پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، علاقه‌مندان جوان سینما، با فعالیت در سینمای آزاد فیلم کوتاه می‌ساختند.
بسیاری از فیلمسازانی که در آن سال‌ها، فیلم کوتاه می‌ساختند، در سال‌های پس از انقلاب به سینمای حرفه‌ای آمدند و فیلم بلند سینمایی ساختند. کیانوش‌عیاری، ناصر غلامرضایی، محمدعلی سجادی، مهدی صباغ‌زاده، مجید قاری‌زاده، فریدون جیرانی و مجید جوانمرد از جمله فعالان فیلم کوتاه بودند که در دهه 60، فیلم بلند ساختند.
در این سال‌ها، انجمن سینمای جوان، متولی فیلم کوتاه و تربیت نسل تازه‌ای از جوانان علاقه‌مند به سینما شد. در این دوره نیز شاهد بودیم که فیلم کوتاه سکوی پرتابی برای ورود جوان به عرصه فیلمسازی حرفه‌ای بوده است.
کارگردانانی چون بهمن قبادی، علیرضا امینی، بیژن میرباقری، وحید موسائیان و محسن امیر یوسفی که در دهه 70، جزو کارگردانان پرکار عرصه فیلم کوتاه بودند، با درخشش در این حوزه موفق شدند فیلم بلند بسازند. این همه در حالی است که به اعتقاد صاحب‌نظران و فیلمسازان حوزه فیلم کوتاه، همچنان از مشکلاتی ریشه‌ای در رنج است.
مشکلاتی که شاید بتوان گفت مهمترین‌اش، مهجور ماندن فیلم کوتاه در عرصه اکران است. جشنواره فیلم کوتاه مهمترین محل برای دیده شدن این نوع فیلم‌هاست، در حالی که سینماگران معتقدند، تلویزیون باید بیشتر به نمایش فیلم‌های کوتاه بپردازد و مشوق جوانانی باشد که قرار است آتیه این سینما را رقم بزنند.
مشق سینما با فیلم کوتاه
«وحید موسائیان» از جمله کارگردانانی است که با ساخت فیلم‌های کوتاه به عرصه سینمای حرفه‌ای روی آورده است. او در این خصوص میگوید:«به هر حال سینمای بلند یا حرفه‌ای نیاز به منبع تغذیه فکری و نیروی انسانی دارد که این منبع باید از طریق فیلمسازان کوتاه فراهم شود. یعنی خواه‌ناخواه و با گذشت زمان فیلمسازان قدیمی‌تر باید جای خود را به فیلمسازانی جدید بدهند.»
موسائیان در بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان یکی از اعضای هیات انتخاب حضور داشته و در این باره میگوید:«امسال نیز مانند سال‌های گذشته فیلم‌های زیادی با نگاه‌ها و ساختارهای متفاوت وجود دارد اما مثل همیشه به دلیل کمبود زمان برگزاری جشنواره تعداد زیادی از فیلمها که قابلیت نمایش هم دارند از دور خارج می‌شوند.»
موسائیان می‌افزاید: «تلویزیون طی2 سال گذشته از طریق شبکه یک و 2 با پخش برنامه‌های مختلف به حمایت از سینمای جوان می‌پرداخت اما اکنون با فاصله‌ای که میان این سینما و تلویزیون ایجاد شده، باید انجمن سینمای جوان خود تهیه کننده این گونه برنامه‌ها باشد که این خود می‌تواند وظایف این انجمن را 2 برابر کند.»
محمدعلی سجادی هم از جمله کارگردانانی است که کار خود را با ساخت فیلم‌های کوتاه در سینمای آزاد، شروع کرده است. او در زمینه فیلم کوتاه معتقد است:«برای خیلی‌ها این نوع فیلمها، پلی است برای ورود به سینمای حرفه‌ای اما برخی هم نفس ساخت فیلم کوتاه را دوست دارند.»
او معتقد است در عرصه فیلم کوتاه چون از قید و بندهای جذب مخاطب و مناسبات گیشه رهاست، دست فیلمساز را برای آزمودن تجربه‌های تازه باز می‌گذارد.
کارگردان شوریده در پایان گفته‌هایش‌می‌افزاید:«حجم تولید فیلم کوتاه قابل توجه است اما در شهرستان‌ها ما نیروی مستعد زیادی داریم که به دلیل کمبود امکانات فرصت ارائه استعدادهای خود را نمی‌یابند اگر این فرصت برای آنها نیز مهیا شود ما می‌‌توانیم آینده بهتری را برای سینما پیش‌بینی کنیم.»
«محمدعلی طالبی» نیز از جمله فیلمسازان فیلم کوتاه است که فعالیتش را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرده است. او 6فیلم کوتاه برای این کانون ساخته و جوایز متعددی را نیز دریافت کرده است. طالبی از 15سالگی اولین فیلم کوتاه خود (من حرفی دارم که فقط بچه‌ها باور می‌کنند) را ساخته که در جشنواره نیوز فرانسه نیز مقام اول را کسب کرده است.
او درباره فیلم کوتاه میگوید:«این کار مثل یک جور مشق کردن است باید فیلم کوتاه ساخته شود تا کم کم فیلمساز استعداد و توانایی‌اش را محک بزند و بهتر است فیلمسازان از فیلم کوتاه شروع کنند و آموزش ببینند. تا این که بدون تجربه، امکانات ساخت فیلم بلند در اختیار آنها قرار بگیرد.»
کارگردان «چکمه» درباره فعالیت انجمن سینمای جوان برای پرورش فیلمسازان کوتاه می‌افزاید:«فعالیت این انجمن خوب است و مسلما مکانی است برای معرفی فیلمسازان کوتاه به عرصه‌های بین‌المللی؛ البته به این شرط که جهت‌گیری سیاسی نداشته باشد. چون این تنها یک جریان تجربی برای فیلم‌های تجربی است.»
طالبی همین‌طور در پایان گفته‌هایش مکان نمایش فیلم کوتاه را تلویزیون می‌داند و میگوید:«متاسفانه تلویزیون و سینماها هیچ اقدامی برای این‌گونه فیلمها صورت نمی‌دهند و سینماها بیشتر به فکر سودجویی خودشان هستند.»
فیلم داستانی جذاب‌تر از کوتاه!
عدم نمایش فیلم کوتاه در زمان مناسب، نبود بودجه کافی برای این گونه فیلمها و همین‌طور جایگاه انجمن سینمای جوان برای پرورش استعدادهای جوان جهت فیلمسازی از جمله چالش‌هایی است که برای فعالان این عرصه وجود دارد.
محسن امیریوسفی 3 فیلم کوتاه برای انجمن سینمای جوان ساخته و میگوید:«من معتقدم ما با مدیوم سینما مواجه هستیم که در حیطه آن فیلم بلند، مستند یا کوتاه نیز می‌گنجد، قبول کنید باتوجه به مشکلاتی که الان در سینما وجود دارد ما به عنوان کارگردان در سینمای حرفه‌ای با مخاطبان بیشتری روبه‌رو هستیم چون برای فیلم‌های بلند، شانس دیده شدن بیشتری نسبت به فیلم‌های کوتاه وجود دارد.»
علیرضا امینی نیز از فیلمسازی کوتاه جایگاه خود را به عنوان کارگردان سینمای حرفه‌ای باز کرد او خود میگوید: «برخلاف نظر برخی که عنوان می‌کنند آمدیم در فضای فیلم کوتاه بمانیم، برای من چنین چیزی نبوده، من فیلم کوتاه را تجربه کردم تا به سینمای حرفه‌ای روی آورم، ضمن این که معتقدم باید تجربه کرد.
حالا ممکن است فیلمسازی در زمینه ساخت فیلم حرفه‌ای تجربه داشته باشد، یکی در زمینه فیلم کوتاه و یکی انیمیشن و...» امینی که3 فیلم کوتاه خود را برای انجمن سینمای جوان ساخته درخصوص فعالیت‌های این انجمن میگوید: «در سینمای جوان یکسری کلاس‌ها برگزار می‌شود و هنرجوها آموزش می‌بینند، به نظرم تنها جایی که می‌تواند فیلمسازان کوتاه را حمایت کند انجمن است، اما باید دید در این زمینه سینمای جوان چقدر توفیق داشته است.»
او در پایان با اشاره به این که اکنون علاقه‌ای به ساخت فیلم کوتاه ندارد، میگوید: «نمی‌خواهم فیلم کوتاه بسازم مگر این که خودم بخواهم تجربه جالبی را داشته باشم.»
سینما عرصه تجربه
ابراهیم فروزش در عرصه فیلمسازی (کوتاه، مستند و داستانی) کارگردانی با تجربه و شناخته شده است. او که اکنون مشغول ساخت فیلم «دوست داشتن را هجی کن» است فیلم کوتاه را فیلمی می‌داند که باید در ظرف زمانی تعیین شده کوتاه به مقصود خودش، جامه عمل بپوشاند.
کارگردان «کلید» و «خمره» درباره تجربه ساخت فیلم داستانی توسط فیلمسازان کوتاه گفت: «طبیعی است که باید در این عرصه از فیلم کوتاه آغاز شود و اگر بخواهیم یک حکم کلی صادر کنیم این‌چنین است چون ما به عنوان اولین دانشجوهای دانشکده هنرهای دراماتیک با شرایط سختی چون بی‌پولی و استفاده از دوربین‌های سوپر 8 و... فیلم می‌ساختیم، زانو می‌زدیم و خاک می‌خوردیم و کمتر سراغ دارم از کسانی که در آن دوره قبل از ساخت فیلم کوتاه به سینمای داستانی روی آورده باشند ولی امروزه با رشد تکنولوژی و وجود دوربین‌های دیجیتالی و هندی‌کم کوچک هر کس می‌تواند با نوار 2-3 هزار تومانی کلی راش تهیه کند و این خیلی خوب است چون سینما عرصه تجربه است.»
ذائقه مخاطب فیلم کوتاه
«عاطفه خادم‌الرضا» امسال جایزه بهترین فیلم کوتاه را از جشن خانه سینما برای فیلم «تنگ خالی ماهی» دریافت کرد. او با اشاره به این که برگزاری جشنواره فیلم کوتاه جنبه تخصصی‌تر را به این گونه فیلمها می‌دهد گفت: «آنچه اهمیت دارد این است که ما سلیقه مخاطبان را برای ساخت فیلم کوتاه نمی‌دانیم و این که آنها چه نوع فیلم کوتاهی را می‌پسندند؟ چون برای مخاطبان ما هنوز جای تعجب دارد که فیلمی 5 دقیقه باشد. بنابراین باید مخاطبان ما نیز برای تماشای فیلم کوتاه آموزش ببینند.»
«پیام زین‌العابدینی» نیز که با فیلم « نگذار دلت بمیرد» در بخش ملی جشنواره فیلم تهران حضور داشت به 2 مورد اشاره می‌کند: «فیلم کوتاه در سال‌های گذشته تفاوتی با سینمای حرفه‌ای داشته و آن هم این که نگاه‌های فیلمسازان این حوزه سفارشی نبوده و فیلمها براساس ذهنیات نسل جوان شکل گرفته و این باعث می‌شود فیلمها با دید باز و آگاهی بیشتری دیده شود.»
زین‌العابدینی می‌افزاید: «حتی در فرانسه هم فیلم‌های کوتاه پلی هستند برای رسیدن به سینمای حرفه‌ای.این اتفاق در دوره‌ای در کشور ما نیز رخ داد اما با برگزاری این جشنواره نشان داده شد همان‌طور که فیلم‌های سینمایی در سینما اکران می‌شوند فیلم کوتاه نیز این ویژگی را دارد که به شکل مستقل به نمایش درآید به طوری که اکنون اکثر سوژه‌های فیلم کوتاه خوراکی است برای سینمای حرفه‌ای.»
مهدی نادری سازنده فیلم کوتاه «سوتهای تاریکی» نیز معتقد است که با گذشت 24 دوره از این جشنواره جز حرکتهای فردی برخی مدیران هیچ تلاش دیگری برای این‌گونه فیلمها صورت نگرفته و تا تلویزیون برای شناسایی و معرفی این گوهرهای درخشان هیچ اقدامی نکند و هیچ حمایت مالی صورت نگیرد اتفاق خاصی در سینمای کوتاه رخ نمی‌دهد.
