همشهری آنلاین: خانه‌تکانی، برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری، خرید اقلام نوروزی اعم از خوراکی‌ها و غیره، سبزه سبزکردن، پختن سمنو، راه‌اندازی نمایش‌های حاجی فیروز و تکم گردانی، پختن شیرینی عید و پهن کردن سفره هفت‌سین ازعادت‌های مردم آذربایجان‌شرقی در نوروز است. اما به دلیل برخی ویژگی‌های قومی آیین‌های دیگری در این استان وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
سایاچی
«تکم‌چی‌ها» با راه‌اندازی نمایش خیابانی تکم‌گردانی رسیدن بهار را خبر می‌دادند، اما به جز آنها افراد دیگری که به «سایاچی» معروف بودند نیز در روستاها آمدن بهار را مژده می‌دادند. سایاچی‌ها هنرمندان دوره‌گردی بودند که با پوشیدن لباس‌هایی رنگارنگ یا لباس‌های چوپانان از چند هفته مانده به نوروز، ده به ده و خانه به خانه می‌گشتند و با خواندن شعرهای مخصوص و زدن چوب‌های دستی به هم ریتم می‌گرفتند و شعر و آوازی در وصف طبیعت می‌خواندند و برای مردم آرزوی روزهای خوش، خیر و برکت در سال نو از درگاه خداوند بخشنده طلب می‌کردند و عیدانه می‌گرفتند. کار سایاچی‌ها شبیه کار نوروزی‌خوانان است. البته شوخ‌طبعی و خنداندن مردم نیز از برنامه‌های سایاچی‌ها بوده‌است.
یومورتا بویاماخ
«یومورتا بویاماخ» هم از رسم‌های رایج نوروزی در آذربایجان‌شرقی بود که اکنون این آیین تقریبا منسوخ شده‌است. یومورتا واژه ترکی تخم‌مرغ است. طبق سنتی دیرینه بانوان این استان تعدادی تخم‌مرغ را برای عیدی‌دادن به کودکان تهیه و آنها را به صورت رنگ‌شده می‌پختند.
بایرام پایی
یکی از مهم‌ترین رسوم عید در آذربایجان‌شرقی که اکنون نیز در اغلب خانواده‌ها حفظ شده است، فرستادن غذا از خانه پدری به خانه دختران شوهر کرده است.
«بایرام پایی» به عبارتی تبریک عید مادر به دختران شوهر کرده است که نه تنها در سال‌های نخست ازدواج دختر، بلکه تا زمانی که والدین در قید حیات‌اند به‌جا آورده می‌شود. از ۲۰ روز قبل از عید تا چهارشنبه‌سوری در یکی از شب‌ها از طرف هر یک از خانواده‌های پدری دختر مانند عموها و دایی‌ها و برادران به‌ویژه خود خانواده پدری غذاهایی پخته و به خانه دختر فرستاده می‌شود.
مادران با پختن غذاهایی مانند پلو، مرغ، کوکو، قیمه گوشت و ماهی‌دودی آب پز به‌تناسب تعداد اعضای خانواده به همراه هدایایی مانند پارچه در مجمعه‌های مسی بایرام پایی را روانه خانه دختر می‌کنند.
قره بایرام
«قره بایرام» هم از رسم‌های رایج نوروزی در آذربایجان است. در این رسم مردم استان به دیدار خانواده‌هایی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند می‌روند. همچنین در اولین ساعات تحویل سال سر مزار اموات خود می‌روند و فاتحه‌ای نثار روح رفتگان می‌کنند.
بایرام سوفرسی
در گذشته خانواده‌های آذربایجانی سفره سفید پارچه‌ای به نام «بایرام سوفرسی» سفره عید یا «یمیش سوفرسی» سفره خوراکی را در اتاق مهمان پهن می‌کردند و هر مهمانی که از راه می‌رسید پای آن می‌نشست و صاحبخانه از او پذیرایی می‌کرد. این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت‌سین، اما به شکل محلی و قدیمی که مانند امروز از تشریفات مواد آن خبری نبود.
ایلشماخ
ایلشماخ سنتی است که از گذشته تاکنون در آذربایجان‌شرقی رواج دارد. ایلشماخ به معنی نشستن در یک‌جاست و فرد در این حالت به مدتی که اعلام می‌کند در خانه منتظر اقوام و آشنایان است. در این سنت بزرگ‌ترهای فامیل روز خاصی را برای دید و بازدید تعیین می‌کنند و اقوام و فامیل در این روز به دیدار آنها می‌روند. در روزهای دیگر معمولا مراجعان پذیرفته نمی‌شوند. بزرگان فامیل و برخی مسئولان و ریش سفیدان شهری در بعد از ظهر روز اول عید میزبان اقوام و میهمانان هستند. دیگر بزرگان به نسبت سن در روزهای دوم و سوم تا هشتم میزبانی را بر عهده دارند. کوچک‌ترها نیز در روزهای دیگر با شیرینی و میوه از اقوام و دوستان پذیرایی می‌کنند. نظام دید و بازدیدها در نوروز موجب می‌شود آذری‌ها تا ۱۲ فروردین جایی برای رفتن داشته باشند و دید و بازدیدها در جریان است.
خوردنی‌های عید نوروز
پختن شیرینی‌های نوروزی در استان بسته به مواد غذایی موجود در دسترس، انجام می‌شد. در حال حاضر نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی شهرهای مختلف شیرینی درست می‌کنند. عنصر اصلی این شیرینی‌ها آرد، تخم مرغ، شکر و عسل است. بسته به شهرهای مختلف استفاده از کشمش و گردو همچنین بادام در ترکیب شیرینی‌ها وجود دارد. این شیرینی‌ها اندازه کوچکی دارند، ولی قرابیه به عنوان شیرینی اصلی نوروزی در تبریز سرو می‌شود.
همچنین غذاهای آذربایجان‌شرقی هم از شهرت ویژه‌ای برخوردارند که برخی از آنها مانند دلمه، کوفته و انواع کباب در ایام نوروز بیشتر پخته می‌شوند.
سیزده بدر
مردم استان آذربایجان‌شرقی هم بنا بر یک سنت قدیمی سیزده‌بدر به دامن طبیعت می‌روند و و این روز را در کنار سبزه و چشمه‌ها و جویبارها به شادی سپری می‌کنند.
نظر شما