خشم، واکنش طبیعی برای دفاع از ماهیت وجودی موجودات زنده است و هیچ‌کس را از دست آن خلاصی کامل نیست ولی سطوح ظهور و بروز آن در افراد مختلف بسته به شرایط پیرامونی و ویژگی‌های شخصیتی، شدت و ضعف دارد. منابع دینی از خشم به‌عنوان کلید هر بدی نام برده‌اند و در مقابل، خداوند را یاور و همراه «افراد صبور» دانسته‌اند.
تجربه عملی نشان داده است که با تمرین و ممارست می‌توان از بروز انفجارگونه عصبانیت جلوگیری کرد و آن را به شکل مناسب‌تری نشان داد.اصلی‌ترین مواردی که می‌توان به‌عنوان محرک افراد مستعد بروز واکنش‌های خشن نام برد، تحقیر، تبعیض، قضاوت غیرمنصفانه، تهمت و افترا، فریب و عهدشکنی، بی‌توجهی و بی‌مهری، پیش‌داوری و فحاشی و تجاوزجسمی و روحی هستند. حال باید دید چگونه می‌توان این پرخاشگری لحظه‌ای را که ناشی از فشار شرایط محیطی یا ضعف عصبی ماست کنترل کرد.
1- ابتدا باید ویژگی‌های خودمان را شناسایی کرده و عارف به‌خود شویم؛ یعنی ببینیم که در چه شرایطی احساسات ما تحریک می‌شود و در نتیجه از آن وضعیت‌ها بگریزیم یا تمرین کنیم که با آن شرایط کناربیاییم.
2- تغییر موقعیت مکانی و زمانی، توصیه کاربردی دیگری است که بسیار پاسخگو است. اگر مشاهده می‌کنیم که زمان برای طرح یکسری مسائل مناسب نیست یا مکان خوبی برای مطالبه خواسته خود انتخاب نکرده‌ایم، بهتر است نسبت به موکول کردن آن به وقت دیگر یا شرایط محیطی بهتر صبر کنیم.
3- فرد ثالث حاکمی را برای واسطه‌گری یا ریش سفیدی در اختلافات جدل‌برانگیز انتخاب و با او بدون افشای اسرار خود و دیگران درد دل کنیم تا تالمات و هیجانات روحی‌مان مقداری فروکش کند.
4- از روش خودآرام‌سازی غافل نشویم و مهارت مکث در پاسخگویی و سبک و سنگین کردن پاسخ‌ها را تمرین کنیم. همیشه به خاطر داشته باشیم کسی که طرف مقابل را عصبانی می‌کند و به قول مشهور حالش را می‌گیرد و نقاط ضعف او را به رخش می‌کشد، فرد پیروزی نیست. پیروز میدان کسی است که با استدلال و اخلاق و به اندازه لازم پاسخ می‌دهد و به‌جای تکیه بر اختلافات، بر اشتراکات پافشاری می‌کند.
5- ویژگی‌های شخصیتی اطرافیان خود و کسانی که ما را عصبانی می‌کنند بشناسیم و سعی کنیم سوء‌تفاهمات را با توضیح لازم از بین ببریم. شاید مطالبی که ما طعنه و کنایه فرض می‌کنیم، در فرهنگ او یک نوع شوخی باشد.
6- علت کارهایی که نتایج آن به منافع دیگران ارتباط پیدا می‌کند، پیشاپیش‌برای آنان شرح داده و نظر آنها را پیش‌تر بخواهیم.
7- به دیگران بی‌احترامی و فحاشی نکنیم؛ چون «جواب های، هوی است» و این زنجیره تکرار خواهد شد تا با خشونت فیزیکی پایان پذیرد.
8- اگر متوجه شدیم اشتباه از ما بوده است از معذرت خواهی مستقیم یا حتی غیرمستقیم ابا و ترسی نداشته باشیم تا کدورت‌ها ادامه نیابد.
9- خاطرات بدی را که فعلا راه‌حلی بر آنها متصور نیست، دور بریزیم و افکار مثبت را جایگزین آنها کنیم. بدانیم که برابر قول باری تعالی اجر هیچ صبری در امور مشروع نزد او بدون پاداش نخواهد بود.
*رئیس مرکز اطلاع رسانی و ارتباطات ناجا
