رئیس‌جمهور هم قبل از آغاز بررسی رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی، معاون نظارت و برنامه‌ریزی خود را منصوب کرد تا تکلیف ریاست سازمان برنامه که قرار است تا کمتر از 100روز دیگر احیا شود نیز مشخص شده باشد. یکی از اصلی‌ترین پست‌های اقتصادی دولت اما از روزهای نخست تشکیل دولت وارد کابینه نشد. رئیس‌کل بانک مرکزی که برخی کارشناسان پست او را از وزیر اقتصاد، حیاتی‌تر می‌دانند، حساسیت زیادی ایجاد کرده است. رئیس‌جمهور هم وسواس زیادی را برای این انتخاب به خرج داده است. در این شرایط قبل از انتخاب رئیس‌کل بانک مرکزی نشانه‌های آرامش در بازار ارز نمایان شد تا تیم اقتصادی دولت در نخستین روزهای کاری خود موفق به ارسال پیام ثبات اقتصادی به بازار شده باشند. تأکید طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و نوبخت، معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور بر تثبیت نرخ ارز و نظام تک‌نرخی موجب شده تا فعالان بازار ادامه کاهش نرخ ارز را پیش‌بینی کنند.برای بررسی بیشتر وضعیت تیم اقتصادی دولت و اهمیت جایگاه ریاست بانک مرکزی با دکتر احمد میرمطهری دبیرکل پیشین بورس گفت‌وگو کرده‌ایم. این کارشناس اقتصادی ویژگی‌های رئیس‌کل بانک مرکزی در شرایط حاضر را نیز برشمرد و ابراز امیدواری کرد که تیم اقتصادی دولت بتواند مشکلات فعلی اقتصاد را سامان دهد.
- به‌نظر شما تیم اقتصادی انتخاب‌شده در دولت جدید می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل و فصل کند؟
برای وزارتخانه‌های اقتصادی از افراد باسابقه و صاحب کارنامه استفاده شده است که ما هم امیدواریم و آرزو داریم در راه حل مشکلات موجود اقتصادی کشور موفق باشند؛ هرچند هنوز تیم اقتصادی دولت کامل نشده و رئیس‌کل بانک مرکزی که از اصلی‌ترین و کلیدی‌ترین جایگاه‌های این تیم محسوب می‌شود، مستقر نشده است. قضاوت کامل‌تر و دقیق‌تر را می‌توان بعد از انتخاب رئیس‌کل بانک مرکزی انجام داد. اینکه در این دولت اعتقاد به استقلال بانک مرکزی تا چه میزان وجود دارد و چه تعریفی از آن در نظر است نیز مورد بحث است که باید روشن شود که این امر بر عهده دولت، وزیر اقتصاد و رئیس‌جمهور است.
- در این ایام دائما از استقلال بانک مرکزی سخن گفته می‌شود. از نظر شما حدود استقلال بانک مرکزی چیست؟ چگونه می‌توان این مفهوم را تعریف کرد؟
استقلال بانک مرکزی را نباید با این مفهوم اشتباه گرفت که رئیس‌کل بانک مرکزی مختار است هر اقدامی را بدون هماهنگی با دولت انجام دهد. استقلال به معنی اختیار تام نیست. منظور این نیست که اقدامات بانک مرکزی می‌تواند به نوعی باشد که منجر به گسستگی ارتباط این بانک با سایر ارکان اقتصادی کشور شود بلکه مفهومش در عمل این است که اگر دولت بخواهد، سیاست مالی‌ای را اعمال کند که امکان داشته باشد از اجرای آن سیاست، به سیاست‌های پولی کشور صدمه وارد شود، بانک مرکزی باید تمام توان و ظرفیت خود را برای از بین بردن آثار منفی سیاست‌های مالی به‌کار بگیرد.
- اصلی‌ترین وظیفه بانک مرکزی که باید با حفظ استقلال برای آن تلاش کند، چیست؟
حفظ ارزش پول ملی و مبارزه با تورم، اصلی‌ترین وظایف بانک مرکزی است که باید با اعمال سیاست‌های پولی مناسب، احاطه منطقی بر مسائل مربوط به بازارهای پولی نظیر نقدینگی و وابسته‌های آن داشته باشد. انتظاری که در حال حاضر از بانک مرکزی می‌رود این است که در این مسیر راهنما و هدایتگر باشد.
- ویژگی‌های شخص رئیس‌کل بانک مرکزی برای انجام این امور باید چگونه باشد؟
بهتر است رئیس کل بانک مرکزی یک اقتصادخوانده، یک اقتصاددان و یک کارشناس کلان‌نگر باشد و شاخص‌های اصلی اقتصادی را مدنظر قرار داده، حفظ ارزش پول ملی را هدف نخست خود قرار دهد، ثبات رفتار و رویه داشته و به تفاوت بانک مرکزی و بانک‌های تجاری و تخصصی اشراف داشته باشد. رئیس‌کل بانک مرکزی باید در یک تعامل دائمی با وزارت اقتصاد باشد. او باید شناخت کافی از سازو کارها و تحولات بازارهای مالی داشته باشد تا در مورد ذخایر ارزی کشور تصمیمات مناسبی بگیرد. شخص رئیس‌کل باید مشورت پذیر باشد، مستقل از تحولات و جناح‌های سیاسی باشد و فقط منافع ملی را درنظر داشته باشد. اقتصاد کشور به‌دنبال چنین بانک مرکزی و چنین رئیس‌کلی است تا استقلال آن طوری باشد که اجازه ندهد کارکردهای سیاست‌های پولی و مالی در هم آمیخته شود. انتخاب رئیس‌کل بانک مرکزی یک تصمیم سخت و سرنوشت‌ساز برای کشور است.
- به‌نظر می‌رسد گزینه‌های ریاست بانک مرکزی از میان مدیران بانک‌های کشور انتخاب می‌شوند. این افراد می‌توانند در این جایگاه مؤثر باشند؟
همانطور که گفتم ریاست بانک مرکزی بهتر است به‌دست یک اقتصاددان سپرده شود. یک بانکدار تجاری نمی‌تواند رئیس بانک مرکزی بشود. کسی که حسابداری خوانده برای این پست مناسب نیست؛ اینگونه شاید داستان بهمنی تکرار شود. اقتصاددانی که از ابتدا در زمینه اقتصاد تحصیل کرده و اعتقاد به استقلال بانک مرکزی دارد، می‌تواند مؤثر باشد. رئیس‌کل بانک مرکزی باید در این مقطع کمک‌حال آقای طیب‌نیا باشد. کشور در این زمینه خالی از مدیران ورزیده نیست. مدیران فراجناحی با دید ملی باید به‌عنوان حافظ ارزش پول ملی کشور انتخاب شوند. رئیس‌کل بانک مرکزی واجد شرایط می‌تواند با تعامل میان وزارت اقتصاد و سازمان برنامه به حل مشکلات کشور کمک کند.
- وزیر امور اقتصادی و دارایی و همچنین معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند که اصلی‌ترین برنامه دولت، ایجاد ثبات در بازار ارز است. فکر می‌کنید این چالش مهم که قطعا از دغدغه‌های بانک مرکزی نیز هست، چگونه قابل حل باشد.
ثبات رفتار و رویه که به آن اشاره کردم در این زمینه بسیار کارساز است. یکی از موضوعات مورد تأکید رئیس‌جمهور که در رقابت‌های انتخاباتی به آن پرداخته شد این بود که در تصمیمات ثبات وجود داشته باشد؛ مانند دولت قبل، هر روز یک تصمیم جدید اتخاذ نشده و بخشنامه جدید صادر نشود. وقتی یک رئیس‌کل حرفه‌ای در بانک مرکزی مشغول به‌کار شود، قطعا رویه‌ای در پیش می‌گیرد که شروع مشخصی دارد و با هدف منطقی و روند مناسب به حل مشکلاتی نظیر بی‌ثباتی در بازار ارز می‌انجامد. حل این مشکلات البته زمان‌بر خواهد بود اما زمانی که مردم احساس کنند، با نرخ ارز بازی نمی‌شود، تلاطمات خودساخته به این بازار تحمیل نمی‌شود و اتفاقا برای بهبود شرایط کوشش می‌شود، رفتار درستی از خود بروز می‌دهند که خود کمکی در راه رفع این نابسامانی‌هاست. از این‌رو مهم‌ترین و کلیدی‌ترین تصمیمی که وزیر اقتصاد با آن مواجه است و نخستین ارزیابی را از خود به جا خواهد گذاشت، انتخاب رئیس کل بانک مرکزی است.
- گفته می‌شود یکی از چالش‌هایی که تیم اقتصادی دولت با آن مواجه است، نیاز مدیران عملیاتی در بخش‌های صنعت، راه و نفت به منابع مالی برای تکمیل پروژه‌ها و تلاش مدیران مالی در وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بانک مرکزی برای کنترل هزینه‌ها و نقدینگی است. به‌نظر شما این دیدگاه درست است؟
کسانی که امروز متصدی مسئولیت‌های مهم اقتصادی شده‌اند، بدون استثنا می‌دانند که درآمدهای ارزی کاهش پیدا کرده است. می‌دانند که دچار تحریم‌هایی هستیم که اثرات اقتصادی زیادی داشته است. اعضای هیأت دولت از اینکه کشور دچار رکود و تورم است آگاه هستند و از روی این آگاهی برنامه‌های خود را تنظیم کرده‌اند و گفته‌اند که کارهای مورد نظر را انجام می‌دهند. اگر یک وزیر در این مرحله بخواهد چالش ایجاد کند به تعهدی که به رئیس‌جمهور و مجلس داده، پشت کرده است. اینطور فکر نمی‌کنم که این دو دسته که شما اشاره کردید با چنین چالشی مواجه باشند بلکه معتقدم تمام کسانی که امروز برای خدمت آمده‌اند، می‌دانند که با چه مشکلاتی مواجه هستند. مهم‌ترین آن هم درآمدهای ارزی است که کاهش یافته است، به همین‌خاطر نخستین سخنی که معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور اعلام کرده، اصلاح بودجه 92است. از الان نباید این موضوع را مطرح کنیم که آشفتگی در مورد منابع میان وزرا وجود دارد؛ راه‌های تأمین مالی در کشور کماکان وجود دارد. اینکه از چه رویه‌هایی باید برای این کار بهره برد هم قابل بحث است.
- در این شرایط انسجام تیم اقتصادی دولت را باتوجه به اینکه عموم آنها پیش از این دارای سابقه کار اجرایی در کشور بوده‌اند، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با توجه به شرایط و مشکلات موجود، این انتخاب‌ها می‌توانند کشور را در مسیر حل مسائل اقتصادی قرار دهند؟
هنوز برای ارزیابی عملی زود است؛ البته برنامه‌های خوبی برای اصلاح اقتصادی ارائه کرده‌اند. این برنامه‌ها نشان می‌دهد که این تیم اقتصادی قصد دارند، تولید را افزایش و تورم را کاهش دهند. همچنین قصد دارند به افزایش سطح اشتغال بپردازند اما نقطه شروع این عملیات ابتدا در تأمین منابع مالی برای تغییر شرایط است و سپس پرهیز از سیاست‌های دستوری در تعیین قیمت‌ها. باید به‌گونه‌ای طراحی شود تا از طریق افزایش بهره‌وری چه در تولید و چه در آموزش نیروی انسانی قیمت‌ها مقداری کنترل شود. در این شرایط آقای طیب‌نیا به‌عنوان وزیر اقتصاد باید در این فکر باشد که چگونه تأمین منابع مالی را انجام دهد. قطعا اقتصاد راه را نبسته است. از طریق بانک‌ها، مشارکت بخش خصوصی، بازار سرمایه، تجهیز نظام بانکی و... این امکان وجود دارد. راجع به ارزیابی این شخصیت‌ها فرض ما این است که قصد دارند برنامه ارائه شده را اجرا کنند که در این صورت شرایط بهتری در اقتصاد ایجاد خواهد شد.
