همشهری آنلاین- مرضیه محمودی: سازمان جهانی تجارت اعلام کرده رکود ناشی از ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ بدتر از رکود مالی سال ۲۰۰۸ است. گزارش‌ها می‌گوید احتمالاً در کل جهان ۲۵ میلیون نفر کار خود را از دست می‌دهند، نرخ رشد اقتصادی جهان نیم درصد و نرخ رشد اقتصاد چین بین یک تا یک و نیم درصد کاهش می‌یابد. اگر کرونا اقتصادهای در حال رشد را چنین تحت تاثیر قرار می‌دهد، پس با اقتصاد ایران چه می‌کند؟
-
قیمت نفت به مرز ۲۷ دلار بازگشت
-
جزئیات وام برای بخش‌های اقتصادی آسیب‌دیده از کرونا
- سکه ۶ میلیون و ۱۲۰ هزار تومان شد | جدیدترین نرخ سکه و طلا
تعطیلی کسب‌وکارها اولین اثر کووید ۱۹ در اقتصاد ایران است. از اول اسفند تا کنون بسیاری از کسب‌وکارها به‌طور موقت تعطیل شده‌اند. به‌ویژه در بخش خدمات، شاید این تعطیلی و کسادی بازار تا خرداد هم ادامه داشته باشد. اما کارشناسان اقتصادی معتقدند اینها اثرات کوتاه‌مدت ویروس کرونا بر اقتصاد است و باید منتظر آثار میان‌مدت و بلندمدت این ویروس بود. مهمان ناخوانده‌ای که روزهای دشوارتری را پیش روی اقتصاد ترسیم می‌کند.
قطعا شیوع کرونا بر ابعاد مختلف اقتصاد اثر خواهد گذاشت، اما در ادامه تاثیر این ویروس بر بودجه، نرخ رشد اقتصادی، بیکاری و صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی را بررسی می‌کنیم.
بلای جدیدِ بودجه و افت درآمد نفت
لایحه بودجه سال ۹۹، همان زمانی که برای بررسی به مجلس رفت، ۱۰۶ هزار میلیارد تومانی کسری تراز عملیاتی داشت. کارشناسان اما معتقد بودند این کسری بیش از این است و بسیاری از درآمدهای پیش‌بینی شده محقق نمی‌شود. حالا ویروس کرونا هم مزید بر علت شده و چشم‌انداز تامین درآمدها را تیره‌تر از گذشته کرده است.
دولت امید داشت با صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت ۵۰ دلاری، ۴۸ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند. همان زمان هم کارشناسان معتقد بودند تحریم‌های آمریکا، امکان صادرات یک میلیون بشکه نفت در روز را به ایران نمی‌دهد و این درآمد محقق نمی‌شود.
حالا ما از یک سو با افزایش عرضه ( در سایه تنش میان عربستان و روسیه و تولید نفت مازاد) مواجهیم و از سوی دیگر با کاهش تقاضا (به دلیل گسترش شیوع کرونا و افت تقاضای چین). این دو عامل، قیمت نفت را به محدوده ۲۰ دلار رسانده است.
اما کارشناسان حوزه نفت امید چندانی به بهبود قیمت نفت ندارند چراکه نرخ رشد اقتصادی چین (به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت جهان) و نرخ رشد اقتصادی جهان افت می‌کند و تقاضا در جهان برای نفت کاهش یافته است.
با این مقدمه، بعید است قیمت نفت به رقم‌های قبل بازگردد و تنها امید این است که به زیر ۲۰ دلار نرسد. برخی از آمارها می‌گوید احتمال کاهش درآمد نفت ایران و رسیدن آن به ۱۰ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان در سال جاری احتمال غریبی نیست.
احتمال کاهش درآمد مالیات
بار اصلی درآمد دولت در بودجه ۹۹ بر دوش مالیات است. دولت امیدوار است که امسال بتواند ۱۹۵ هزار میلیارد تومان از محل دریافت مالیات درآمد کسب کند.
اما شیوع ویروس کرونا از اوایل اسفندماه، بسیاری از بخش‌های اقتصادی را با مشکل جدی و تعطیلی مواجه کرده است. کسب‌وکارهای سنتی، تورهای گردشگری داخلی و خارجی، رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها و... تعطیل شده‌اند.
این کسادی بازار به استارت‌آپ‌ها هم رسیده. تاکسی‌های اینترنتی، فروش آنلاین غذا و ... هم با افت فروش شدید مواجه شده‌اند. حتی متروی تهران اعلام کرده درآمدش دچار افت ۸۰ درصدی شده و تقاضا برای تاکسی در تهران هم ۴۰ درصد افت داشته است. کرونا اقتصاد را از پا انداخته و شاید جز فروشگاه‌های آنلاین و برخی از واحدهای تولید محصولات ضروری، دیگر واحدها و بخش‌ها را باید در لیست واحدهای ضررده قرار داد.
ماجرا زمانی دشوارتر می‌شود که احتمالا کسادی بازار به خصوص در بخش خدمات تدوام دارد و رکود ناشی از ویروس کرونا با یک تأخیر به سایر بخش‌های اقتصادی و کل اقتصاد می‌رسد. با این همه باید دید آیا اقتصاد درگیر با بحران ایران، توان پرداخت مالیات ۱۹۵ هزار میلیارد تومانی را دارد؟
در آرزوی نرخ رشد صفر درصد
نرخ رشد اقتصاد ایران در ۹ ماهه اول سال ۹۸، منفی ۷.۶ درصد گزارش شده است. بسیاری امیدوار بودند که در سال ۹۹ نرخ رشد اقتصاد ایران حداقل به صفر درصد برسد. چراکه کاهش درآمدهای نفتی تاثیر منفی خود را بر نرخ رشد سال۹۸ نشان داده و منجر به افت نرخ رشد اقتصادی در سال ۹۹ نخواهد شد.
اما حالا به نظر می‌رسد ویروس کرونا، عامل جدیدی است که نرخ رشد اقتصاد سال جدید را تحدید می‌کند. به خصوص در بخش خدمات. آمار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ رشد گروه خدمات در سه دهه اول ۹۸، منفی ۰/۲ درصد بوده. حال باید دید در سال جاری بخش خدمات چه عملکردی خواهد داشت و تا چه حد نرخ رشد اقتصاد را کاهش می‌دهد.
روزگار جدید بیکاری
اقتصاد ایران مدت‌هاست توان اشتغال‌زایی خود را از دست داده است. شاید کمتر کسی انتظار داشت سال ۹۹، سالی اشتغال‌زا باشد. اما به نظر می‌رسد ویروس کرونا موج جدیدی از بیکاری را با خود به همراه بیاورد.
اسفند سال ۹۸، برخی از شرکت‌های خدماتی نیروهای خود را تعدیل کردند و تدوام این ویروس احتمالا تعدیل نیرو و بیکاری جدید را به همراه خواهد داشت. حداقل در بخش‌های خدمات.
از سوی دیگر چشم‌انداز اشتغال هم چشم‌انداز روشنی نیست. چراکه نرخ رشد اقتصاد ایران، توان اشتغال‌زایی ندارد و بعید است در شرایط بحران اقتصاد جهان، کسی ایران را به‌عنوان مقصد سرمایه‌گذاری خود انتخاب کند.
با وجود کسری بودجه و هزینه‌های بالای دولت، احتمالاً امسال هم بودجه ۷۰ هزار میلیارد تومانی عمران صرف امور جاری شود و نه زیرساخت‌های اشتغال‌زا. با این حساب، سال جاری باید در انتظار موج جدیدی از بیکاری باشیم. اما مشخص نیست سهم اقتصاد ایران از ۲۵ میلیون نفری که در جهان بیکار خواهند شد، چقدر است.
صندوق بازنشستگی
صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی بخش دیگری است که از ویروس کرونا تاثیر خواهد پذیرفت. هم میان‌مدت و هم بلندمدت. نرخ رشد اقتصادی، امکان ایجاد اشتغال را منتفی می‌کند و رکود و نااطمینانی اقتصادی، تعداد بیکاران را احتمالا افزایش می‌دهد.
افزایش تعداد بیکاران، تقاضا برای دریافت بیمه بیکاری را افزایش می‌دهد و این سازمان امسال باید منابع بیشتری برای مقرری بیکاران پرداخت کند. این در حالی است که سازمان تامین اجتماعی یکی از طلبکاران بزرگ دولت است و تا مهر سال ۹۸، بالغ بر ۲۵۰ هزار میلیارد تومان از دولت طلب دارد.
از سوی دیگر صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی چند سالی است که در مرز بحران ورشکستگی قرار دارد. ناتوانی دولت در پرداخت بدهی خود به تامین اجتماعی در سال جاری از یک سو و افزایش تعداد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری از سوی دیگر این سازمان را تحت فشار خواهد گذاشت.
اینها بخشی از تاثیرات کووید ۱۹ بر اقتصاد ایران است. عواملی که همه در کنار هم، درآمدهای دولت را کاهش و هزینه‌های آن را افزایش می دهد. در این شرایط حتماً دولت مانند ادوار گذشته به سمت استقراض بیشتر از بانک مرکزی می‌رود و نتیجه استقراض تورم بیشتر است و کاهش رفاه مردم.
نظر شما