مثلث افزایش قیمت‌ها در بازار لبنیات

مصداق کامل این افزایش قیمت‌ها را باید در میان لبنیات جست‌وجو کرد؛ جایی که به دلیل فراوانی عرضه و مصرف و نیز تنوع محصولات و گستردگی مراکز توزیع در هر کوی و برزنی، نظارت بر قیمت و کیفیت نیز به‌ویژه در حوزه خرده‌فروشی به‌شدت کاهش می‌یابد. نگاهی آماری به وضعیت نرخ لبنیات طی روزهای اخیر و در اواخر تیر ماه و اوایل مرداد ماه ۹۸ گویای این نکته است که باز هم شاهد رشد تصاعدی قیمت این محصولات از مغازه‌های موجود در حاشیه شهرها و داخل محلات گرفته تا بازارهای مرکز شهر هستیم، فارغ از این‌که این امر اساسا متاثر از سودخواهی بیشتر مغازه‌داران باشد یا تولیدکنندگان محصولات لبنی.

• قیمت ها در بازار

قیمت هر بطری یک لیتری شیر در محصولات شرکت‌های مختلف بسته به میزان چربی آن متفاوت است، به گونه‌ای که شیرپرچرب دارای بازه قیمتی بالای ۶ هزار تومان، نرخ شیر نیم‌چرب از ۵ هزار و ۵۰۰ تا ۶ هزار و ۸۰۰ است و شیر کم‌چرب را باید با قیمتی حدود ۵ هزار و ۵۰۰ تومان تهیه کرد.
همچنین شیر پاکتی یک لیتری با ماندگاری بالا نیز از ۵ هزار و ۷۰۰ تومان شروع می‌شود و در نوسان است. قیمت هر قالب ۴۰۰ گرمی پنیر با چربی ۲۵ درصدی با عنایت به محصولات تولیدی شرکت‌های مختلف رقمی در حدود ۸ هزار و ۵۰۰ تومان است که نسبت به ماه‌های پیش رشد محسوسی داشته است و پنیر با چربی کمتر را باید با رقمی بین ۷ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۸ هزار تومان تهیه کرد.

دوغ در بطری‌های یک لیتری از ۶ هزار و ۸۰۰ تومان تا ۷ هزار و ۵۰۰ تومان در نوسان است و برای بطری‌هایی که اندکی وزن بیشتر می‌یابند، این قیمت بیشتر نیز می‌شود. ماست عادی نیز در وزن حدود ۲ کیلو با چربی ۴/۲ درصد را می‌توان در بازه قیمتی میان ۱۸ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان تهیه کرد، ضمن آن‌که محصول پرچرب آن نیز در حجم و وزنی نسبتا کمتر از ۶ هزار تومان آغاز می‌شود، این محصول در قالب یک کیلوگرمی کم‌چرب را باید با قیمتی معادل ۹ هزار و ۴۰۰ تومان تا ۹ هزار و ۶۰۰ تومان تهیه کرد و ماست پرچرب در این وزن را می‌توان با قیمت‌هایی از ۹ هزار و ۵۰۰ تومان به بالاتر فراهم آورد.

• سیاست فروشندگان 

یک فروشنده محصولات لبنی در هسته مرکزی شهر سنندج درباره وضعیت قیمت اقلام این محصولات می‌گوید: مغازه‌داران به‌ویژه آنها که به طور مستقیم محصول را از کارخانجات تولیدی تحویل می‌گیرند تابع نرخ تعیین شده از سوی کارخانه هستند. «صباح کرمی» با اذعان به این‌که گاهی برخی مغازه‌داران با واحدهای تولیدی به طور ناعادلانه هماهنگ می‌شوند، می‌افزاید: این امر به این صورت است که واحد تولید محصول، قیمت درج شده روی کالا را بیش از قیمت واقعی قرار می‌دهد و به این ترتیب مغازه‌دار خرده‌فروش علاوه بر دریافت سود معمول خود از محصول، آن مبلغ اضافه شده را نیز به جیب خود می‌ریزد.

وی با اشاره به این‌که در این شرایط فروشنده مدعی است که در افزایش قیمت نقشی ندارد، تصریح می‌کند: با این وجود برخی فروشندگان نیز هستند که رفتار منصفانه‌ای در پیش می‌گیرند و تنها سود واقعی خود را از مشتری دریافت می‌کنند و به این ترتیب محصول را با قیمت کمتری به خریدار عرضه می‌کنند، اما مشتری تصور می‌کند با تخفیف مواجه شده و از این امر رضایت دارد. هرچند گاهی برخی خریداران به این قضیه به دیده شک و تردید می‌نگرند و این کاهش قیمت را به وجود مشکلی در محصول یا فساد آن تعبیر می‌کنند.

• افزایش مصرف لبنیات محلی

یک خانم خانه‌دار می‌گوید: مصرف‌کنندگان لبنیات ۲ دسته هستند؛ مصرف‌کنندگان لبنیات محلی و سنتی و کسانی که لبنیات به‌اصطلاح سوپرمارکتی و کارخانه‌ای مصرف می‌کنند. «مهری قبادی» می‌افزاید: در خانواده من همین موضوع صدق می‌کند و من و شوهرم ماست و دوغ محلی را می‌پسندیم و بچه‌هایمان لبنیات محلی را نمی‌خورند. وی با بیان این‌که تولید لبنیات محلی محدود و جوابگوی جمعیت مصرف‌کننده امروزی نیست، ادامه می‌دهد: بیشتر مردم می‌ به‌ناچار به سوی مصرف شیر و ماست محلی روی آورده‌اند و قیمت لبنیات کارخانه‌ای در یک سال اخیر چند برابر شده است. ماست حدود ۲ کیلوگرمی را ۲۰ هزار تومان می‌فروشند، در حالی‌ که ماست محلی را با همین وزن ۹ هزار تومان می‌فروشند، اختلاف قیمت بین این ۲ نوع لبنیات خیلی زیاد است.

این خانم خانه‌دار یادآوری می‌کند: بیشتر مردم اعتقاد دارند لبنیات محلی از نظر مزه و طعم و مواد اولیه بهتر از لبنیات کارخانه‌ای است، اما از نظر بهداشتی لبنیات محلی خطرناک‌تر است، زیرا اگر کسی خدایی‌ناکرده با مصرف پنیر محلی دچار مشکلات و بیماری تب مالت بشود، گرفتار خواهد شد و همین موضوع مردم را ترسانده است. قبادی اظهار می‌کند: کاش روستاییان و افرادی که لبنیات محلی را تولید می‌کنند مسائل بهداشتی را رعایت کنند تا مردم با آرامش خاطر بیشتری محصولات لبنی آنها را مصرف کنند.

• پیچیدگی‌قیمت‌گذاری

یک کارشناس با بیان این‌که شرایط بازار محصولات لبنی بسیار پیچیده‌تر از سایر کالاهاست، اظهار می‌کند: این امر متاثر از وجود پیچیدگی‌ قیمت‌گذاری اختلافات همیشگی میان دامداران، کارخانه‌های تولیدی و دولت است. «هادی یوسفی» معتقد است از یکسو دامداران و تولیدکنندگان اصلی شیر، خواستار افزایش قیمت خرید این محصول از سوی کارخانه‌های لبنی هستند و از سوی دیگر واحدهای تولیدی نیز با این امر به دلیل افزایش فشار بر مصرف‌کننده و در نتیجه کاهش سرانه مصرف مخالفت می‌کنند. وی با بیان این‌که در چنین شرایطی مشخص نیست علت افزایش تدریجی قیمت‌ها از سوی واحدهای لبنی چه بوده است، این مساله را در تضاد با ادعاهای این کارخانجات عنوان می‌کند و خواستار شفاف‌سازی در این زمینه می‌شود.

این کارشناس با انتقاد از این‌که دولت نیز در این موضوع تقریبا خود را کنار کشیده و تنها نظاره‌گر ماجراست، می‌گوید: تا زمانی که دولت نخواهد مدیریت صحیح، قاطع و جامع‌نگر با لحاظ کردن منافع ۲ طرف ماجرا و البته خریداران را در این قضیه داشته باشد این وضعیت ادامه خواهد یافت. این کارشناس تصریح می‌کند: استان کردستان در حال حاضر پایین‌ترین سرانه مصرف لبنیات را دارد و به علت پایین آمدن قدرت خرید، مصرف لبنیات در استان نسبت به میانگین کشوری ۴/۱ و نسبت به کشورهای پیشرفته‌ای مانند هلند ۶/۱ کمتر است.

یوسفی اظهار می‌کند: پایین بودن میزان مصرف شیر به بروز بیماری‌هایی از جمله پوکی استخوان و پوسیدگی دندان منجر می‌شود. به عنوان مثال ۴۰ درصد زنان جامعه کردستان به پوکی استخوان مبتلا هستند. میانگین سنی مبتلایان به پوکی استخوان در ایران ۳۵ تا ۴۰ سال است، در حالی که در کشورهای اروپایی حداقل سن مبتلا به پوکی استخوان ۷۵ سال است و یا بر اساس گزارش‌های مستند و مستدل هر ایرانی به طور میانگین ۲ دندان پوسیده دارد. استان کردستان بالاترین آمار پوسیدگی دندان در کشور را دارد.

• نظارت‌ها ادامه دارد

‌محمد دره‌وزمی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان به طور مرتب از افزایش نظارت بر بازار و برخورد با متخلفان خبر می‌دهد و می‌گوید: در ۴ ماه امسال ۳۲ هزار و ۵۰۸ مورد بازرسی در استان انجام شده که از این تعداد ۲ هزار و ۵۱۳ مورد آن منجر به تشکیل پرونده شده است.
این مسئول با بیان این‌که در ۴ ماه امسال ۲ هزار و ۷۱۹ تخلف در صنوف مختلف استان کردستان صورت گرفته است، می‌افزاید: در این مدت ۲ هزار و ۹۷۶ مورد گزارش مردمی نیز به سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان رسیده که ‌هزار و ۳۸۳ مورد آن به‌صورت تلفنی، ‌هزار و ۳۶۸ مورد کتبی و تعداد ۲۲۵ مورد آن حضوری گزارش شده است.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان اظهار می‌کند: از گزارش‌های مردمی که به سازمان رسیده ۸۸۱ مورد آن یعنی ۳۰ درصد، بعد از پیگیری کارشناسان سازمان به تشکیل پرونده منجر شده است. دره‌وزمی با اشاره به انجام هزار و ۱۲۶ گشت مشترک که ۲۹۳ مورد از آن منجر به تشکیل پرونده شده است، می‌گوید: در این ۹ ماه ۲۶۸ پرونده توسط سازمان تعزیرات حکومتی منجر به صدور رأی شده که ۳۶۲ مورد آن صنفی و ۹ مورد غیرصنفی بوده و ارزش ریالی آنها ۷۲۶ میلیون ریال است.