این کتاب حاصل گفت‌وگویی مفصل با ادوارد سعید، استاد فقید دانشگاه کلمبیا، است. سعید در این گفت‌وگو از دوران کودکی و تحصیل، و خانواده و تبار فلسطینی خود سخن می‌گوید. از علاقه‌مندی‌هایش به ادبیات، سینما و بیش از همه موسیقی یاد می‌کند و سرمنشأ اندیشة انتقادی و شکل گرفتن ایده کتاب معروفش شرق‌شناسی را شرح می‌دهد.
نگاه انتقادی ادوارد سعید هم شامل پیشینة استعماری اروپا و «استعمار جدید» غرب می‌شود و هم پلیدی‌های جوامع استبدادی در شرق. هم مداخله‌جویی‌های فاجعه‌بار امریکا را در خاورمیانه نقد می‌کند و هم انواع رهبران ریاکار، سودجو و سرکوبگر منطقه را. نقد او حتی دامن مدعیان آرمان فلسطین را نیز می‌گیرد.
در این مصاحبه هم از ادبیات و موسیقی و هنر و محیط‌های دانشگاهی سخن رفته است و هم از مسائل سیاسی روز. پیداست که در این میان موطن ادوارد سعید جای برجسته‌ای دارد. او از سوابق درگیری‌های فلسطینیان و اسرائیل در گذشتة نزدیک سخن گفته و در مواردی پشت صحنة سیاسی این مناقشه را آشکار ساخته است که برخی از آن‌ها حیرت‌آورند: مانند تلاش‌های اسرائیل برای بی‌اعتبار ساختن تشکیلات رسمی و میانه‌رو فلسطین از طریق ایجاد گروه‌های رقیب و تندرو اسلامی ... و یا پیش‌زمینه‌های پیمان اسلو و نتایجش که ادوارد سعید از نزدیک در جریان آن قرار داشت.
- بخش‌هایی از مقدمه حمید دبّاشی بر کتاب:
مصاحبه‌ای که ما اکنون از آن به «آخرین مصاحبه» یاد می‌کنیم، و دقیقاً یک سال پیش از مرگ نابهنگام متفکر صاحب‌نامِ فلسطینی، منتقد ادبی، و متخصص در حوزهٔ نقد پسااستعماری، یعنی ادوارد سعید، انجام شد، از لحاظ زمان‌بندی هیچ ارتباط معناداری با عنوان بد یُمن آن نداشت. این مصاحبه نه خبر از آینده‌ای شوم می‌داد و نه با خود پیشگویی از آینده یا پیش‌آگاهی به همراه داشت. قرار نبود این مصاحبه آخرین مصاحبهٔ او باشد. اما دقیقاً همین‌طور از کار درآمد. سعید، مثل هر کس دیگری، انسانی فانی بود، با این تفاوت که او اراده‌ای راسخ در کامیابی از زندگی داشت.
تعهد او به آزادسازی ملّی فلسطینیان، موجب شد تا با نسل‌های آینده پیوندی برقرار نماید و از عمر محدود خود فراتر رود. بدون آگاهی از جنبهٔ پیوسته اخلاقی این هدف والا، ما قادر به درک شیوهٔ نثر و سبک گفتار او نخواهیم بود... او با صدایی رسا و مصمم فریاد بی‌عدالتی را که در طول تاریخ بر مردمانش روا داشته‌اند، به گوش جهانیان رسانید. آنچه ما امروز با عنوان «آخرین مصاحبه» می‌شناسیم و به تماشای آن می‌نشینیم یا آن را می‌خوانیم، این فناپذیری را در برابر دیدگان آیندگان به نمایش می‌گذارد، گویی این کلمات در همین لحظه بیان شده‌اند و نه در گذشته.
از قضا این «آخرین مصاحبه» مانند کلاس درس ادوارد سعید است. درواقع این مصاحبه نمونهٔ کاملی است از خِرد سرشار او که ناظر بر دغدغه‌های همیشگی‌اش بود. دغدغه‌هایی چون تعهد او به فلسطین، مبنای داوری سیاسی جامع و فراگیر او، رویکرد انتقادی و تمرّدآمیزش در به چالش کشیدن رشته‌های دانشگاهی به‌منظور ایجاد زمینه برای مدل‌های در حال شکل‌گیری دانش...
باید به این مصاحبه گوش دهیم و تمام آثار سعید را با توجه به چهارچوب تفکر انتقادی وی مطالعه کنیم تا بتوانیم صدای او را از فراسوی تاریخ بشنویم و دیگر او را محدود به یک شخص یا شرایطی خاص نیابیم. در کلام او نوعی بدیهی بودن نهفته است، شیوه‌ای از تفکر انتقادی که نشان از لایه‌های عمیق‌تری در سخنان و معنای موردنظر او دارد.
آخرین مصاحبه با ادوارد سعید
آخرین مصاحبه با ادوارد سعید، ترجمه عظیم طهماسبی با مقدمه حمید دبّاشی در 135 برگ در قطع رقعی و به قميت 17000 تومان از سوي مؤسسه فرهنگی - هنری جهان کتاب منتشر شده است.
نظر شما