مطلب زیر یادداشتی پیرامون وضعیت آوارگان عراقی است که در آخرین شماره هفته نامه تایم منتشر شده بود.
****
جنگ عراق نزدیک به چهار میلیون تن از مردم این کشور را آواره کرده و در روندی که نهادهای بین‌المللی از آن به‌عنوان سریع‌ترین بحران مهاجرتی در حال شکل‌گیری در جهان یاد می‌کنند تاکنون حدود دو میلیون نفر از عراقی‌ها در نتیجه جنگ از این کشور گریخته‌اند.
آنچنان‌که در گزارش‌های اخیر سازمان ملل متحد آمده بار ناشی از این مهاجرت جمعی بیشتر به کشورهای همسایه عراق چون سوریه، اردن و ایران، که بیشترین میزان عراقی‌های جلای وطن کرده را جذب کرده‌اند تحمیل شده است، اما تبعات جنگ عراق در فراسوی خاورمیانه، در جاهایی که به‌ظاهردور به‌نظر می‌رسند هم احساس می‌شود. به‌عنوان نمونه از سال 2005 تاکنون سوئد پذیرای بیش از یازده هزار عراقی بوده است.
این درحالی است که ایالات متحده رغبتی به گشودن مرزهای خود به روی عراقی‌ها ندارد و در سال 2005 میلادی تنها 18 تن و در سال 2006 براساس آمار اعلام شده 202 آواره عراقی را پذیرا بوده است.
ماه فوریه بود که وزارت امور خارجه (آمریکا) اعلام کرد برای بیش از هفت هزار عراقی ویزای ورود به ایالات متحده صادر می‌کند و از تمهیدات اندیشیده شده برای آن دسته از عراقی‌هایی که با دولت ایالات متحده همکاری دارند، پرده برداشت.
با این حال این تعداد تنها بخش کوچکی از عراقی‌هایی را شامل می‌شود که در جست‌وجوی مفری برای مهاجرت هستند.
هرچند دولت جورج بوش، رئیس جمهور ایالات متحده پیشنهاد تامین حدود یک‌سوم از بودجه شصت میلیون دلاری که سازمان ملل متحد برای سامان دادن امور مهاجران عراقی نیاز دارد را مطرح کرده اما متحدان اروپایی و عرب آمریکا بر این باور هستند که واشنگتن باید سهم به‌مراتب بیشتری از این هزینه را که ناشی از جنگی است که آمریکا به‌راه انداخته، متقبل شوند.
مقامات آمریکایی می‌گویند پشتیبانی از روند مهاجرت عراقی‌ها، فرار مغزها از این کشور را تسریع می‌کند. در عین حال به این نکته اشاره دارند که صدور مجوز مهاجرت تعداد زیادی از اعراب به ایالات متحده به نگرانی‌های موجود در بین برخی آمریکایی‌ها که ممکن است در این پروسه تروریست‌ها هم بتوانند به داخل قلمرو آمریکا رسوخ کنند، دامن می‌زند.
این ادعا درحالی مطرح می‌شود که پناهندگان بیش از هر گروه دیگری از مهاجران تحت نظارت قرار می‌گیرند.
منتقدان بوش اعتقاد دارند مهم‌ترین دلیل واشنگتن برای تعلل در پذیرش پناهجویان عراقی این است که چنین اقدامی به‌منزله اقرار به شکست در عراق خواهد بود.
هارولد کو، استاد دانشکده حقوق دانشگاه ییل و دستیار پیشین وزارت امور خارجه در زمینه دموکراسی، حقوق بشر و نیروی کار می‌گوید: اگر ایالات متحده رژیم پذیرش فعالانه‌ای را برای اعطای ویزا به پناهجویان عراقی تدوین کند این به‌منزله اقرار دولت به توخالی بودن شعارهایی خواهد بود که از افزایش امنیت و ثبات عراق در آینده‌ای نزدیک حکایت دارد.
ایالات متحده پیش از این نیز همیشه نسبت به پناهجویان واکنش سردی داشته است. در ضمن جنگ دوم جهانی گوردل هال، وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده از پذیرش مهاجران اروپایی خودداری کرد و سی سال بعد ایالات متحده ناظر بحرانی بود که پیش از فروپاشی دولت ویتنام در سال 1975 در حال شکل‌گیری بود. بخشی از این بی‌تفاوتی به‌دلیل مخالفت 54 درصد آمریکایی‌ها با پذیرش ویتنامی‌هایی بود که از ترس کمونیست‌ها از کشورشان می‌گریختند.
در هر دو مورد رهبران ایالات متحده چنین استدلال کردند که منافع ملی آمریکا بر مسئولیت‌های اخلاقی رحجان دارد اما در عراق اتخاذ موضعی متعادل‌تر در قبال پناهجویان در راستای منافع گسترده‌تر ایالات متحده قرار می‌گیرد.
این تبلیغی خوب در جهان خواهد بود، جایی که وجهه ایالات متحده نیازمند صیقلی مجدد است. این اقدام ابزاری مناسب برای مقابله با یکی از علل ریشه‌ای تروریسم یعنی بی‌ثباتی منطقه‌ای ناشی از مهاجرت جمعی خواهد بود و در همین حین بستری برای گفت‌وگو با ایران و سوریه، که آمریکا برای اعاده ثبات به عراق به کمک‌شان نیازمند است فراهم می‌آورد. کشورهایی که دولت بوش به‌رغم توصیه گروه تحقیق عراق از گفت‌وگو با آن‌ها اجتناب ورزیده است.
کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه ایالات متحده گام اول را برای تعامل با این کشورها با اعلام این‌که آمریکا در گفت‌وگوهای ماه آینده پیرامون آینده عراق که با حضور نمایندگی از ایران و سوریه برگزار می‌شود، مشارکت خواهد کرد در عمل برداشته است.
تلاش برای حل و فصل بحران پناهجویان می‌تواند بهترین فرصت دولت بوش برای مرمت بخشی از لطماتی باشد که جنگ عراق به وجهه ایالات متحده وارد آورده است.
کنگره پس از سقوط سایگون تحت فشار افکار عمومی به تعهدات خود در قبال پناهجویان ویتنامی عمل کرد و با اعطای وجوهی در قالب برنامه کمک به پناهجویان به کشورهایی چون تایلند و لائوس سعی کرد ضمن ارتقای مراودات با این کشورها از مشکلات پناهجویان هندوچینی بکاهد.
