همشهری آنلاین: بسیاری از آیین‌های نوروز همچون خانه‌تکانی عید، سبزه سبزکردن، خرید سال نو، جشن چهارشنبه سوری، راه‌اندازی نمایش حاجی فیروز، برپایی سفره هفت سین، دید و بازدید، عیدی دادن و عیدی گرفتن و رفتن به سیزده بدر بین مردم مناطق مختلف ایران مشترک است، اما در برخی مناطق آیین ویژه‌ای نیز در ایام نوروز برپا می‌شود که در خوزستان نیز این آیین‌های خاص مرسوم هستند.
مردم این استان چند روز قبل از تحویل سال نو، کلوچه مخصوصی از آرد، روغن، زیره و رازیانه درست می‌کنند. مراسم چیدن سفره هفت‌سین، پوشیدن لباس‌های نو و رفتن به دید و بازدید نوروزی به شیوه دیگر مناطق ایران در خوزستان نیز رایج است.
سمنوپزون
پختن سمنو، یکی از آداب مهم نوروزی است که در همه شهرهای ایران انجام می‌شود. در خوزستان نیز پختن این خوردنی ویژه نوروزی در شهرهای شوشتر، دزفول و بهبهان مرسوم است.
۱۰ تا ۱۵ روز پیش از سال نو، جمعی از زنان و دختران همسایه و فامیل دور هم جمع می‌شوند و پخت سمنو را تدارک می‌بینند. در زمان پخت سمنو به صورت دسته‌جمعی دعا می‌خوانند.
رسم بر این است که سمنوی پخته‌شده را بین آشنایان تقسیم کنند و برای خوش‌یمنی و مبارکی مقداری بادام یا گردو درسته را با پوسته سخت در دیگ سمنو بریزند و هنگام تقسیم، چند عدد از این بادام‌ها را درون چند ظرف قرار دهند و به در خانه‌ها ببرند.
پخت شیرینی‌های محلی
در مناطق بختیاری‌نشین خوزستان هم شیرینی مخصوصی را به عنوان شیرینی سال نو تدارک می‌بینند. این شیرینی «نون شیرین» نام دارد که اکنون کمتر درخانه‌ها پخته و استفاده می‌شود، اما پختن نون شیرین در برخی روستاها کمابیش مرسوم است. در بهبهان علاوه بر این نان، نان «تَبدون» و در شهرهای شوشتر و دزفول نیز کلوچه مخصوص شکری و خرمایی برای سال نو تهیه می‌شود.
غدای نوروزی
مهم‌ترین غذاهای محلی مردم استان خوزستان از ماهی تهیه می‌شود. قلیه ماهی غذایی خوشمزه و به یاد ماندنی است که در این استان با ماهی و تمبرهندی تهیه می‌شود و از غذاهای مورد توجه در نوروز است.
غذایی هم به نام «ملیر» در نوروز تهیه می‌شود. ملیر در اصل گیاهی است شبیه تره که آن را آب‌پز می‌کنند. همچنین گیاه توله یا پنیرک را خرد و با ترشی انار در روغن محلی سرخ می‌کنند.
برگزاری مراسم عَلَفِه
یکی از رسوم قدیمی که ریشه در تاریخچه باستان دارد و برای مردم خوزستان بسیار مهم و مورد توجه است، برگزاری رسم «عَلَفِه» (جشن مردگان) است. طبق این رسم، در آخرین پنجشنبه سال یک خوراکی مخصوص شامل حلوا و ماست تهیه و به نیت اموات خیرات می‌کنند.
مردم معتقدند که رفتگان، چشم‌انتظار سهم خوراک نوروزی (شیربرنج، خرما، حلوا خرمایی، حلوا و ...) هستند که برای آنها خیرات می‌شود. برای عزیزان ازدست‌رفته، سبزه‌های نوروزی و هفت سین هم می‌برندو بر مزارشان می‌گذارند تا نویدبخش آمدن بهار باشد.
همچنین در آخرین پنجشنبه سال حلوا درست می‌کنند و بر سر مزار عزیزان ازدست رفته خود می‌برند. معمولا در حلوا به جای شکر از خرما استفاده می‌کنند.
شاهنامه‌خوانی یا هفت لشکرخوانی
شاهنامه و شاهنامه‌خوانی از دیرباز در سرزمین لرها از جایگاه ویژه برخوردار بوده، بر همین اساس شاهنامه‌خوانی از رسم‌های نوروزی بین لرهای بختیاری خوزستان است.
شاهنامه بین لرهای بختیاری به نام «هفت لشکر» معروف است. با آغاز سال نو و هنگام دید و بازدید این رسم به‌جا آورده می‌شود.
برپایی بازار عِیدیا در بهبهان
در بهبهان در صبح اولین روز سال نو، بازاری برای کودکان به نام «عِیدیا» برپا می‌شود که فروشندگان دوره‌گرد شیرینی‌های سنتی، انواع تنقلات، انواع اسباب‌بازی و لباس را در این بازار می‌فروشند و کودکان به همراه بزرگ‌ترها پس از گرفتن عیدی، به این بازار می‌روند و خرید می‌کنند. این بازار در گذشته در نزدیکی محل امامزاده بی‌بی خدیجه برپا می‌شد.
بازی‌های نوروزی
خوزستانی‌ها برای نوروز بازی‌های ویژه‌ای دارند. یکی از این بازی‌ها «تخم‌مرغ بازی» است که بیشتر بین مردم شهرستان شوشتر رواج دارد و قبل از تحویل سال نو توسط جوانان انجام می‌شود. در گذشته این بازی را در مراکز و محله‌های قدیمی شهر انجام می‌دادند.
بازی به این صورت است که تعدادی تخم‌مرغ آب‌پز را بین ۲ نفر بازیکن تقسیم می‌کنند و هریک از بازیکنان باید با تخم مرغ خود به تخم‌مرغ طرف مقابل ضربه بزند. هریک از تخم‌مرغ‌ها که شکسته شد، صاحب آن بازنده و دیگری برنده خواهد شد. شوشتری‌ها به تخم‌مرغی که همه تخم‌مرغ‌ها را بشکند «تخم سَرقطار» می‌گویند.
از دیگر بازی‌های محلی و نوروزی خوزستانی‌ها «اَلَختور یا اَلَختَر» نام دارد. در این بازی ۲ گروه مساوی تشکیل می‌شود. از هر گروه یک بازیکن به وسط می‌آید، یک پای خود را بلند می‌کند و با دست، مچ پای خود را می‌گیرد. سپس هر یک از ۲ بازیکن سعی می‌کنند با تنه‌زدن به بازیکن رقیب، تعادل دیگری را بر هم بزنند و امتیاز به دسته مقابل تعلق می‌گیرد. به این ترتیب همه بازیکنان ۲ گروه دو به دو مسابقه می‌دهند و امتیازها محاسبه می‌شود. هر گروهی که امتیاز بیشتری کسب کند، برنده می شود و از گروه مقابل کولی می‌گیرد.
بازی کِلِ بَرد (کِل جنگ) نیز از دیگر بازی‌های محلی ویژه ایام نوروز است. «کِل» نمادی از علامت و بَرد به معنی سنگ است. اجرای بازی به این گونه است که ابتدا تعدادی حدود (۱۰ تا ۱۲) قطعه سنگ(بَرد) را در فاصله ی حدود یک متری، در یک ردیف روی یکدیگر قرار می دهند و روی آنها یک قطعه سنگ(بَرد) بزرگ‌تری می گذارند که به آن «پیش جنگ» می گویند.
سنگ‌های روی هم را اصطلاحاً «کِل» می‌نامند. به همین ترتیب برای گروه مقابل نیز این صحنه از بازی طراحی می‌شود. در ادامه ابتدا افراد یکی از دو گروه، اقدام به پرتاب سنگی برای انداختن کِل یا همان پیش جنگ گروه دیگر می‌کند.
افراد هر دسته که بتوانند کِل را هدف قرار دهند، برنده مسابقه محسوب می‌شوند. درضمن هر گروه یک سرگروه یا سردسته دارد که به آن «سَردار» می‌گویند و همه باید دستورهای او را هنگام بازی انجام دهند. کِل بَرد بازی مخصوص مناطق لرنشین خوزستان است.
«هُوپ هُوپَک» هم نام یکی از بازی‌های محلی خوزستانی‌ها در ایام و حال و هوای نوروز است. دراین بازی تعدادی بازیکن با انتخاب یک سردسته، دایره‌وار کنار هم می‌نشینند و همزمان دهان خود را پر از باد می‌کنند و می‌گویند: «هوپ» و نفس خود را نگه می‌دارند.
کسی حق ندارد بخندد یا حرکتی بکند. بعد، سردسته حرکتی را شروع می‌کند و بازیکنان بی‌آنکه بخندند یا حرکتی بکنند، باید از سردسته تقلید کنند و اگر کسی بخندد یا حرف بزند، او را وسط دایره می‌آورند تا چشم بگذارد و دیگران دست‌ها را بالای سر او بگیرند. سپس از او می‌پرسند: «تَپ تَپو، دست کی بالا ؟»
کسی که چشم هایش را بسته، باید درست حدس بزند. در این صورت او را آزاد می‌کنند و اگر اشتباه بگوید، همان شعر را برایش می‌خوانند. این قسمت از بازی آن قدر تکرار می‌شود تا بازیکن درست حدس بزند و برنده شود.
سیزده‌بدر و چهارده بدر
خوزستانی‌ها برخلاف سایر نقاط مردم ایران سیزده بدر را در ۲ روز جشن می‌گیرند. آنها، اولین روز را «سیزده عید» و دومی را «سیزده بعد از عید» یا «چهارده بدر می‌گویند. این رسم بیشتر میان مردم دزفول متداول است. در قدیم مردم بهبهان در سیزده‌بدر نان مخصوص محلی به نام «کُتِلَک» به همراه باقلا می‌پختند و با خود به طبیعت می‌بردند تا هنگام جمع‌شدن خانواده‌ها در کنار هم میل کنند.
نظر شما