اکنون تقریباً همه کشورهای پیمان ورشو و بعضی جمهوری‌های شوروی سابق و یوگسلاوی سابق که هیچگاه در پیمان ورشو نبوده‌اند، به ناتو پیوسته‌اند و به همین دلیل این پیمان اکنون از نظر ژئوپلتیک بی‌اثر است.
در نسخه تغییر یافته پیمان قوای مسلح متعارف اروپا، به جای تعداد سلاح‌ها سهمیه‌های ملی اعلام شد. این پیمان در سال 1999 امضا شد اما حتی یکی از کشورهای ناتو هم این پیمان را تصویب نکردند.
دلیل آن هم عمل نکردن روسیه به تعهد خود در عقب کشیدن نیروهایش از گرجستان و مولداوی بود. این پیمان محدودیت‌هایی دارد اما بیشتر بر روسیه تأثیر می‌گذارد. در حقیقت روسیه به خاطر این پیمان به ویژه از نظر جنوب یعنی منطقه قفقاز احساس ناراحتی می‌کند.
بعضی اعضای ناتو مثل اسلونی و سه کشور حوزه بالتیک، عضو پیمان قوای متعارف اروپا نیستند. این به آن معنی است که این کشورها می‌توانند قوای مسلح خود را در هر اندازه و مقدار داشته باشند و به ناتو هم اجازه دهند که هر تعداد نیرو که می‌خواهد در خاک این کشورها مستقر کند.
روسیه از این نظر نگرانی از اسلونی ندارد اما بیش از حد نگران لیتوانی، لتونی و استونی است. اما همه نگرانی‌هایی که از بابت این پیمان وجود دارد در حد تئوری است. در عمل حتی یکی از 30 کشور امضا‌کننده این پیمان همه پنج نوع سلاحی که در این پیمان به عنوان سهمیه برای آنها مشخص شده را دارا نیستند.
چهار کشور ایسلند، قزاقستان، کانادا و لوگزامبورگ که اصلاً چنین سلاح‌هایی ندارند. کشورهای جنوب قفقاز دچار مشکل شده‌اند چون ایالت‌های به رسمیت شناخته نشده مانند ناگورنا قره‌باغ، آبخازیا و استیای جنوبی با ارتش‌های نیرومند خود در خاک این کشورها هستند. در این شرایط معلوم نیست این نیروها را چطور می‌توان شمارش کرد.
مثلاً ارتش قره‌باغ باید در سهمیه آذربایجان شمارش شود در حالی‌که در حقیقت به ارمنستان تعلق دارد. اما مشکلات قفقاز جنوبی هیچ کس را خارج از این منطقه نگران نمی‌کند.
ناخشنودی روسیه از محدودیت‌های موجود در پیمان قوای مسلح متعارف اروپا از این جهت تعجب‌آور است که این کشور هم مانند اعضای دیگر این پیمان سلاح‌هایی کمتر از سهمیه تعیین شده در پیمان دارد.
همچنین معلوم نیست که چرا روسیه نگران توسعه ناتو به سوی شرق است چرا که با این کار کاهش سریع سلاح هم از سوی اعضای جدی و هم اعضای قدیم ناتو صورت می‌گیرد.
در حال حاضر 26 عضو ناتو 33 درصد کمتر از 16 عضو قبلی این سازمان در سال 1991 سلاح دارند و این کاهش سلاح ادامه دارد.
چهار کشور عضو ناتو که خارج از پیمان قوای مسلح اروپا هستند به ویژه کشورهای حوزه بالتیک، سلاح‌های ضعیف و بیشتر نمادین دارند. سه کشور از این چهار کشور با هم تنها سه تانک و چهار هواپیما دارند که قوای ارتش آنها را تشکیل می‌دهد.
تنها نیروی خارجی در خاک این کشورها یک گروه متشکل از چهار جنگنده متعلق به ناتو است که در لیتوانی مستقر شده‌اند. در شرق اروپا حتی یک پایگاه ناتو هم وجود ندارد. تنها جایی که می‌توان برای آن لفظ پایگاه ناتو را به کار برد چند تاسیسات نظامی در افغانستان است. بقیه این تاسیسات ملی هستند.
هیچ تاسیسات نظامی خارجی در خاک اعضای جدید ناتو وجود ندارد. نیروهای آمریکایی در اروپا هم به سرعت در حال کاهش هستند. در اواخر دهه 1980 چهار واحد و نه بال تاکتیکی نیروی هوایی آمریکا در اروپا مستقر بود.
اما اکنون دو واحد و سه بال در این منطقه مستقر است. آمریکا توافقنامه‌هایی برای کاهش تاسیسات نظامی خود در بلغارستان، رومانی و لهستان امضا کرده و قرار است مقداری نیروی تکنیکی در این کشورها باقی بمانند.
نکته اصلی درباره نیروهای آمریکا این است که این نیروها توان انجام عملیات در خارج از عراق و افغانستان را ندارند.
ریانوستی/ 30 آوریل
