رنگ و بوی جشن هسته‌ای در کنار رگبار بهاری، بیستم فروردین را، برای ایرانی‌ها به روزی خاص تبدیل کرد.
بارش‌های تند و گذرا از ویژگی‌های معمول اولین فصل سال است، البته اگر این بارش از پیش‌بینی خشکسالی برای کشور فاصله‌ای کوتاه نداشته باشد: « سال 87 سالی کم آب و خشک برای استان‌های کشور پیش‌بینی می‌شود. »
هفته گذشته علی محمد نوریان رئیس سازمان هواشناسی کشور، با بیان این مطلب و با اشاره به اینکه برف و بارندگی سال گذشته در کشور مقطعی بوده است، اظهار داشت: سال گذشته فقط شدت سرما در کشور بیشتر بوده که این امر خسارت‌های زیادی را به بخش‌های مختلف کشاورزی در کشور وارد کرده است و هم اکنون بر اثر خشکسالی، کشت‌های دیمی کشور 20 تا 50 درصد دچار خسارت شدند.
پیش‌بینی رئیس سازمان هواشناسی کشور، با فاصله کوتاهی از سوی مسئولان هواشناسی، استانداران و دیگر مقامات مسئول بسیاری از نقاط کشور مورد تایید قرار گرفت، از جمله مدیرکل هواشناسی استان مازندران از کاهش 16درصدی بارندگی امسال در این استان خبر داده است: میزان بارندگی فروردین امسال تاکنون (12فروردین) در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 29 میلیمتر کاهش داشته است.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که سال پیش در همین ایام، تداوم بارش‌های بهاری شادی کشاورزان و برپایی نماز شکر در بسیاری از مساجد کشور را به‌دنبال داشت، در حالی که برپایه گزارش‌های سازمان هواشناسی، هرچند پارسال نسبت به چند سال پیش از آن از نظر بارش در وضعیت مناسب‌تری بوده است، اما بارش‌های سال زراعی 86 نسبت به میزان طبیعی بارش میانگین 50 ساله کشور افزایشی معادل 7 تا 8 درصد داشته است.
با این اوصاف آیا باید خشکسالی سال 87 را برای ایران قطعی دانست؟
دکتر عزیزی، معاون پژوهشی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در پاسخ به این سؤال همشهری می‌گوید: اقلیم نتیجه طولانی مدت شرایط جوی در یک منطقه است و از آنجایی‌که شرایط جوی بسیار تغییرپذیر است، این تغییرات باید در زمانی حداقل 30 ساله مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا شرایط اقلیمی یک منطقه به دست آید و نسبت به پیش‌بینی شرایط اقلیمی منطقه اقدام کرد.
وی با این توضیح ادامه می‌دهد: «پیش‌بینی‌های هواشناسی که نهایتا تا 5 روز بعد را مد‌نظر دارند از پیش‌بینی‌های اقلیمی متفاوتند و اگر در این پیش‌بینی‌ها 5 تا 10 درصد خطا قابل‌قبول باشد، در پیش‌بینی‌های اقلیمی که بازه‌ای طولانی‌تر را مد‌نظر دارند، کار بسیار سخت‌تر است و خطا‌های بیشتری قابل تصور است. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که سال زراعی هنوز به پایان نرسیده است و هرچند بارش پاییز و زمستان چندان امیدوارکننده نبوده است، اما همچنان تا پایان خرداد‌ماه باید منتظر بارش‌های بهاری باشیم.»
خشکسالی دور از انتظار نیست
خشکسالی حالتی نرمال و مستمر از اقلیم است. گرچه بسیاری به اشتباه آن را واقعه‌ای تصادفی و نادر می‌پندارند. این پدیده تقریباً در تمامی مناطق اقلیمی روی می‌دهد، گرچه مشخصات آن از یک منطقه به منطقه دیگر کاملا تفاوت دارد.
دکتر عزیزی با بیان این مطلب، پیش‌بینی سالی خشک برای کشور را چندان غیر‌طبیعی نمی‌داند: زمستان گذشته و بارش‌های مکرر برف بعضی‌ها را به اشتباه انداخت، اما باید توجه داشته باشیم که در بارش برف، آب معادل آن اهمیت دارد و برف‌های زمستان قبل که با سرمای شدید توأم بود حالتی پودری و خشک داشت و آب معادل آن در نهایت 3/0 تا 4/0 بود.
این دکترای اقلیم‌شناسی در ادامه می‌افزاید: در پیش‌بینی‌های اقلیمی از شاخص‌هایی در پدیده‌های جوی، وضعیت خشکی‌ها و آب‌های منطقه و رفتار و همزمانی این پدیده‌ها بر هم استفاده می‌کنند که شاخص نوسان جنوبی از جمله این شاخص‌هاست.
دکتر عزیزی ادامه می‌دهد: پدیده‌های ال‌نینو و نانینو از نتایج این شاخص است و در میان تمام مطالعات انجام شده روی بارش‌های ایران این نتیجه مشترک به دست آمده است که در سال‌هایی که پدیده ال‌نینو (مرحله گرم نوسان جنوبی) بروز می‌کند و شرق اقیانوس آرام گرم می‌شود تغییرات جوی به سمتی پیش می‌رود که در عمده مناطق کشور با ترسالی مواجه می‌شویم.
اما از اواخر سال 2007 ( پاییز 86) پدیده نانینو ( مرحله سرد نوسان جنوبی) اتفاق افتاده است. تاثیر این پدیده روی جو زمین منجر به وقوع سالی خشک برای ایران شده است و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی حاکی از آن است که اگرچه بارش‌های بهاری تا حدودی این وضعیت را تعدیل می‌کند، اما در نهایت سال 87 برای ما سال پربارشی نخواهد بود.
پرویز رضازاده، مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور در این زمینه به همشهری می‌گوید: مجموع بارندگی در کشور از اول مهر 86 تا 19فروردین87 دقیقا 50 درصد میانگین بارش 50ساله ایران بوده است و این رقم معنایی جز خشکسالی ندارد.
وی با بیان اینکه توزیع بارش در استان‌های مختلف متفاوت است و به‌عنوان مثال در این بازه زمانی تهران بارشی معادل 75درصد حالت نرمال و مازندران 70درصد حالت نرمال را داشته، اما بارش سیستان 20درصد بالای میزان نرمال بوده است، می‌گوید: در بسیاری از استان‌ها میزان بارش تاکنون از 50درصد میانگین هم کمتر بوده است و از آنجایی‌که در قسیم‌بندی‌های رایج، میزان قابل‌قبول بارش 70 تا 130درصد میانگین طولانی‌مدت بارش در هر منطقه است، بارش کمتر از 33 درصد میانگین خشکسالی مفرط و کمتر از 67درصد میانگین، خشکسالی قابل توجه ارزیابی می‌شود باید گفت که در حال حاضر ایران در خشکسالی قابل توجه از نظر هواشناسی قرار دارد.
البته پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که تا پایان بهار وضعیت بارش بهبود می‌یابد، هرچند این بهبود نیز نسبی است و در نهایت باعث خروج کشور از مرز بحران نمی‌شود: انتظار می‌رود بارش‌هایی که از دیروز در کشور آغاز شده، تا هفته آینده ادامه یابد و در این صورت میانگین میزان بارش کشور به 57 تا 58 درصد میانگین 50 ساله برسد.
رضازاده با بیان این مطلب، ادامه می‌دهد: پیش‌بینی ما برای بارش بهاره 10 تا 15 درصد کمتر از میانگین 50 ساله است و اگر این اتفاق بیافتد در نهایت میزان بارش امسال به 60 تا 65 درصد میانگین می‌رسد و به مرز کم‌بارشی می‌رسیم، اما انتظار می‌رود با توجه به توزیع متفاوت بارش در استان‌های مختلف، دست‌کم در استان‌های شمالی میزان بارش به بالای 70 درصد میانگین برسد و ازخشکسالی کشاورزی نداشته باشیم.
این کارشناس در ادامه به آسیب‌هایی که در یک ماه گذشته به محصولات کشاورزی وارد آمده است اشاره می‌کند و می‌گوید: امسال دوره پر‌بادی که در یک ماه گذشته داشته‌ایم، منجر به افزایش تبخیر آب و در نتیجه تشدید بحران خشکسالی شده است. ضمن اینکه در این مدت دمای هوا هم به نسبت بالا بوده است و نه تنها در کشت دیم، بلکه در کشت آبی هم باعث بروزمشکلات زیادی شده است.
پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارند که تا پایان بهار وضعیت بارش بهبود می‌یابد، هرچند این بهبود نیز نسبی است و در نهایت باعث خروج کشور از مرز بحران نمی‌شود.
