاکنون تنها گزینه مطرح یوسفیان ملا نماینده آمل و عضو سابق این کمیسیون در مجلس هفتم است. محصل همدانی رئیس کمیسیون در مجلس هفتم در دوره هشتم حضور ندارد. در عین حال محمد دهقانی نماینده چناران هم از شانس نسبتا بالایی برخوردار خواهد بود.
کشاورزی همچنان سوت و کور
ظرفیت عضویت در کمیسیون کشاورزی 23 نفر است که حدود 19 نفر درخواست عضویت در این کمیسیون را داشته‌اند. بر خلاف بسیاری کمیسیون‌ها، کمیسیون کشاورزی به‌طور معمول با استقبال سرد نمایندگان مواجه می‌شوند. در کمیسیون کشاورزی هم گویا تنها یک گزینه، «قاسم محمدی» مشاور سابق مدیرعامل بانک کشاورزی مطرح است.
کمیسیون وزیر ساز
کمیسیون اجتماعی مجلس هفتم رئیس خود را به ساختمان وزارت رفاه و تامین اجتماعی فرستاد. اما این سبب نشد تا استقبال از عضویت در این کمیسیون افزایش یابد. بر همین اساس گفته می‌شود عفت شریعتی و ثروتی به‌عنوان کاندیدای ریاست کمیسیون اجتماعی مطرح هستند.
صنایع و معادن و رقابت جناحی
تاکنون 34 نماینده برای عضویت در کمیسیون صنایع و معادن کاندیدا شدند که باید تعدادی که بیش از ظرفیت کاندیدا شده‌اند نیز به 23 نفر تقلیل پیدا کند. 7 نفر از نمایندگانی که در دوره هفتم مجلس عضو کمیسیون صنایع و معادن بوده‌اند، نیز در این دوره برای عضویت در این کمیسیون کاندیدا شده‌اند. در کمیسیون صنایع و معادن هم دو نماینده مجلس هفتم یعنی کاتوزیان عضو سابق این کمیسیون با سیدحسین هاشمی رئیس کمیسیون در مجلس هفتم با هم رقابت دارند. رقابتی بین یک کاندیدای اصولگرا و یک کاندیدای اصلاح طلب. می‌گویند سید حسین هاشمی نماینده میانه همچنان بخت نخست را دارد.
رقابت اصولگرایانه اقتصاد‌دان‌ها
20 نفر از نمایندگان مجلس اولویت اول خود را حضور در کمیسیون اقتصادی اعلام کردند. 9 تن از این افراد از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس هفتم بوده‌اند. در کمیسیون اقتصادی که یکی از مهم ترین رقابت‌ها را برای ریاست به همراه دارد، چه اینکه اصلی‌ترین چالش مجلس و دولت نهم در این کمیسیون پیش‌بینی می‌شود. الیاس نادران و محمدرضا مصباحی مقدم نمایندگان تهران در مجالس هفتم و هشتم رایزنی‌های خود را آغاز کرده‌اند. دو چهره‌ای که هیچ کدام از نزدیکان دولت به شمار نرفته و از قضا یکی با ریاست لاریجانی بر مجلس موافق و دیگری مخالف است.
کمیسیون اصل 90 و حفظ رئیس
کمیسیون اصل 90 کمتر مورد توجه قرار گیرد. این انتقادی است که معمولا صورت می‌گیرد در حالی که این کمیسیون نقش بسزایی در رسیدگی به شکایات از همه دستگاه‌ها و تحقیق و تفحص از آنها دارد. در شرایط فعلی تنها حجت‌الاسلام فاکر به‌عنوان ریاست مدنظر است. در کمیسیون اصل ۹۰ که تاکنون کمتر از ۵ نماینده برای عضویت در آن اعلام آمادگی کرده‌اند به‌نظر نمی‌رسد فرد دیگری هوای ریاست داشته باشد.
به هر تقدیر در هفته آینده به‌طور قطع تکلیف همه کمیسیون‌ها مشخص خواهد شد. روسای این کمیسیون‌ها برای مدت 1 سال برگزیده شده و پسوند ریاست را بر نام خود خواهند افزود.
