البته نوع پرونده‌های خشونت اردبیل از نوع درگیری‌های لفظی و فیزیکی است و تعداد پرونده‌های قتل و آدم‌ربایی عدد قابل توجهی را شامل نمی‌شود. با این وجود میزان بالای جرائم خشن باید بیش از هر چیزی به زنگ خطر برای مسئولان تبدیل شود، مساله‌ای که نیازمند آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی است، اما به نظر نمی‌رسد در این زمینه تاکنون اقدامات موفقی صورت گرفته باشد.
- نوع پرونده‌های خشونت اردبیل
طبق آمار ارائه شده از سوی دادگستری استان اردبیل مصادیق بسیار خشن و پرخطر جرائم مانند سرقت‌های مسلحانه، گروگان‌گیری، جرایم امنیتی، آدم‌ربایی، اخاذی با اسلحه، پدیده اراذل و اوباش و سایر جرایم سازمان یافته و بسیار خطرناک در اردبیل در مقایسه با سایر استان‌های کشور بسیار کم است و در مرتبه بسیار پایین‌تری قرار دارد.
به گفته مسئولان، از این لحاظ اردبیل در فهرست استان‌های امن و آرام کشور قرار دارد. اما آن روی سکه واکاوی جرایم خرد و رفتارهای پرخاشگرانه و خشن است که به وضوح در رفتارهای اجتماعی مشاهده می‌شود، مساله‌ای که نشان می‌دهد این روزها بسیاری از شهروندان اردبیلی سعه صدر و عفو و بخشش را فراموش کرده‌اند. در آمار اعلام شده از سوی نیروی انتظامی استان حدود ۶۰ درصد از تصادفات خسارتی خودروها، منجر به درگیری‌های لفظی و ضرب و جرح عمدی و در نهایت تشکیل پرونده می‌شود. این نوع اقدامات خشن و مجرمانه در حال حاضر صدرنشین جرایم کیفری استان است و اردبیل را از نظر آماری در رتبه‌های بالای کشوری قرار داده است.
- مسائل کوچکی که به دعواهای بزرگ ختم می‌شود
یکی از تاکسیرانان اردبیلی می‌گوید: مدت‌های زیادی است که شهروندان دیگر تاب بخشش کوچک‌ترین اشتباهات دیگران را ندارند و می‌توان گفت قدرت درک و تفاهم اجتماعی بسیار پایین آمده است. «شهرام کشفی» با بیان این‌که روزانه و در طول فعالیت در شهر شاهد بیش از ده‌ها درگیری است، اظهار می‌کند: در بیشتر مواقع می‌توان با یک معذرت‌خواهی کوچک از بروز یک درگیری بزرگ جلوگیری کرد، اما هیچ یک از طرفین حاضر به کوتاه آمدن نیستند. در میان همکاران خود من بارها به دلیل کم و زیاد شدن کرایه دعواهای شدیدی با مسافران پیش آمده است. اتفاقی که گاهی با دخالت دیگران برطرف می‌شود، اما در برخی شرایط به زد و خورد دوطرف می‌رسد و پای پلیس را به ماجرا می‌کشاند.
کشفی ادامه می‌دهد: گاهی هم دیگران عوامل دعوا را به وجود می‌آورند. مسافرانی که ناگهان و بدون توجه اقدام به باز کردن درب خودرو می‌کنند که ممکن است باعث تصادف با یک موتوری شود. هم ماشین در این میان خسارت می‌بیند و هم موتورسوار ممکن است دچار حادثه شود. در حالی که مسافر مسئولیت بی‌توجهی‌اش را قبول نمی‌کند و راننده تاکسی و موتورسوار برای جبران خسارت گلاویز می‌شوند. اینها مسائلی است که هر روز رخ می‌دهد و کاری هم از دست کسی برنمی‌آید.
- دعوای مشتریان با مغازه‌دارها
یکی از کسبه خیابان امام خمینی(ره) اردبیل هم می‌گوید: در برخی روزها با مشتریانی روبه‌رو می‌شویم که توانایی برقراری ارتباط صحیح را ندارند. برخوردهای قهری برخی مشتریان باعث می‌شود که گاهی دعوای شدیدی در مغازه صورت بگیرد. همین چند روز پیش به دلیل تمام شدن شکر در یکی از مغازه‌های محل، دعوای عجیبی صورت گرفت. «سعید محب‌اللهی» می‌افزاید: از سوی دیگر در روزهای گذشته به دلیل تخفیف ندادن یکی از بازاریان، درگیری فیزیکی گروهی در شهر اتفاق افتاد که صدمات غیرقابل جبران جانی و اجتماعی به دلیل گردشگرپذیر بودن شهر در پی داشت.
این مغازه‌دار عنوان می‌کند: طی ماه‌های اخیر که گاهی گرانی کالاها به مشتریان فشار می‌آورد آنها اعتراضات خود را به مغازه‌داران اعلام می‌کنند. کمبود برخی اقلام مثل شکر، برنج، گوشت یا مرغ اصلا ربطی به کسبه ندارد و یک مشکل سراسری است، اما هر روز باید جوابگوی مشتریان عصبانی باشیم که از گرانی ناراحتند یا بعد از صف ایستادن‌های طولانی نمی‌توانند اجناس مورد نظر خود را تهیه کنند.
- ضعف گفتمان
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرایم اردبیل با اشاره به پژوهش‌ها و تحقیقات علمی انجام گرفته در این حوزه می‌گوید: مطالعات جرایم استان در سال‌های گذشته حکایت از آن دارد که علاوه بر برخی از علل و عوامل مشترک که در وقوع این‌گونه جرایم در کشور نقش اساسی دارند، بعضی از آن عوامل در این استان برجسته‌تر بوده است و در نتیجه کثرت و فراوانی وقوع آن را نسبت به سایر مناطق کشورمان سبب شده است.
«یوسف خدادادی» می‌افزاید: ضعف فرهنگ گفتمان و نبود تعامل سازنده در رفتارها و کردار اجتماعی مردم، ضعف مهارت‌های ارتباطی و رفتاری از مهم‌ترین دلایل وقوع خشونت و درگیری در استان است که نشان می‌دهد مهارت ارتباط کلامی در میان شهروندان با مشکلاتی مواجه است و باید با آموزش‌های مداوم به شهروندان این مشکلات برطرف شود. خدادادی تجربه عینی نزاع(یادگیری در محیط‌های آموزشی، مدارس و خانواده ها) را از دلایل دیگر بروز خشونت در جامعه عنوان می‌کند و می‌گوید: اعتیاد به مواد مخدر و مصرف مشروبات الکلی از جمله علل وقوع جرم در استان است. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی مانند فقر، بیکاری و شکاف طبقاتی احتمال بروز درگیری و وقوع جرم را تشدید می‌کند.
این مسئول با اشاره به نبود هماهنگی لازم بین نهادها و سازمان‌های فرهنگی مرتبط در زمینه ارائه الگوهای رفتاری مناسب به نوجوانان و جوانان اظهار می‌کند: نبود توجه جدی مسئولان به مطالبات و نیازهای دانش‌آموزان و دانشجویان و پاسخگویی شفاف و صریح به آنان باعث بروز رفتارهای خشن می‌شود که با کمی حوصله و آگاه‌سازی می‌تواند درصد احتمال وقوع جرم را کاهش داد.
- بی عدالتی و کاهش آستانه تحمل
به گفته خدادادی، تبعیض و بی‌عدالتی و نبود توجه به شایسته‌سالاری در انتخاب افراد برای پست‌ها و مسئولیت‌های آموزشی و فرهنگی هم می‌تواند زمینه‌ساز وقوع جرم باشد. همچنین نبود نقدپذیری شایسته و مطلوب بین مسئولان هم به تشدید رفتارهای خشن دامن می‌زند. این مسئول عواملی مانند حاشیه‌نشینی، تعصبات قومی، قبیله‌ای و خویشاوندگرایی و نبود اعتماد کافی به مراجع قضایی، انتظامی و نهادهای دولتی را از ریشه‌های رفتارهای خشن عنوان می‌کند و به تلاش بر بالا بردن سطح نشاط اجتماعی و عمومی تأکید می‌کند. خدادادی می‌گوید: اگر نشاط اجتماعی با برگزاری برنامه‌های مختلف افزایش یابد آستانه صبر و تحمل را نیز بالا می‌برد. همچنان که در طول برگزاری مسابقات بین‌المللی والیبال به میزبانی اردبیل، با وجود مقطعی بودن افزایش نشاط، اما شاهد کاهش وقوع جرم در آن بازه زمانی بودیم.
- راهکارهای معاونت اجتماعی برای کاهش خشونت
این مسئول درباره برنامه‌های مقابله‌ای مهار خشونت اظهار می‌کند: برنامه آموزشی برای اقشار مختلف اجرا می‌شود. این برنامه‌ها در ادارات برای کارمندان، زوج‌های در آستانه ازدواج و گروه سنی رده دانش‌آموزی برگزار می‌شود و همزمان از طریق رسانه ملی در این مورد به طور مستمر پخش خواهد شد. وی در مورد تداوم خشونت عنوان می‌کند: با اجرای برنامه‌های پیشگیرانه تا حدودی شاهد کاهش خشونت هستیم، اما همچنان بیشترین میزان پرونده‌های قضایی را به خود اختصاص داده است. معاون اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری استان تأکید می‌کند: بازدهی برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی زمان‌بر است و گاهی ده‌ها سال برای رسیدن به نتیجه مطلوب طول می‌کشد. ما در حال حاضر از تمام ظرفیت‌ها برای مهار خشونت استفاده می‌کنیم.
- مشارکت سمن‌ها برای کاهش خشونت
مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل هم می‌گوید: به منظور کاهش خشونت، سمن‌ها می‌توانند مشارکت مطلوبی داشته باشند و برای کاهش آسیب‌های اجتماعی با دستگاه‌های دولتی همکاری کنند. «شفیع شفیعی» با بیان این‌که نزاع فردی و گروهی یکی از آسیب‌های جدی در استان است می‌افزاید: انتظار می‌رود سمن‌ها نسبت به کاهش آسیب‌ها مشارکت کنند و نیروی انتظامی نیز می‌تواند از توانمندی سمن‌ها در کاهش خشونت استفاده کند. این مسئول با تأکید بر این‌که فعالیت نیروی انتظامی به همه حوزه‌های جامعه تسری دارد می‌گوید: سمن‌ها می‌توانند با چنین قابلیتی در فعالیت‌های اجتماع‌محور نیروی انتظامی مشارکت کنند. در این زمینه تاکنون برنامه‌هایی هم اجرا شده است که از جمله آنها می‌توان به برگزاری دوره‌های تاب‌آوری و سفیر لبخند اشاره کرد.
- ضرورت اقدام پیشگیرانه برای کاهش خشونت
کارشناس ارشد علوم اجتماعی می‌گوید: آثار و پیامدهای ناگوار خشونت علاوه برخدشه‌دار کردن امنیت اجتماعی، احساس امنیت روانی شهروندان را نیز با چالش‌ها و تهدیدات اساسی مواجه می‌سازد. به گونه‌ای که در کاهش سرمایه اجتماعی (مشارکت و اعتماد اجتماعی، حسن ظن افراد به یکدیگر، کاهش روابط و پیوندهای اجتماعی و...) نیز بسیار موثر است. «مهدی ویسانیان» می‌افزاید: در شرایطی که به دلایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خشونت به جرائم رایج در استان تبدیل شده است به کار گرفتن اقدامات پیشگیرانه باید در اولویت برنامه‌های قرار گیرد. ویسانیان با تأکید بر توسعه اقدامات پیشگیرانه با هدف فرهنگ‌سازی بیان می‌کند: برنامه‌ریزی برای کنترل این آسیب اجتماعی و استفاده از همه طرفیت‌ها ضروری است.
- نشاط اجتماعی نیاز جوامع با خشونت بالا
سعید شفق - اردبیل - روانشناس :در جامعه‌ای همچون اردبیل که خشونت بیشترین درصد جرائم را به خود اختصاص داده نیازمند تمهیداتی هستیم تا قبل از به‌کارگیری اهرم‌های قضایی و انتظامی، راهکارهای اجتماعی و فرهنگی عاملی برای پیشگیری و مهار بهینه عوامل اصلی وقوع جرم خشونت واقع شود. مهم‌ترین اقدام پیشگیرانه ارائه آموزش مهارت‌های ارتباطی، رفتاری و زندگی در خانواده‌هاست.
در خانواده‌های سنتی اردبیل به دلیل فرهنگ مردسالاری میزان مهارت کلامی برای حل مشکل به حداقل می‌رسد و کودکانی که در این خانواده تربیت می‌شوند چون شاهد تحمیل عقیده بوده‌اند و فضا برای مشورت و ارتباط کلامی برای حل مشکل نبوده است، در جامعه با الگوگیری از این وضعیت در مقابل کوچک‌ترین مشکلات با خشونت رفتار می‌کنند که فرهنگ‌سازی تقویت مهارت کلامی از جمله مهم‌ترین کارها برای پیشگیری از خشونت است.
حاشیه شهرهای استان هم به عنوان جرم‌خیزترین مناطق شناسایی شده‌اند که اجرای برنامه‌های آموزشی و ایجاد نشاط اجتماعی در محلات حاشیه‌ای می‌تواند موثرترین راه پیشگیری از جرایم خشن باشد. از سوی دیگر توجه ویژه مسئولان به حاشیه‌نشینان و مشکلات مختلف معیشتی، رفاهی و عمرانی آنان می‌تواند تا حدودی باعث تأمین آرامش روانی این شهروندان شود. بر اساس آمار اعلام شده از سوی دادگستری اردبیل، کاهش جرائم نزاع در روزهای مصادف با برگزاری برخی رویدادهای ورزشی و فرهنگی وجود دارد و این مساله نشان می‌دهد اگر امکانات نشاط اجتماعی فراهم شود می‌توان افسار خشونت را مهار کرد. در کنار این اقدامات باید تلاش مضاعف برای رفع مشکلات اقتصادی مردم با اشتغال‌زایی و افزایش درآمد شهروندان انجام شود، چراکه این مشکلات آستانه تحمل را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
نظر شما