در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری مطالعات زیادی در حوزه‌های مختلف معماری و شهرسازی انجام شده است. از جمله مطالعات گسترده در حوزه مدیریت شهری آب و دیگر حوزه‌های شهری، اما تأثیری را که دانشگاه باید روی شهر داشته باشد در عمل مشاهده نمی‌کنیم.
در همه شهرهای دنیا به‌ویژه در اروپا، در شهرهایی که دانشکده‌های معماری و شهرسازی وجود دارد به راحتی می‌توان تأثیر دانشگاه بر ساختار معماری شهری را دید. اما در تهران با وجود دانشکده‌های متعدد در این رشته، تأثیر حضور این مراکز علمی را در شهر نمی‌بینیم. درواقع حضور دانشگاه در شهر تهران تأثیری بر روند توسعه شهری نداشته است. ارزیابی دقیقی از تأثیرگذاری طرح‌های مطالعاتی در پروژه‌های شهری ندارم اما به نظر می‌رسد ارتباط درستی بین حوزه اجرا، پژوهش و عمل وجود ندارد. در حوزه شهرسازی مثل بسیاری از دیگر حوزه‌ها فاصله زیادی بین بخش‌های مطالعاتی و اجرایی وجود دارد. مطالعاتی در این حوزه انجام شده و می‌شود که در عمل در مدیریت شهری خریداری ندارد.
درواقع، تفاوت در دیدگاه‌هاست که این فاصله را ایجاد می‌کند. از طرفی نیازسنجی درستی از سوی دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی انجام نمی‌شود تا مطالعات انجام شده طبق پروژه‌های در دست اقدام پیش برود. باید تعریف تازه‌ای در زمینه مهندسی آنچه در پروژه انجام می‌شود ارائه دهیم و در این میان، ارزش پیوست‌های مطالعاتی و جایگاه آن را مشخص کنیم. معمولاً روش توسعه شهر تهران بر این اساس بوده که ابتدا پروژه‌ای، تعریف و بعد مطالعات روی چگونگی انجام آن آغاز می‌شود. البته ممکن است چنین پروژه‌هایی وجود داشته و من از آن بی‌اطلاع باشم؛ اما راه درست این است که برای نیازهایی که در شهر وجود دارد ابتدا مطالعات لازم انجام شود و بعد از پژوهش و مطالعه به جزییات اجرای آن بپردازیم.
البته مثال‌هایی خلاف این موضوع در تهران کم رخ نداده‌اند. مثل تعدادی از پیاده‌راه‌سازی‌هایی که در شهر تهران انجام شد و به دلایل مختلف طرح‌های ناموفقی بودند. اجرای این طرح‌ها علاوه بر صرف هزینه و زمان از طرف مدیریت شهری هزینه زیادی را هم برای ذی‌نفعان و شهروندان تراشید تنها به این دلیل که مطالعات لازم برای این طرح‌ها انجام نشده بود. برای مثال جانمایی مناسبی برای آن در نظر گرفته نشده بود. گاهی شاهد هستیم پروژه‌هایی که در شهر اجرا می‌شود به دلیل نداشتن پشتوانه مطالعاتی صدمه زیادی به بافت شهری و زندگی شهروندی زده است.
منبع:ویژه نامه شهرپژوه
*استاد دانشگاه در رشته معماری و شهرسازی
و معاون اسبق معماری و شهرسازی شهردار تهران
نظر شما