شهر را از بیرون بسازیم

درحالی که بحث تراکم در بسیاری از شهرهای جهان خیلی جدی گرفته می‌شود، راه‌هایی هم برای تمرکززدایی و کاهش جمعیت کلانشهرها ارائه شده که یکی از آنها ساختن شهرک‌های اقماری یا ایجاد شهرهای جدید در اطراف شهر اصلی است؛ شهرک‌هایی که برخی از آنها به‌صورت خودجوش ساخته شده و برخی دیگر را هم دولت‌ها ساخته‌اند. بدین ترتیب از میزان تراکم در نواحی مرکزی کلانشهرها کاسته شده و مردم برای زندگی بهتر و راحت‌تر به حاشیه‌ها رفته‌اند. به‌عنوان نمونه، ابرشهر نیویورک درحالی حدود 8میلیون و 200 هزار نفر جمعیت دارد که جمعیت شهر با حومه حدود 18میلیون و 900 نفر اعلام شده است. این نشان می‌دهد که در نیویورک و در هر کیلومتر مربع حدود 1200 نفر زندگی می‌کنند. وقتی نگاهی مقایسه‌وار به وضعیت شهر تهران می‌اندازیم ارقام جالب توجهی به‌دست می‌آید؛ «حدود 12 هزار و 500نفر در هر کیلومتر مربع زندگی می‌کنند»!

میلان

در ایتالیا، شمال و جنوب هنوز هم مشکلات گذشته را تاحدودی حفظ کرده‌اند. شمالی‌ها همچنان خودشان را برتر می‌دانند و به شهرهای بزرگ و زیبای‌شان می‌نازند! در شمال این کشور، شهری صنعتی به نام میلان یکی از قطب‌های بزرگ اقتصادی این کشور محسوب می‌شود؛ شهری که در واقع متشکل از شهرک‌های اقماری بسیاری است و مردم این شهر را سال‌هاست که حاشیه‌نشین کرده‌اند تا در رفاه بیشتری باشند و از مرکز شلوغ و آلوده شهر فاصله بگیرند.جمعیت این شهر تا سال1971 سیر صعودی داشت، اما در این سال و با رسیدن جمعیت به بیش از یک‌میلیون و 732 هزار نفر، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها عوض شد و مردم به سمت حاشیه شهر و اسکان در شهرک‌ها رانده شدند. البته اینگونه برای همه بهتر بود. از آن سال به بعد سرشماری‌ها نشان می‌داد که میلان تقریبا همه ساله در حال از دست دادن جمعیت است و چه چیزی از این بهتر؟ اکنون در هر کیلومتر مربع حدود 7200 نفر زندگی می‌کنند و با توجه به ارتفاع 120 متری شهر، هنوز هم تراکم جمعیت میلان در این شهر 184کیلومتر مربعی نسبتاً بالاست.

کوالالامپور

یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جنوب شرق آسیا، پایتخت مالزی است که در کنار مردمانی که در آن زندگی می‌کنند، همه‌روزه شاهد حضور گردشگران بسیاری نیز هست. کوالالامپور در اطراف خود شهرک‌های مسکونی بسیاری دارد و اگرچه نمی‌توان دقیقا مرز بین منطقه مرکزی شهر و برخی از این شهرک‌ها را به‌درستی تشخیص داد، اما بسیاری از مردم در مجتمع‌های مسکونی این شهرک‌ها زندگی می‌کنند و این امر باعث شده جمعیت شهر حدود یک میلیون و 630هزار نفر باشد؛ یعنی در هر کیلومتر مربع حدود 7هزار نفر زندگی می‌کنند. این در حالی است که پایتخت مالزی با حومه، بیش از 7میلیون و 250هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. یکی از جدیدترین شهرهایی که در نزدیکی کوالالامپور ساخته شده، شهر اداری «پوتراجایا» است که در 25 کیلومتری جنوب پایتخت مالزی واقع شده و قرار است مرکز اداری پایتخت باشد. مساحت این شهر کوچک، 49کیلومتر مربع است و در حال حاضر حدود 70هزار نفر در آن زندگی می‌کنند. این شهر که از سال2001 به‌عنوان بخش اداری اعلام شده است معماری زیبایی دارد.

مادرید

خیلی‌ها می‌گویند مادرید شهر زیبایی است. پایتخت اسپانیا با آب و هوایی معتدل که میانگین بیشینه دما در این شهر معمولا 31 درجه سانتی‌گراد است و میانگین کمینه در سردترین ماه سال حدود 5/2درجه . مادرید هم مانند بسیاری از کلانشهرهای جهان دارای شهرک‌های اقماری متعددی است که برای اسکان جمعیت شهر در نظر گرفته شده و بخش اعظمی از مردم پایتخت اسپانیا را در خود جای داده است. خود شهر حدود 3میلیون و 300هزار نفر را شامل می‌شود که با اضافه کردن شهروندان شهرها و شهرک‌های اطراف، می‌شود جمعیت را حدود 6میلیون و 500 هزار نفر اعلام کرد. تراکم جمعیت در داخل شهر به ازای هر کیلومتر مربع حدود 5400نفر است که با احتساب فضاهای ایجاد شده به‌وسیله شهرک‌ها، این میزان به رقمی حدود 1290 نفرمی‌رسد؛ بدین ترتیب پرجمعیت‌ترین شهر اسپانیا توانسته جمعیت خود را به‌خوبی در فضاهای قابل استفاده پراکنده کند تا از مشکلات ناشی از ازدیاد جمعیت بکاهد. طی چند سال گذشته برای بهبود ترافیک راه‌حل‌های بسیارخوبی از سوی شهرداری ارائه شده که یکی از آنها ساخت تونل کمربندی است که دورتادور شهر ساخته خواهد شد.

لس‌آنجلس

پرجمعیت‌ترین شهر ایالت کالیفرنیا و مرکز این ایالت، شهری است در کرانه اقیانوس آرام با جمعیتی بالغ بر 3میلیون و 800 نفر؛ شهری که ازجمله بزرگ‌ترین شهرهای آمریکا محسوب می‌شود. با این حال میزان تراکم جمعیت در این شهر رقم بسیار ایده‌آلی به‌نظر می‌رسد: حدود 2920 نفر. این در حالی است که لس‌آنجلس با حومه بیش از 15میلیون نفر جمعیت دارد. البته این 15میلیون نفر در فضایی بالغ بر 19هزار کیلومتر مربع پخش شده‌اند که تراکم جمعیت را به عدد خیره‌کننده 768 نفر در هر کیلومتر مربع می‌رساند. با این وضع باید لس‌آنجلس را شهری خلوت، آرام و ساکت دانست که بیشتر جمعیتش در خارج از شهر زندگی می‌کنند و شاید تنها برای کار به آن مراجعه کنند. مسئولان شهری همچنان تلاش می‌کنند مردم را در نقاطی خارج از مرکز شهر اسکان دهند تا شرایط همچنان ایده‌آل باقی بماند.شاید به همین دلیل است که لس‌آنجلس یکی از شهرهایی است که بهترین خدمات شهری را به ساکنان عرضه می‌دارد. در طول سال های گذشته بسیاری از ساکنان لس آنجلس نیز با حمایت مدیران شهری به حومه پناه برده‌اند و این شهر خلوت تر شده‌است.

توکیو

همیشه شنیده‌ایم و خوانده‌ایم که ژاپنی‌ها همواره با مشکل زمین برای سکونت مواجه بوده‌اند. یکی از راه‌هایی که آنها در شهرهای بزرگ‌شان در پیش گرفته‌اند، عمودی‌سازی بوده است. بدین ترتیب شهرهای ژاپن واقعا شهرهای بلندقامتی در جهان هستند، اما این موضوع باعث ایجاد تراکم جمعیت می‌شد و کنترل شهر از هر لحاظ کار بسیار سختی بود. از این‌رو شهرک‌سازی و ایجاد بخش‌های مختلف در اطراف کلانشهرها، سال‌هاست که در دستور کار مقامات ژاپنی قرار دارد. به‌عنوان نمونه توکیو شهری است که حدود 13میلیون نفر را در خود جای داده و با توجه به مساحت آن، باید چنین برداشت کرد که در هر کیلومتر مربع از این شهر حدود 6 هزار نفر زندگی می‌کنند. با این حال منطقه توکیو شامل 23 بخش، 26 شهر و یک ناحیه می‌شود که در مجموع جمعیتی بالغ بر 35میلیون نفر را شامل می‌شود. هر 26 شهری که درباره آنها گفته شد در منطقه غربی توکیو واقع شده‌اند و همین امر باعث‌شده، جمعیت شهر تا حدود زیادی قابل کنترل باشد.