در دهه‌های مختلف، رویکردهای متفاوتی برای تنظیم بودجه سالانه ارائه شده است که شامل بودجه‌نویسی سنتی، بودجه برنامه‌ای، بودجه‌ریزی بر مبنای صفر، سیستم بودجه طرح و برنامه، و بودجه‌ریزی عملیاتی است.
بودجه‌ریزی عملیاتی در واقع یکی از رویکردهای اثربخش در نظام بودجه‌ریزی است که بر مبنای قیمت تمام شده خروجی‌ها تعریف می‌شود. در این سیستم، سلسله مراتبی از برنامه، طرح، پروژه و فعالیت تعریف می‌شود به طوری که بر اساس استانداردها و نُرم‌های مربوط به هر فعالیت می‌توان به قیمت تمام شده آن فعالیت دست پیدا کرد.
برای هر یک فعالیت یا واحد تصمیم، شاخص‌هایی تعریف می‌شود که به صورت کیفی یا کمی قابل اندازه‌گیری هستند. این شاخص‌ها می‌تواند شامل نیروی انسانی (نفرساعت) یا زمان اجرای هر فعالیت باشد که اگر زیرساخت‌های مربوط به آن به خوبی فراهم شده باشد، قیمت تمام شده هر فعالیت بر مبنای معیارها و شاخص‌های تعریف‌شده تعیین می‌شود.
در این صورت می‌توان محاسبه کرد که هر فعالیت و هر پروژه و هر طرح در بالاترین سطح هر برنامه تا چه اندازه یک سازمان یا دولت را به اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خود می‌رساند.
برای اجرای نظام بودجه‌ریزی عملیاتی، زیرساخت‌هایی همچون استقرار نظام حسابرسی تمام شده، لازم است. پیروی از فلسفه بودجه‌ریزی بر مبنای صفر یعنی اولویت‌بندی فعالیت‌ها، پروژه‌ها و طرح‌ها و برنامه‌های دولت در زمان تدوین بودجه؛ بدین معنا که بودجه هر سال بر مبنای اهداف آن سال و اولویت‌های دولت در آن سال باید تدوین شود و تمام فعالیت‌ها صرف‌نظر از سیستم گذشته‌نگر باید بر اساس اهداف و شاخص‌هایی اولویت گذاری گردد و منابع محدود کشور به منظور دستیابی به اهداف موردنظر به فعالیت تعریف‌شده و اولویت‌دار اختصاص یابد.
در سیستم بودجه‌ریزی عملیاتی وجود یک نظام جامع اطلاعات مدیریت با رویکرد فناوری اطلاعات لازم است که این سیستم جامع باید فصول مختلف و برنامه‌های مختلف را با رویکردهایی بر مبنای برنامه‌ریزی ریاضی و بهینه‌یابی به هم ارتباط دهد.
بدین ترتیب، صرفه‌جویی قابل توجهی در منابع مالی و ریالی کشور ناشی از شناخت فعالیت‌های زائد، موردی کاری و دوباره‌کاری‌ها پدید می‌آید.
بیش از 100 کشور جهان از تجربه بودجه عملیاتی استفاده کرده‌اند و گزارش‌های مثبتی از صرفه‌جویی در هزینه‌ها تاکنون ارائه داده‌اند. آمریکا تا 3 درصد صرفه‌جویی، کانادا 6/4 درصد و کشورهای در حال توسعه تا 20 درصد صرفه‌جویی در سال‌های اول اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی گزارش کرده‌اند.
در کشور ما ضرورت اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی بخصوص به منظور جلوگیری از باب چانه‌زنی سیاسی و دستگاهی در بودجه‌ریزی کلان کشور ضروری به نظر می‌رسد.
البته مقدمه اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی، داشتن زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همانند آموزش نیروی متخصص و ایجاد عزم ملی برای استقرار این نظام و اجرای مواد 138 و 144 قانون برنامه چهارم است.
