در ابتدای تشکیل بسیج، بودند منتقدان و معاندانی که عنوان می‌کردند برای جنگ کلاسیک باید از نیروهای رزمی کلاسیک بهره برد و امنیت عمومی شهرها و روستاها باید توسط نیروهای نام و نشان‌دار آن روز که در قالب شهربانی و ژاندارمری شکل گرفته بود، تأمین شود.
اما خروش انقلاب و توفان آرمان‌های سترگ دینی، این تاب را نداشت که مشارکت مردمی را در ماموریت مهم حفظ امنیت نادیده گیرد و آن را در قالب نیروهای رسمی، کلاسیک و اداری خلاصه کند. به همین خاطر بسیج مستضعفین شکل گرفت که امنیت و آرامش را به شهرها و روستاها بازگرداند تا امنیت خاطر دل امام و امت باشد. چنین رویکردی که قبل از نظریه در مرحله عمل شکل گرفته بود، خود تئوری‌ساز تفکر بسیجی شد؛ همان تفکر نابی که نه زمان می‌شناسد و نه به پای بندهای مألوف و مرسوم، اعتقادی دارد و فقط و فقط قرب خدا و شادی روح امام و دل مقتدای خود را وظیفه حتمی خود می‌داند.
چنین اندیشه پویایی که از بطن انقلاب روییده و راه خود را در بین مخلص‌ترین جوانان وطن پیدا کرده بود، به سرعت به درخت تناوری تبدیل شد که نه‌تنها بار اصلی جنگ و دفاع مقدس را به دوش کشید بلکه ناامنی‌ای را که از رهگذر ضدانقلاب داخل و خارج به مردم ما تحمیل شده بود به امنیت بدل کرد و تفکر خویش را بر آحاد مردم گستراند تا ارتش 20میلیونی شکل بگیرد.
با این رویکرد تفکر بسیجی بر مدار تکلیف و تبعیت محض از ولی‌فقیه قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که یک زمان تکلیف، اولویت رزم و جهاد است، بسیج در این عرصه رخ‌نمایی می‌کند و یک زمان اولویت فعالیت فرهنگی است. بسیج پیشقراول این عرصه است و یک زمان نیز اولویت بازسازی و سازندگی است، بسیج پیشگام در این جهاد مقدس است.
برای بسیجی چه منش فرهنگی، چه رفتار سازندگی و چه عملیات رزمی و امنیتی یک جهاد است و او فقط به تکلیف خود فکر می‌کند که باید بدون ما و منی‌ها وهوی‌وهوس‌ها و گرفتار میز و امکانات و پول و اضافه‌کار و های و هوی‌های نفسانی فقط به آنچه مرضی رضای الهی است عمل کند. چنین اندیشه‌ای چون در بند مادیت نیست موفق است و رمز پیروزی بسیجی و بسیج همان رستن از قیود است.
در زمان حاضر نیز رمز پیروزی همان مراجعه به تفکر و اندیشه بسیجی است و ناکامی‌ها و شکست‌ها در فضاهایی به‌وجود می‌آیند که تفکر جهادی و اندیشه بسیجی در بند تشریفات و ظواهر اسیر شوند. اگر تهاجم فرهنگی و جنگ نرم دشمن در پی تسخیر اذهان جوانان است و اگر در مراتب پیشرفت‌های صنعتی و رشد علمی خلل‌هایی وجود دارد، اگر آنچنان‌که شایسته شأن مردم ایران است نتوانسته‌ایم خدمتگزار آنها باشیم، باید قبول کنیم که از اندیشه بسیجی غفلت کرده‌ایم؛ چرا که تجربه 8سال دفاع مقدس به ما می‌فهماند که حلال مشکلات همان خوی بسیجی‌بودن است.
حال بد نیست هر کدام از ما خصوصا آنهایی که دستی بر مصادر امور دارند کمی و فقط کمی با خود خلوت کنند که آیا همان خوی و اخلاص بسیجی را که در بند عناوین و تشریفات نیست، حفظ کرده‌اند یا نه و فقط در ظاهر شعار می‌دهند و تفکر ناب بسیجی را در هفته بسیج می‌جویند!
با این حساب زیباترین وصف از بسیج و بسیجیان را امام خمینی(ره) ارائه دادند که فرمودند: بسیج میقات پابرهنگان و معراج اندیشه پاک اسلامی است که تربیت‌یافتگان آن نام و نشان در گمنامی و بی‌نشانی گرفته‌اند. بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضا کرده‌اند.
