این رمان سوم مردادماه با حضور امیرعلی نجومیان، فرشته نوبخت و نویسنده رمان در مرکز فرهنگی شهر کتاب نقد و بررسی شد. نجومیان این رمان را استعاره‌ای بسط‌یافته درباره نوشتن دانست.
امیرعلی نجومیان رمان بیرون از گذشته، میان ایوان را اثری جسورانه معرفی کرد و گفت: این کتاب نوشته زنی است که درباره زنان می‌نویسد، اما نویسنده به موضوع‌هایی می‌پردازد که نویسندگان زن ایرانی وارد آن حوزه نمی‌شوند. کتاب استعاره‌ای است بسط‌یافته درباره نوشتن. نوشتن برای زن بودن و زن بودن برای نوشتن غایتی است که نویسنده در ذهن دارد. در ادبیات ایران کسی در این سطح به این ایده و به بخش‌های مغفول زنانگی در ادبیات فارسی نپرداخته است.
نجومیان با اشاره به اینکه شخصیت‌های این رمان از میان صفحه‌های کاغذ بیرون می‌آیند و دوباره به میان صفحه‌ها بازمی‌گردند، یادآور شد: بحث تمام‌نشدگی یا نیمه‌تمامی از موضوع‌های اصلی رمان است. نویسنده تلاش می‌کند جنبه‌هایی بیان‌نشده از کیستی زنان ایرانی را بیان کند. تمام جسارت‌هایی که از زن در یک گفتمان سنتی گرفته می‌شود در شخصیت پری تجلی می‌یابد و در گفت‌وگوی پری با نویسنده، داستان پیش می‌رود. در روند همین گفت‌وگوست که ما نویسنده را هم می‌شناسیم.
او با بیان اینکه شخصیت‌های زن زیادی از دل داستان‌های رمان بیرون می‌آیند و در فرصتی کوتاه به بیان داستان خودشان می‌پردازند، گفت: اینها زنان رهاشده‌ای هستند که هرگز نوشته نشده‌اند. شخصیت‌های این رمان درگیر فقدان هستند و ایوانی که در رمان هست همان صحنه زندگی است. نویسنده از همان ابتدا نشان می‌دهد که می‌خواهد داستانی ضد داستان‌های پریان بنویسد. در داستان‌های پریان زن در نسبت با مرد به عنوان جنس دوم معرفی می‌شود و همین داستان‌ها کلیشه‌های جنسیتی را در ذهن کودکان تثبیت می‌کنند. نویسنده رمان بیرون از گذشته، میان ایوان دنبال واقعیت زنانگی است؛ زنانگی واقعی، نه آن زنانگی که مرد می‌سازد. آرمانی کردن زن بزرگ‌ترین اجحاف صورت‌گرفته در حق زنان است. وقتی زن را به عنوان فرشته معرفی می‌کنیم، او را از انسان بودن خلع کرده‌ایم. نویسنده ما ما دنبال زن و زنانگی طبیعی است.
نجومیان در ادامه گفت: رمان بیرون از گذشته، میان ایوان تلاش یک زن ایرانی است برای نوشتن درباره بدن. او با دقتی عجیب می‌نویسد و درد و لذت را با هم می‌آمیزد. شخصیت‌های این کتاب گاه قربانی بدن خود هستند و گاه قربانی تقدیر. داستان مرثیه‌ای است جسورانه برای زنان نوشته نشده و برای زنان از دست رفته. این کتاب مرثیه‌ای است جسورانه برای زنان و تجربه بدن‌شان؛ زنانی که از اتاق‌ها بیرون می‌آیند و به میان ایوان می‌روند.
فرشته نوبخت نیز درباره رمان گفت: این رمان داستانی است درباره نوشتن و نوشتن مفهوم اصلی آن است. شخصیت اصلی کتاب تصمیم می‌گیرد داستان‌هایی را که پیشتر نوشته است بازنویسی کند. او ناتمامی را در خودش به کمال می‌رساند و می‌خواهد به یک نقص وجودی نقطه پایان بگذارد. در این کار وجوه متعددی هست: نخست شخصیت‌محور بودن رمان، دوم، مسأله موقعیت و دست آخر ساختار و فرم کلی اثر.
نوبخت با بیان اینکه فضای رمان به‌شدت سوبژکتیو است، افزود: به نظر می‌رسد راوی در خوابی طولانی و عمیق به سر می‌برد، خوابی که گاه به کابوس بدل می‌شود. رویدادها از صافی ذهن راوی رد می‌شوند و پا به متن می‌گذارند و فضای کتاب فراواقعی است. درباره شخصیت نویسنده هم هیچ اطلاعاتی، چه مستقیم و چه غیرمستقیم داده نمی‌شود. شخصیت‌های فرعی داستان کمک می‌کنند که ما به شخصیت اصلی نزدیک شویم و از رنج‌ها و مصائب وی آگاهی بیابیم. نوشتن برای نویسنده ابزاری است که با کمک آن ناتمامی درونش را کامل یا برطرف کند؛ اما همین ابزار دست آخر به مانع بدل می‌شود.
این منتقد ادبی با تصریح بر این نکته که ساختار، یکی از وجوه اصلی کار نویسنده است افزود: درون این ساختار می‌توان نشانه‌های بی‌قراری و جنون شخصیت محوری رمان را مشاهده کرد و ما به ذهن این شخصیت به جنون راوی غلبه می‌کنیم. پلات این رمان حال‌وهوای زنانه دارد و نویسنده توانسته بی‌قراری زن راوی را وارد متن کند. شخصیت‌های رمان در هم تنیده شده‌اند؛ شخصیت‌هایی که در حد پرتره باقی می‌مانند و اگرچه تیپیکال هستند، ما با آنها غریبه نیستیم. رنج و لذت جاری در متن به خواننده کتاب هم منتقل می‌شود.
مهری بهرامی گفت: به گمانم این کتاب بیش از آنکه مورد توجه زنان باشد، توجه مردان را جلب کرده است. اما اگر خواننده‌ای کتاب مرا انتخاب کند و بخواند، به احترام او برمی‌خیزم. برایم مایه خرسندی است که مردان ایرانی این کتاب را خوانده و درباره زنان ایرانی دانسته‌اند. من سال‌هاست که دغدغه این‌گونه نوشتن را دارم. همیشه هم دوست دارم تا جایی که می‌شود کوتاه بنویسم. ایجازنویسی برای من بسیار اهمیت دارد.
نویسنده رمان خاطرنشان کرد: بخشی از نوشته‌های ما مربوط می‌شود به جهان‌زیست ما و بخشی دیگر به مربوط می‌شود به تجربه‌های زبانی‌ای که باید کسب کنیم. باید بتوانیم روایت را طوری بگوییم که دیگری نگفته باشد و این یکی از سخت ترین بخش‌های کار است. من اگرچه نتوانم در اقیانوس شنا کنم، می‌کوشم آب را در حد یک لیوان تجربه کنم. محدودیت من را وادار به کوتاه‌نویسی می‌کند. وقتی به جزئیات چیزی می‌پردازم، همان را بسط و گسترش می‌دهم. هر جزئیاتی برای خودش جهانی است.
در ابتدای نشست علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب گفت: این رمان درباره زنان و مسائل زنان است. راوی قصه هم زنی است که میان ایوان اکنون نشسته است و پنجره‌ای به گذشته و حال زنان داستان گشوده است. مردان در این قصه حضور کمتری دارند. این داستان فرمی تازه دارد. معلوم نیست سرنوشت شخصیت‌ها با راوی یکی شده یا سرنوشت راوی با شخصیت‌ها. فرم داستان در خواب پری نهان و آشکار است.
نظر شما