اسکله در قلب جنگل‌های حرا

یک روز پارکی به بهانه احداث جاده به دو نیم می‌شود؛ و یک روز به بهانه توسعه صنعت گردشگری بخشی از تالابی واگذار می‌شود و این‌گونه است که هر کجا صحبت از توسعه می‌شود تخریب دامن‌گیر طبیعت و محیط زیست می‌شود، گویی در کشور ما سنگ بنای توسعه با تخریب محیط‌زیست گره خورده است.
آبان ماه همین امسال بود که جمعی از خبرنگاران به دعوت منابع طبیعی به بوشهر رفتند تا از جنگل‌های حرا بازدید کنند؛ جنگل‌هایی که قربانی توسعه پارس جنوبی شده بود، خیلج نایبند را می‌گویم که با وسعت 400 هکتاری خود در میان آن همه ساخت و سازهای منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی رنگ باخته بود. حتی فنس‌‌های حفاظ مانگروها هم در امان نمانده بود.
هر چه بود پارس جنوبی نفس طبیعت را گرفته بود، تا آنجا که تنفس هم در آن محیط دشوار بود، بویژه به هنگام بارندگی، گاز متصاعد شده از گوگردهای دپو شده، نفس کارکنان و ساکنان منطقه را می‌برید و با این همه مسئولان محیط‌زیست و منابع طبیعی در آنجا دم فروبسته بودند تا منطقه ویژه اقتصادی کار خودش را بکند.
و از همین‌رو بود که دکتر یوسفی – مدیر کل جنگل‌های خارج از شمال- در جمع خبرنگاران چنان برآشفته شد و تا آنجا پیش رفت که حتی منابع طبیعی یعنی سازمان متبوع خودش را هم به کوتاهی در نگاهداشت مانگروها متهم ساخت و انگشت اتهامش را متوجه مسئولان منابع طبیعی استان کرد و- در نشست مطبوعاتی که بنا به رسم معمول در پایان هر سفر به میزبانی مدیر کل منابع طبیعی استان برگزار می‌شود- خطاب به مدیران منابع طبیعی استان گفتهیچ عذر و بهانه‌ای پذیرفته نیست. وی در همان نشست فریاد برآورد که ارزش جنگل‌های حرا صدها برابر یک پالایشگاه نفتی است، همچنان که ارزش یک درخت را بیش از 200 هزار دلار عنوان کرد. این سخنان بی‌پروای دکتر یوسفی هر چند جانی به گزارش‌های خبرنگاران اعزامی به بوشهر داد اما چندان خوشایند مسئولان سازمان جنگل‌ها و مراتع نبود، چنانکه بعدها شنیده شد برخی مدیران ارشد این سازمان، او را متهم به تندروی کردند؛ اما همین سخنان جسورانه وی و گزارش‌های انتقادی خبرنگاران سبب شد، تا مسئولان ارشد حفاظت محیط‌زیست به بوشهر سفر کنند و در پی آن بود که رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرد، خلیج نایبند از پارس جنوبی پس گرفته و حفاظت می‌شود، اقدامی که انتظار می‌رود به‌سرعت عملی شود چرا که تاخیر در آن نوشداروی بعد از مرگ سهراب خواهد بود.
اما، مدیر کل جنگل‌های خارج از شمال نمی‌دانست که درست 3 ماه پس از آن نشست مطبوعاتی پر هیجان در بوشهر باید خبر تخریب مانگروهای منحصر به فرد در منطقه خورآذینی در استان هرمزگان را بدهد. این بار، متهم اصلی سازمان شیلات است که به بهانه احداث اسکله هشت هزار هکتار رویشگاه گونه بی‌نظیر مانگروها – چندل – را نشانه رفته است.
تخریب چندل ها
یوسفی اما این‌بار در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری تلاش کرد با لحن ملایم‌تری سخن گوید. او ابتدا گفت: به خاطر اهمیت اکوسیستم بی‌نظیر مانگروها، امسال بیش از یک‌و‌نیم میلیون اصله نهال مانگرو با مشارکت مردم محلی در بندرعباس تولید شده تا در مناطق پیش‌بینی شده کاشته شود، هر چند که سازمان شیلات با ساخت اسکله‌ای در تنها رویشگاه چندل ایران که در منطقه خورآذینی در هرمزگان واقع شده، این اکوسیستم بی‌نظیر را در معرض نابودی کامل قرارداده است.
وی ضمن ابراز تاسف از این اقدام سازمان شیلات افزود: ما در جنوب کشور در استان هرمزگان بیش از 800 کیلومتر مرز مشترک با خلیج‌فارس داریم، آیا فقط باید در همین 8 هزار هکتار که رویشگاه چندل است اسکله احداث کنیم، در حالی که این 8 هزار هکتار که در خورآذینی واقع شده یکی از بی‌نظیرترین اکوسیستم‌ها و غنی‌ترین ماندابی کشور محسوب می‌شود.
یوسفی افزود:حال این پرسش مطرح است که آیا در ساحل به این بزرگی جای دیگری برای احداث اسکله وجود ندارد که باید تنها رویشگاه چندل کشور را تخریب کنیم تا اسکله احداث شود. آیا مطالعات مدیریت سرزمین در این پروژه انجام گرفته است؟ آنچه مسلم است هیچ منطقی نمی‌پذیرد که در تنها رویشگاه جنگل‌های زیبای چندل چنین اسکله‌ای ساخته شود چرا که این کار به معنای نابودی کامل این جنگل‌های  بی‌نظیر است.
مدیر کل جنگل‌های خارج از شمال تصریح کرد: عملیات اجرایی چنین اسکله‌ای با چه توجیهی آغاز شده است. واقعا دست‌اندرکاران طراحی و ساخت این اسکله به چه می‌اندیشند. جز اینکه در احداث این اسکله تنها زیبایی منظر آن را در نظر گرفته باشند.
وی در پاسخ به این پرسش که برای ایجاد جنگلی با وضعیت موجود چه مدت زمانی نیاز است؟ گفت: استقرار چنین اکوسیستمی به سالها و قرن‌ها زمان نیاز دارد. اما آنچه مهم است این که این اکوسیستم جزو نادرترین اکوسیستم‌های جهان است. وقتی می‌گوییم نادرترین اکوسیستم یعنی اینکه اهمیت آن بیش از گونه‌های نادر است، چرا که نابودی گونه‌های نادر نسبت به نابودی اکوسیستم‌های نادر نگرانی کمتری را برمی‌انگیزد، زیرا جبران و بازسازی اکوسیستم‌های نادر غیرممکن است. یعنی با تخریب یک اکوسیستم نادر، در حقیقت خیل عظیمی از زنجیره‌های حیات نابود می‌شود. براین اساس حفاظت از این اکوسیستم به عنوان ذخیرگاه‌های ژنتیکی و به عنوان ذخیرگاه بیوسفر بسیار حائز اهمیت است. این اکوسیستم ارزش زیست‌محیطی بسیار بالایی دارد، چرا که تنوع زیستی فوق‌العاده‌ای از پرندگان، وحوش، حیات‌وحش، ماهی‌ها و گیاهان و فلور گیاهان در منطقه در آن وجود دارد.
یوسفی گفت: به‌رغم همه این ویژگی‌های منحصر ‌به‌فرد در این منطقه جنگلی، اسکله‌ای در حال ساخت است. واقعاً براساس چه مطالعه‌ای و با چه رویکردی به این نتیجه رسیده‌اند که در این منطقه اسکله بسازند، آیا فکر نکرده‌اند که این کار چه آسیبی را متوجه محیط‌زیست منطقه می‌سازد. نکته قابل توجه اینکه اسکله درست در  منطقه ورودی رودخانه آب شیرین به رویشگاه در حال ساخت است. این ساخت و ساز باعث تغییر در پهنه‌بندی رسوب اینجا خواهد شد و از آنجا که حیات مانگروها به این رسوبات وابسته است حیات مانگروها بشدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر رژیم آبی تغییر می‌کند. افزون بر اینها راه‌اندازی این اسکله، تردد کشتی‌های بزرگ را در پی خواهد داشت. کما اینکه در حال حاضر هم تردد لنچ‌های بزرگ با موج‌هایی که ایجاد می‌کند این رویشگاه و اکوسیستم را تهدید می‌کند. بدیهی است راه‌اندازی این اسکله جایی برای ادامه حیات چندل‌ها باقی نمی‌گذارد. در حالی که براساس ضوابط و مقررات محیط‌زیست، در هیچ کجای دنیا در چنین جنگل‌هایی اجازه تردد قایق موتوری هم نمی‌دهند چه برسد به لنچ.
طرحی مغایر با اصول زیست محیطی
به گفته وی در چنین اکوسیستم‌هایی براساس معیارهای آی‌یو‌سی ان، تنها ورود به این مناطق با قایق‌های پارویی آزاد است و توریست‌ها می‌توانند به منظور بازدید از مناظر زیبای مانگروها به این مناطق وارد شوند. بنابراین چه براساس معیارهای آی‌یوسی‌ان و از نظر تنوع زیستی و بیولوژیکی، زیبایی منظر، و چه دیگر ضوابط زیست‌محیطی حفاظت از این منطقه ضروری است و برعهده سازمان‌های ذیربط است که اجازه ندهند این منطقه دستخوش ساخت و ساز شود. لذا پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که سازمان حفاظت محیط‌زیست طبق چه معیاری اجازه احداث چنین اسکله‌ای در چنین منطقه حساس آن هم درست در ورودی رویشگاه را صادر کرده است. حال آنکه ساخت این اسکله باعث نابودی مطلق این رویشگاه براثر تردد دریایی می‌شود و قطع رژیم رسوب‌گذاری و رژیم رودخانه‌ای را در پی دارد و مانع ورود آب از بالادست به این منطقه می‌شود. واقعا محیط‌زیست روشن کند براساس کدام توجیه این مجوز را صادر کرده است.
وی گفت: خوشبختانه رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری دستوری مبنی ‌بر حل و فصل موضوع در جلسه‌ای مشترک با شیلات را صادر کرده است. هر چند که مشخص نیست با هزینه‌ای که شیلات تاکنون برای ساخت و ساز این اسکله متحمل شده به سهولت بپذیرد که پروژه را متوقف کند، اما  این برعهده مسئولان امر است که شیلات را نسبت به زیان‌های ناشی از ساخت اسکله آگاه سازند تا از ادامه پروژه جلوگیری شود.
وی تصریح کرد:مغایر بودن احداث این اسکله با ضوابط زیست‌محیطی در چنین منطقه‌ای آن‌قدر مشخص است که نیاز به مطالعه و ارزیابی زیست‌محیطی ندارد، آنچه هست اینکه ما در این منطقه 8 هزار هکتار رویشگاه چندل داریم که می‌تواند منبعی برای تحقیقات و اکوتوریسم باشد که بهترین تنوع زیستی را در خود قرار داده است؛ اکوسیستمی که منظر بی‌نظیری را به‌وجود آورده، منظری که نه در کشور ما که در کشورهای خلیج فارس هم مشابه آن وجود ندارد. حال سزاوار است بخواهیم این همه ارزش را فدای یک اسکله بکنیم.