به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، سواحل و جزایر خلیج فارس در استان بوشهر به عنوان مهم‌ترین زیست‌گاه و محل لانه‌گزینی و تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی است، اما در دهه‌های اخیر، ساخت و سازهای ساحلی به عنوان مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده حیات این جانوران شناخته شده است.
بر اساس سنگواره‌های موجود و فرضیه‌های مختلف، حضور لاک‌پشت‌ها در سطح کره زمین و دریاها مربوط به دوره ژوراسیک از تاریخ زمین‌شناسی است و لاک‌پشت‌های دریایی باعث دگرگونی حیات جانوری شده است.
لاک‌پشت دریایی در گروه مهره‌داران خونسرد جای می‌گیرد و هفت گونه مختلف دارد. بزرگسالان این گونه آبزی به طور معمول در آب‌های ساحلی کم‌عمق، خلیج‌ها و تالاب‌ها زندگی می‌کنند، در حالی که جوانترها علاوه بر رودها و خلیج‌ها در دریاها نیز پیدا می‌شوند.
از قرن ۱۸ میلادی، افزایش جمعیت و مصارف انسانی و عوامل دیگر از جمله سازه‌های دریایی، آلودگی آب‌ها، ساخت‌وسازهای ساحلی و افزایش فعالیت‌های دریانوردی و صیادی در سطوح مختلف باعث مرگ‌ومیر و کاهش جمعیت این خزنده شده است.
در استان بوشهر، پارک ملی دریایی نایبند، جزایر ام‌الکرم و نخیلو در پارک ملی دریایی دیر - نخیلو و جزایر خارگ و خارگو از جمله زیستگاه‌های لاک پشت‌ها هستند.
این مناطق از اواخر اسفند تا اواخر خرداد شاهد حضور گونه لاک‌پشت منقار عقابی هستند که برای تخم‌گذاری سواحل ماسه‌ای امن این مناطق را انتخاب می‌کنند.
لانه‌سازی و تخم‌گذاری
فرایند لانه‌سازی لاک‌پشت دریایی چند مرحله‌ای است؛ ابتدا لاک‌پشت ماده، شب هنگام از دریا بیرون می‌آید و به مناطق تاریک و آرام ساحل می‌رود و جایی که بهترین نقطه برای تخم‌گذاری است را پیدا می‌کند. پس از انتخاب موقعیت، جانور لانه خود را در آن حفر و شروع به تخم‌ریزی می‌کند.
شمار تخم‌های موجود در لانه هر لاک‌پشت دریایی بسته به گونه آن متفاوت است، اما این جانوران برای جای دادن تخم‌های خود به بیشتر از یک لانه نیاز دارند.
به طور متوسط هر لاک‌پشت دریایی ۱۱۰ تخم را در یک لانه قرار می‌دهد و در هر فصل به دو تا هشت لانه نیاز پیدا می کند. کمترین تعداد تخم‌ها را لاک‌پشت‌های پشت تخت یا Flatback می‌گذارند که برابر با ۵۰ عدد است. بیشترین تعداد هم متعلق به لاک‌پشت‌های منقاری است که از ۲۰۰ عدد فراتر می‌رود.
پس از مرحله تخم‌گذاری، جانور شروع به پوشاندن سطح لانه می‌کند تا اینکه سطح روی تخم‌ها کامل پوشیده شود. در پایان نوبت به مرحله استتار می رسد که در این مرحله لاک‌پشت با حرکت آرام بدنش به جلو و عقب، شن‌های خشک را روی سطح لانه می‌ریزد و تلاش می‌کند تا تخم‌هایش را از دید جانوران شکارچی دور نگه دارد.
لاک‌پشت‌های نوزاد پس از گذشت ۵۰ روز از تخم‌ها بیرون می‌آیند و به طرف دریا حرکت می‌کنند.
پایش لاک‌پشت‌ها
حسین جعفری، کارشناس موزه و ژنتیک اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: لاک‌پشت‌های دریایی برای تخم‌گذاری به سواحل شنی محل تولد عزیمت می‌کنند که سواحل و جزایر استان بوشهر نیز همه ساله شاهد حضور این لاک‌پشت‌ها برای لانه‌گزینی و تخم‌گذاری است.
وی ادامه داد: گونه‌هایی که برای تخم‌گذاری به سواحل استان بوشهر می‌آیند در مرتبه اول گونه پوزه عقابی با نام علمی (Eretmochelys) است که پراکنش وسیعی در سطح استان بوشهر دارد و در مرتبه دوم لاک‌پشت سبز با نام علمی (chelonian mydas) است که تنها در جزایر خارگ و خارگو برای تخم‌گذاری به ساحل مراجعه می‌کند.
جعفری افزود: پایش لاک‌پشت‌های دریایی همه ساله در مناطق یاد شده استان بوشهر انجام می‌شود که سال ۹۹ نیز پایش این لاک‌پشت‌ها در استان بوشهر در حال اجرا است.
کارشناس موزه و ژنتیک اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر عنوان کرد: این اداره کل ۱۰ سال متوالی است که نسبت به پایش مستمر لاک‌پشت‌های دریایی اقدام کرده است.
جعفری گفت: پایش لاک‌پشت‌ها شامل حراست و پاکسازی از زیستگاه‌های تخم‌گذاری، بیومتری و شمارش تخم و تگ‌گذاری آنها است.
تهدید طبیعی و انسانی
محمد امین طلاب، رئیس اداره دریایی محیط زیست استان بوشهر نیز گفت: کارشناسان با حضور در مناطق مختلف که بیشتر تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است نسبت به زیست‌سنجی، بررسی وضعیت سلامت، نحوه تخم‌گذاری و علامت‌گذاری لاک‌پشت‌های ماده لانه‌گزین اقدام می‌کنند.
وی افزود: لاک‌پشت‌های دریایی از گونه‌های مهم جانوران دریایی هستند که بخش کوچک ولی مهم از زندگی خود را برای زادآوری به سواحل مناسب می‌آیند. حفاظت از این مناطق نقشی مهم در حفظ بقای این گونه دارد.
طلاب ادامه داد: با توجه به اینکه لاک‌پشت‌های ماده تعداد زیادی تخم در لانه می‌گذارند اما از لانه و تخم و نوزادان خود محافظت نمی‌کنند، عوامل تهدید طبیعی و انسانی زیادی در به ثمر نرسیدن و تلفات زادآوری این گونه وجود دارد.
رئیس اداره دریایی محیط زیست استان بوشهر گفت: توسعه ساخت‌وساز در سواحل مهم‌ترین عامل تهدید کننده حیات لاک‌پشت‌های دریایی این استان است.
طلاب افزود: همچنین مهم‌ترین علت مرگ و میر لاک‌پشت‌های دریایی در آب‌های کم‌عمق خلیج فارس نیز گیر افتادن آنها در تورهای صیادی و خفگی ناشی از آن است.
وی بیان کرد: لاک‌پشت‌های دریایی با شش تنفس می‌کنند و برای تنفس پس از چند دقیقه مجبور به آمدن به سطح آب و هواگیری هستند.
طلاب عنوان کرد: بیشترین جمعیت لاک‌پشت‌های لانه گزین استان بوشهر در دو جزیره ام الکرم و نخیلو در پارک ملی دیر - نخیلو هستند.
راه‌های کاهش تلفات لاک‌پشت‌ها
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: صیادی نکردن در مناطق تغذیه‌ای و تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی و اصلاح ادوات صید و روش‌های بهره‌برداری شیلاتی می‌تواند در کاهش تلفات این جانوران موثر باشد.
فرهاد قلی‌نژاد افزود: اکنون طرح پایش لاک پشت‌های تخم‌گذار در مناطق لانه‌گزینی و مستعد این استان توسط کارشناسان محیط زیست استان بوشهر با همکاری گروه‌های مردم‌نهاد و دانشگاه‌ها دردست اجرا است.
وی ادامه داد: برای حفاظت این جانوران، علامت‌گذاری لاک‌پشت‌های منقار عقابی که جزو گونه‌های به‌شدت در معرض خطر انقراض هستند، انجام می‌شود.
نظر شما