همشهری آنلاین _علی خوشتراش، چند سالی است که به دلیل نبود مدیریت کارآمد سازمانهای مردم نهاد و فعالان زیستمحیطی پای کار آمدهاند و دائما به شیوههای مختلف نسبت بهعواقب ناگوار افزایش پسماند هشدارمیدهند.
«پیمان بازدیدی»، مدیرعامل یکی از سازمانهای مردمنهاد فعال در این رابطه در رشت به صورت روزانه معضل پسماند رشت در گیلان را دنبال میکند. این سازمان مردم نهاد طی یک دهه گذشته در شهرستان رشت دست به اقدامات متفاوتی مانند ارائه آموزشهای شهروندی برای مدیریت پسماند از مبدا زدهاست که این آموزشها همچنان و بهصورت مستمر ارائه میشود. بازدیدی همچنین عضو هیات مدیره پسماند و دهیار روستای سقالکسار رشت است که سال ۹۷ به دلیل فعالیتهای زیست محیطی و تبدیل سقالکسار به عنوان «روستای عاری از زباله» به عنوان دهیار نمونه کشوری انتخاب شد.
همشهریآنلاین با این فعال زیستمحیطی درخصوص ناکامیهای برنامه مدیریت پسماند در شهر رشت گفتوگو کردهاست.
-چرا سایت دفن زباله سراوان اکنون بهعنوان نماد بنبست مدیریت پسماند مطرح است و فاجعه زیستمحیطی آن چه میزان گستره دارد؟
اینکه بخواهیم بگوییم سایت دفن زباله سراوان یک فاجعه زیست محیطی است، جای شک و شبهه ندارد، اما اگر قبل از ورود به موضوع سراوان سری به سایتهای دفن زباله دیگرشهرهای بزرگ و کلانشهرهای کشوربزنیم، خواهیم دید که وضعیت آن سایتها به مراتب فاجعهآمیزتر از سایت دفن زباله سراوان است و اشک هر بینندهای را درمیآورد.
با این وضعیت باید بگویم فاجعه زیستمحیطی سراوان بسیار گسترده است و منابع طبیعی، منابع آبی زیرزمینی، رودخانهها و هوای شهر رشت را تحت تاثیر شدید و تهدید قرار داده است.
-شما گفتید که وضعیت دفنگاههای زباله شهرها و کلانشهرهای بزرگ کشور بسیار فاجعهبارتر از دفنگاه زباله رشت است، با این ادعا، چرا سروان به عنوان نماد فاجعه زیست محیطی مطرح شده است؟
دراینباره باید به صراحت بگویم که دلیل این مساله حضور جدی و احساس مسئولیت فعالان زیست محیطی و سمنهای رشت است. به عنوان مثال شما چه به عنوان شهروند و چه به عنوان خبرنگار اگر بخواهید سری به سایتهای دفن زباله هر شهری بزنید با ممانعتهای فراوانی روبهرو میشوید. این ممانعتها تا آن حد است که در ابتدای ورود به آن مکانها دوربین عکاسی و حتی تلفن همراهتان را از شما میگیرند. درواقع با این مساله بسیارامنیتی برخورد میکنند. دلیل اینکه سایت دفن زباله سراوان تا این حد مطرح و رسانهای شدهاست مربوط به فعالیت خود من و دیگر همکارانم در سازمان مردم نهاد ما و دیگر فعالان زیست محیطی رشت برمیگردد. ما به طرق مختلف توانستیم از این سایت گزارشهای تصویری تهیه و منتشر کنیم که همین فعالیتها توانسته است تا این اندازد ابعاد رسانهای پیدا کند.
-حوزه فعالیتهای گروه مرم نهاد شما شامل چه برنامههایی میشود؟
وظایف سازمانی این گروه احساسی نیست. به همین دلیل شیوه ها و مدلهای نمونه دنیا مورد توجه سازمان ماست. برهمین اساس ما هم از مهمترین نقطه، یعنی مبدا، فعالیتهایمان را آغاز کردیم و همچنان کارمان را دنبال میکنیم. برهمین اساس آموزش شهروندی در راس برنامههای ما قرار دارد. در همین راستا توانستیم بخش زیادی از گروههای مختلف شهری را درگیر برنامه های سازمان کنیم. تاکنون در ۲۰۰ مهدکودک و ۱۰۰ مدرسه آموزشهای لازم و ضروری را برای مدیریت پسماند ارائه داده ایم. سال گذشته با همکاری ان. جی. اوها و دانشگاه گیلان به ۲۰۰ هزار خانوار آموزش دادهایم.
- وظایف شهروندی درخصوص مدیریت پسماند چیست و چه میزان اهمیت و ارزش دارد؟
وظایف شهروندی مهمترین بخش مدیریت پسماند است زیرا تا زمانیکه شهروندان درزمینه مدیریت پسماند احساس وظیفه نکنند، عملا هیچ گامی برای رفع بهبود وضعیت نمیتوان برداشت. بسیاری از شهروندان فقط از شرایط موجود نقد میکنند و برخی از دستگاه ها ازجمله شهرداری را مورد انتقاد قرارمیدهند و میگویند که چرا مدیریت شهری کاری برای رفع این معضل نمیکند. حال سوال ما این است که شهروندان چرا خود گامی دراین رابطه برنمیدارند؟
-شهروندان باید چه گامی بردارند؟
شهروندان باید مطالبهگر باشند نه اینکه فقط بیایند نقد کنند. شهروندان نخست باید شیوه مصرف خود را تغییر دهند تا زباله کمتری تولید کنند که این گام نخست است. آمار تولید زباله در رشت بیش از هر شهر دیگری در کشور است. در گام بعدی هم، مردم باید در خانههایشان موضوع تفکیک پسماند و زباله را جدی بگیرند. شهرداری که نمیتواند دراین رابطه کاری بکند. همین مسائل اگر از سوی شهروندان اجرا شود، نیمی از کارها کم میشود. ممکن است باز شهروندی بگوید زباله تفکیک شده را کجا عرضه کنیم که در این رابطه هم میگویم، کافی است زباله تفکیک و در کنار باکسهای جمع آوری زباله قرار داده شود. در این صورت زبالهگردها زبالههای خشک را جمع میکنند.
-حضور زبالهگردها هم خود جای سوال دارد. اینها مورد تایید مدیریت شهری نیستند.
بله درست است، اما این میان اتفاقی که روی میدهد تفکیک و جمعآوری زباله است. البته در مورد زبالهگردها هم بحث زیاد است و موجب اخلال در کار مدیریت پسماند شده اند. اما نکته مهم ابتدا جمعآوری زباله است و موارد دیگر در اولویت های بعدی قرار دارند.
-زبالهگردها چگونه در کار مدیریت پسماند اخلال ایجاد میکنند؟
قبل از ورود به بحث باید مثالی بزنم. ما به شهروندان یکی از مناطق رشت آموزش دادیم و گفتیم که چگونه زبالههای ترو خشک خود را تفکیک کنند و در چه ساعتی جلوی در خانههایشان بگذارند. شهروندان هم همه مراحل را انجام دادند. حال نوبت شرکت پیمانکار پیمانکار شهرداری بود که بیاید زبالههای خشک را جمع آوری کند، اما قبل از اقدام شرکت مزبور، زبالهگردها آمدند و زبالههای خشک را جمعآوری کردند. خب در این صورت شرکت پیمانکار متضرر میشود، زیرا هیچ منفعت وسودی در زبالهتر نیست.
-چرا جلوی فعالیت زبالهگردها گرفته نمیشود؟
براساس قانون مدیریت شهری، مدیریت پسماند هرشهری از جمع آوری تا بازیافت و امحا برعهده شهرداریهاست و هرگونه برداشت زباله حتی زباله "تر" برخلاف قانون است و هیچکس حق ندارد در زمینه برداشت زباله به غیر از شهرداری و یا شرکت های پیمانکار و دارای قرار داد با شهرداری اقدام به جمعآوری زباله کند. براین اساس فعالیت زباله گردها تخلف محض محسوب میشود. همه میدانیم زبالهگردها زیر نظر گاراژدارهایی که با جمعآوری زبالهها میلیاردها تومان در طول سال به دست میآورند؛ فعالیت میکنند. وقتی این قانون موجود است و شاهد فعالیت زبالهگردها هستیم نشان میدهد که قدرت گاراژداران بیشتر. از شهرداری است و زور مدیریت شهری به آنها نمیرسد. تاکنون تلاشهایی شده تا جلوی فعالیت آنها گرفته شود، اما همه آنها بینتیجه مانده است. به عنوان مثال اداره کل محیط زیست فقط توانست به مدت ۴ ماه در ۲ گاراژ را ببندد. اینکه چرا نمیتوان جلوی آنها را گرفت دلایل خود را دارد که باید ادارات ذیربط و رسمی در این باره پاسخ بدهند.
-زبالهگردها و گاراژداران چه زیانی به مدیریت شهری وارد میکنند؟
اداره کل محیط زیست، مساله آلودگی را دلیل تعطیلی گاراژها عنوان کرده بود. اما این فقط بخشی از آسیبهایی است که آنها بر محیط شهروارد میکنند. همانطور که پیشترگفتم، فعالیت غیررسمی و غیرقانونی بهره برداران از زباله -که ما عنوان مافیای زباله را به آنها میدهیم- سالانه میلیاردها تومان از این طریق به جیب میزنند. این یعنی پولی که قرار است وارد چرخه صنعت بازیافت شود، تغییر مسیر میدهد و سر از جاهای دیگری درمیآورد و موجب شکست اقتصادی شرکتهای پیمانکار میشود. در سراسر کشور به غیر از اصفهان و یزد که توانستهاند این فرایند را مکانیزه و گارژها را ساماندهی کنند در سایر نقاط ایران مافیای زباله در روند مدیریت پسماند خلل وارد کردهاند.
-از دیگر دلایل بی نتیجه ماندن برنامههای مدیریت پسماند در شهر رشت را در چه میبینید؟
ناکارآمدی مدیریت پسماند رشت ابعاد مختلفی داردکه هریک از آنها موجب شده اند تا این گره پدید آید. به عنوان مثال ادارات کل منابع طبیعی و محیط زیست از مهمترین نهادهای رسمی استان هستند که موجب توقف برنامههای مدیریت پسماند شهری رشت شده اند. دراین باره باید به ایجاد کارخانه زبالهسوز در سراوان اشاره کنم .محیط زیست گیلان به دلیل ایرادهایی که براین طرح وارد کرده بود موجب شد این طرح با وقفه ۴ ساله مواجه شود. محیط زیست، شهرداری را مقصر میداند. این درحالی است که شهرداری فقط مجری طرح پسماند است. نزدیک به ۴۰ سال پیش همین محیط زیست ومنابع طبیعی بودند که سراوان را در اختیار شهرداری گذاشته بودند. حال خود مدعی هستند و شهرداری را قربانی کردهاند.
اکنون خاک و آب منطقه به دلیل تولید شیرابهها آلوده هستندو هوای منطقه هم به دلیل تصاعد گازها وضعیت بهتری ندارد. یکی از ایرادهایی که به نصب زباله سوز واردکردهاند موضوع آلودگی هواست و میگفتند این طرح با وضعیت جغرافیایی گیلان همخوانی ندارد. همین طرح ها در نوشهر و ساری در استان مجاور در حال اجراست، حال این سوال پیش میآید چطور این طرح در آن استان که شبیه گیلان است قابلیت اجرایی دارد، اما اینجا ندارد؟
-آیا مشکل فقط به همین موارد ختم میشود؟
خیر. مشکل دیگر رشت عمر کوتاه پست شهرداران است. همین مساله باعث میشود تا شهرداران برای ایجاد حاشیه امنیت به طرحهای زودبازده توجه نشان دهند و از طرحهای طولانی مدت فاصله بگیرند. ازسوی دیگر تا پیش از تعیین «ناصرحاج محمدی» به عنوان شهردار، نزدیک به یک سال بود که رشت شهردار نداشت و این نهاد با سرپرستی اداره میشد، این مشکل هم باعث شد تا کسی به دنبال اعتبار برای تکمیل زباله سوز رشت نباشد.
از سوی دیگر برخی نمایندگان شورای شهرهم پیش از ورود به پارلمان شهری، توقع عمومی را نسبت به رفع مشکلات زیست محیطی اعم از پسماند و بهسازی رودخانههای شهر بالا میبرند و این درحالی است که این مساله برعهده شهرداری نیست و فقط در دراز مدت بر بار شهرداری میافزاید.
مساله دیگر پیگیر نبودن نمایندگان رشت در مجلس شورای اسلامی در خصوص طرح مدیریت پسماند رشت مانند ایجاد کارخانه زبالهسوز است. همین مساله موجب شده تاکنون اعتبار لازمی که باید برای ساخت این کارخانه جذب میشد تاکنون بینتیجه مانده است.
درطول این مدت طولانی فقط امسال با ورود و پیگیریهای «ارسلان زارعی» استاندار گیلان، «پویا شهشهانی» مدیرکل پسماند استانداری و «ناصر حاج محمدی» شهردار رشت حدود ۱۱۴ میلیارد تومان برای سامتندهی پسماند رشت جذب شده است.
-آیا از میزان وسعت منابع طبیعی و میزان زبالههای انباشته در گیلان آماری هم دارید؟
آمار متقن و دقیقی در اینباره وجود ندارد، اما به هرنقطهای از خاک گیلان نگاهی بیندازید زباله خواهید دید.
-این سایتهای زباله و پراکندگی زبالهها چه تاثیری روی حیات وحش گذاشته است.
این موارد را که میخواهم بازگو کنم فقط منحصر به گیلان نیست. به دلیل فعالیتهای زیست محیطیای که دارم تاکنون سایتهای دفن زباله خیلی از کلانشهرها و شهرهای بزرگ را دیدهام. شرایط در سایتهای زباله، کرج، تهران، قم، اصفهان، یزد و تبریز به مراتب ناگوارتر از سراوان است. در سراوان شیرابهها به درون خاک نفوذ میکنند، اما در نواحی یاد شده تبخیر میشوند و به هوا میروند. نکته غمانگیز اینجاست، اگر میخواهید حیاتوحش ایران را ببینید به سایتهای دفن زباله سر بزنید. انواع و اقسام جانوران و پرندگان درحال ارتزاق و تهیه غذا از پسماندهای انسانی هستند. شما در سایت پسماند زباله کرج با گلههای خرس و گراز روبهرو خواهید شد. در این سایت کله و پوزه خرسها به دلیل ارتزاق از زبالهها بزرگتر از حد طبیعی و نرمال است.
نظر شما