چوگان ایرانی؛ از فراموشی تا ثبت جهانی

چوگان براي آمادگي رزمي سواره‌نظام ايران به‌وجود آمد و با طي زمان به‌دليل گستردگي در بين اقوام ايراني عمومي شد. بزرگان شعر و ادب ايران، اشعار فراوان در رابطه با چوگان سرودند و هنرمندان به هنر چوگان پرداختند و بدين‌ترتيب اين بازي به‌صورت يك فرهنگ درآمد. هر زمان نيز كه اقبال ايران بلند بود، بازي چوگان رشد داشت. چوگان در زمان صفويه به اوج خود رسيد. ميادين چوگان در اكثر مناطق كشور به‌وجود آمد. ميدان تاريخي چوگان نقش جهان اصفهان نيز در همين عصر ساخته شد. در دوره صفويه، شاه، فرماندهان، نظاميان و حتي بانوان به بازي چوگان پرداختند. بازي چوگان اما به‌تدريج در ايران كمرنگ شد و در اواخر قاجار ناپديد شد.

پيش از انقلاب نيز در ميدان خرگوش‌دره واقع در جاده تهران ـ كرج تعدادي از چوگان‌بازها در زمين خاكي بازي مي‌كردند. پس از انقلاب شكوهمند اسلامي برخي از روي ناآگاهي همين ميدان خاكي را نيز تعطيل كردند و براي مدتي چوگان در ايران به فراموشي سپرده شد، تا آنكه برخي علاقه‌مندان به اين رشته و عاشقان اين سرزمين، ميدان خاكي نوروزآباد را ساختند و در آن به گوي زدن چوگان مشغول شدند. اين اقدام نيز هرازگاه با مخالفت يا ممانعت عده‌اي معدود مواجه مي‌شد تا آنكه اين موضوع طي نامه‌اي خدمت مقام معظم رهبري ارسال و آن بزرگوارعنايت فرمودند و چوگان، مورد لطف ايشان قرار گرفت.

از همان زمان بازي چوگان رشد فزاينده‌اي در ايران يافت. در سال‌75 نخستين دوره از بازي‌هاي جام ميراث فرهنگي انجام شد و در سال‌80 دستور تشكيل فدراسيون چوگان توسط رئيس‌جمهور وقت صادر شد و اينجانب به‌عنوان نخستين رئيس فدراسيون چوگان برگزيده شدم. 8ميدان چمن چوگان احداث شد و چوگان ايران به عضويت فدراسيون جهاني چوگان درآمد. بازي‌هاي بين‌المللي در ايران برگزار و چوگان به هموطنان ايراني شناسانده شد.

در سال‌85 نيز بازي‌هاي بين‌المللي بانوان با حضور تيم‌هاي بانوان استراليا، ايران و انگلستان برگزار شد و در رسانه‌هاي معتبر دنيا انعكاس يافت. در نشريات بين‌المللي نوشتند: «در عربستان در همسايگي ايران، بانوان اجازه رانندگي ندارند اما در ايران چوگان بازي مي‌كنند.» هيات رئيسه فدراسيون جهاني چوگان نيز در دو زمان مختلف در ايران حضور يافتند.

جام‌هاي سفير كبيران چوگان برگزار شد و اكنون چوگان ايران در ميان 110كشور عضو فدراسيون جهاني جزو10كشور نخست قرار دارد. امروز ديگر نه‌تنها بازي چوگان به فراموشي سپرده نشد بلكه پرونده چوگان براي ثبت در ميراث ناملموس جهان به يونسكو ارسال شده است.