شهروندان در این محیط هر روز در حال رفت‌وآمد هستند و در مواردی بیشترین وقت خود را در سطح معابر آن می‌گذرانند. در این میان موضوع زیباسازی شهر بین کارشناسان مسائل شهری از دو بعد کارکردی و بصری مورد مطالعه قرارمی‌گیرد. بعد کارکردی به جنبه‌های عملکردی عناصر محیط و بعد بصری نیز به مقوله رنگ، فرم و ترکیب فضا و محیط می‌پردازد. به همین‌خاطر ورود هنر به‌ویژه مجسمه‌های شهری به عرصه فضاهای شهری، یکی از مناسب‌ترین راه‌‌ها برای زیباسازی فضاهای محیطی و ساختن فضاهایی برای تمرکز و تعامل شهروندان در شهرهاست. دکتر سیدمحمد جوادشوشتری، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران و رئیس چهارمین سمپوزیوم مجسمه‌سازی تهران معتقد است که لمس هنر در فضاهای شهری علاوه بر ایجاد فضای مکث، می‌تواند تهران را به شهری هنری و ارزشمند در سطح بین‌المللی تبدیل کند. از نظر او تهران بدون هنر مانند خانه‌ای است که نه معماری خوبی دارد و نه گرانبهاست. گفت‌وگوی زیر فعالیت‌های سازمان زیباسازی شهر تهران با این رویکرد است.
- فکر می‌کنید سازمان زیباسازی شهر تهران در استفاده از هنر در فضاهای شهری موفق بوده است؟
پرداختن به موضوع مجسمه‌سازی با توجه به حساسیت‌هایی که وجود دارد، سخت است. با توجه به یک مکث 20ساله در مورد هنر مجسمه‌سازی در کشور که ضعف بزرگی را در این حوزه به‌وجود آورده است، سازمان تلاش کرده تا مجسمه‌سازان را با شهر آشتی دهد. از طرف دیگر با افزایش جمعیت و بزرگ‌تر شدن شهرها، توجه به کیفیت زندگی در شهر بالارفته است و مدیریت شهری از این موضوع غافل نیست. اگر پروژه‌های شهری را به دو گروه پروژه‌های سخت شامل فعالیت‌های عمرانی و پروژه‌های نرم که به مسئله روح شهری توجه دارد، تقسیم کنیم، گسترش هنر در شهر در حقیقت بهتر کردن فضاهای شهری است؛ هدفی که سازمان زیباسازی تلاش کرده به آن برسد و در این میان به حضور هنرمندان برای رسیدن به این هدف نیاز مبرم دارد.
- با توجه به اینکه یکی از فعالیت‌های تعریف شده سازمان زیباسازی شهر تهران، بهبود فضاهای شهری است تا چه اندازه در این زمینه موفق بوده است؟
این روزها تهران به شهر شلوغ و پرازدحامی تبدیل شده است اما با همه این مشغله حضور هنر در فضاهای شهری علاوه بر معرفی فرهنگ مسلط بر شهر، باعث آرامش روحی و روانی شهروندانی است که هر روز از این ازدحام عبور می‌کنند. بهبود فضاهای شهری یعنی فراهم کردن فضایی برای اوقات فراغت، ایجاد فضای مکث و حتی زنده‌کردن خاطره و نوستالژی در شهروندان. استفاده از هنر در شهر می‌تواند متاثر‌کننده و حتی خوشحال‌کننده باشد. این اتفاقات با هنر شهری روی می‌دهد و هرچه وسیع‌تر باشد تأثیر بیشتری بر شهروندان می‌گذارد؛ مانند سنگی که هرچه بزرگ‌تر باشد و در آب رها شود، موج‌های بیشتری را در آب ایجاد می‌کند.
- فکر می‌کنید با عمومی کردن هنر در فضاهای شهر، تهران وجهه بهتری پیدا کند؟
هنری که از دل برآید بیشتر به دل می‌نشیند و تأثیر بیشتری بر جامعه می‌گذارد. باید تلاش کنیم هر روز که می‌گذرد شهر تهران به شهر زیباتر و مجلل‌تری تبدیل شود و قیمت فرهنگی آن بالا برود و این اهداف تنها با رویکرد به هنر در شهر به‌وجود می‌آید. ما منکر این نیستیم که در رسیدن به این هدف نقص و ضعف داریم با وجود این مدیریت شهری و سازمان زیباسازی به‌عنوان متولی مستقیم این موضوع همه تلاش خود را برای رسیدن به این هدف و واردکردن هنر به زندگی شهری کرده است.
- برای رسیدن به این هدف یعنی واردکردن هنر به زندگی شهری بهترین راه‌حل چیست؟
طبق سیاستگذاری‌هایی که در سازمان زیباسازی شهر تهران شده برگزاری کارگاه‌های هنری، مسابقه و آموزش بهترین راه برای رسیدن به این هدف است. برگزاری یک مسابقه مانند سمپوزیوم یا دوسالانه آن هم در سطح بین‌المللی باعث می‌شود تا ما، خارجی‌ها را به رقابت بطلبیم و از تجربه آنها استفاده کنیم و تلنگری به ایده هنرمندان داخلی بزنیم و با این رقابت هنرمندان خوبی را آموزش دهیم.
- با اتفاقاتی که در گسترش فضاهای شهری با استفاده از هنر در تهران افتاده است، فکر نمی‌کنید هنوز هم کمبود‌هایی در این زمینه داریم؟
تلاش شده هنر در شهر عمومی شود؛ یعنی هنرمند از کارگاه خود بیرون بیاید و حرف‌هایی را که برای گفتن دارد در قالب هنر خود به گوش شهروندان برساند. البته منکر این موضوع نیستیم که هنوز در این راه با کاستی‌هایی روبه‌رو هستیم اما یکی از مشکلاتی که به‌ویژه در حوزه مجسمه‌سازی با سنگ وجود دارد، تجربه کم هنرمندان در این حوزه است به همین‌خاطر دو دوره اخیر سمپوزیوم مجسمه‌سازی به‌کار با سنگ اختصاص پیدا کرده است.
- یکی از انتقاداتی که به سازمان زیباسازی شهر تهران در مورد برگزاری سمپوزیوم مجسمه‌سازی وارد شده، ثابت بودن داوران در چند دوره اخیر است؛ یعنی برخی فکر می‌کنند با این کار یک نوع رابطه و دوستی در انتخاب آثار دخیل بوده؛ چرا تغییری در داوران صورت نگرفته تا این ابهام برطرف شود؟
سازمان زیباسازی شهر تهران در برگزاری سمپوزیوم تلاش کرده تا همکاری لازم را میان هنرمندان و مدیریت شهری ایجاد کند. شرکت کننده‌ای ممکن است فکر کند بی‌توجهی، حق‌کشی و حق‌خوری در داوری اثر او شده باشد و ما این انتقاد را می‌پذیریم و در تلاش هستیم تا در دوره‌های آینده با تغییر در شورای هنری و داوران این ابهامات را برطرف کنیم.
نکته‌ای که در این میان نادیده گرفته شده این است که ما سعی داریم در مسابقات از داورانی که سابقه بهتری داشته و به دانش روز تسلط دارند و آگاه هستند استفاده کنیم اما مسئله این است که باندبازی بین مجسمه‌سازان وجود دارد که مثلا وقتی فلان مجسمه‌ساز به‌عنوان داور دعوت می‌شود عده‌ای دیگر حاضر نیستند در داوری حضور داشته باشند. متأسفانه ما ایرانی‌ها نمی‌توانیم جدای از اختلافاتمان کنار یکدیگر بنشینیم.
- با وجود این اشکال در میان هنرمندان فکر نمی‌کنید سازمان زیباسازی شهر تهران وظیفه دارد از تنوع بیشتری در شورای هنری و داوری آثار استفاده کرده و این مشکل را برطرف کند؟
اینکه نتوانسته‌ایم از داوران متنوع در مسابقات مختلف مانند صنایع‌دستی، بی ینال و سمپوزیوم استفاده کنیم انتقادی است که می‌پذیریم و برای رفع آن تلاش کرده‌ایم ارتباط سازمان زیباسازی با دانشگاه‌ها بیشتر شود و علاوه بر این پیش‌بینی شده است تا نشست‌های انتقادی که در مورد مجسمه‌سازی در روزهای برگزاری سمپوزیوم برگزار می‌شود، در آینده ادامه پیدا کند تا از دل آن خلاقیت‌های نهفته هنری را کشف کنیم. توصیه می‌کنم هنرمندان وارد گود شوند و به رفع انتقادات مطرح شده کمک کنند و با کنار نشستن و انتقاد صرف، منتظر نباشند که آن چیزی که دوست دارند پیش بیاید.
- نکته‌ای که نباید از کنار آن به‌سادگی گذشت بحث سلیقه در داوری کارهاست؛ آیا کارها براساس سلیقه داوران، قضاوت شده یا داوران، کارها را به دور از سلیقه شخصی داوری کرده‌اند؟
یکی از دلایلی که شورای هنری و داوران خیلی تغییر نکرده‌اند، همین بحث سلیقه است. داوران سمپوزیوم، مجسمه‌سازان برجسته‌ای هستند که بیش از سلیقه به خلاقیت در آثار توجه کرده‌اند. شهر تهران فضای مناسبی برای آزمون و خطای مکرر نیست. نمی‌توانیم هر روز یک گروه را بیاوریم و آنها در مورد هنر در فضاهای شهری تصمیم بگیرند. جدای از انتقاداتی که قبول دارم درست است، این ثابت بودن شورای هنری و داوران توانسته جلوی سلیقه کاری که به‌دنبال آن آشفتگی را در شهر ایجاد می‌کند، بگیرد.
- عده‌ای معتقدند سازمان زیباسازی نتوانسته هنرمندان برجسته را به حضور در سمپوزیوم مجسمه‌سازی تشویق کند و جوان‌ها و دانشجوها بیشتر جذب آن شده‌اند، فکر می‌کنید این انتقاد درست است؟
ما نباید از هر آدم معروفی توقع داشته باشیم که در هر مسابقه‌ای شرکت کند. این نکته را هم فراموش نکنید که 99درصد هنرمندان مجسمه‌ساز ما در کار با سنگ ضعیف هستند. برخی از آنها بعد از دیدن ابعاد سنگ جرأت حضور در مسابقه را نیافتند و البته بودند افرادی که با جرأت ایستادند، کار کردند و حالا مدعی تجربه کار با سنگ هستند. حضور هنرمندان جوان و اختصاص بخش دانشجویی به سمپوزیوم این فرصت را در اختیار ما قرار داد تا جوان‌هایی را که دارای ایده‌ای خلاق هستند، به‌کار دعوت کنیم.
