براین اساس هرچند وقت یک‌بار اصطلاحاتی میان مدیران، شایع و به دایره واژگان آنان در سخنرانی‌ها اضافه می‌شود.
بهره‌وری، مشتری‌مداری و تکریم ارباب رجوع از مفاهیمی است که مدیران در سال‌های اخیر درباره آنها بسیار سخن می‌گویند. یکی دیگر از این مفاهیم تازه «پنجره واحد» است؛ البته این‌بار مدیران استانی گوی سبقت را از همکاران‌شان در پایتخت ربوده‌اند، زیرا تاکنون این ساختار نوپای اداری بیشتر در استان‌ها شکل گرفته و طبیعی است که آنان بیشتر در این‌باره حرفی برای گفتن داشته باشند. در این گزارش با زمینه فعالیت پنجره‌های واحد در استان‌ها آشنا می‌شوید.
پنجره واحد به این معناست که مکانی برای تجمیع فعالیت‌های اداری راه‌اندازی شود و مراجعان، برای امور مربوط به یک فعالیت خاص، با رفتن به آن مکان فیزیکی یا سر زدن به فضایی مجازی، عملا در مقابل پنجره‌ای واحد قرار گیرند و انواع خدمات مورد نیاز خود را از آنها دریافت کنند. به این ترتیب، از هدر رفتن زمان و فرصت‌های کاری مراجعان جلوگیری و از هزینه‌های دستگاه‌های مختلف اداری نیز کاسته می‌شود.
پنجره گمرک
گمرک ایران یکی از مهم‌ترین مراکزی است که نیاز به پنجره واحد در هر یک از مبادی آن، دیده می‌شود. پنجره واحد در اداره‌های گمرک تعدادی از استان‌های مرزی ایران تاسیس شده است و برخی از شهرهای این استان‌ها که میزان ورود و خروج کالا در آنها بالاست نیز پنجره واحد اختصاصی ایجاد کرده‌اند. هر بازرگانی که در صادرات و واردات فعال است، باید با کشورهای زیادی مکاتبه داشته باشد و مجوزهای متعددی را هم از مراکز بازرگانی این کشورها بگیرد. به همین دلیل وجود پنجره واحد که تمام خدمات مورد نیاز یک شرکت بازرگانی بین‌المللی را در یک جا فراهم کند، برای تجار بسیار مفید است و می‌تواند در وقت و هزینه آنها بسیار صرفه‌جویی کند.
سیدعلیرضا شجاعی، مشاور وزیر و سخنگوی وزارت بازرگانی در این‌باره می‌گوید: «کاهش هزینه‌ها از طریق کاهش تاخیرها، تسریع در امور اظهار و ترخیص کالا، امکان توضیح قوانین به‌علت قابل پیش‌بینی شدن تقاضا برای واردات و صادرات، تخصیص مؤثر و کاراتر منابع و افزایش شفافیت از مزایای استقرار پنجره واحد برای تجار و بنگاه‌هاست.» به گفته او، پنجره واحد برای دولت هم مزایای زیادی دارد: «استفاده مؤثرتر و کاراتر از منابع موجود، اصلاح و تعدیل منابع درآمدی، افزایش امنیت و ارتقای یکپارچگی از مزایایی است که پنجره واحد برای دولت به ارمغان می‌آورد.»
در اوایل خرداد ماه امسال اردشیر محمدی، رئیس‌کل گمرک ایران، خبر داد که پنجره واحد یکی از راهبردهای توسعه گمرک است و تا پایان سال در 15 اداره گمرک در سراسر ایران، پنجره واحد به‌صورت فیزیکی و مجازی تاسیس خواهد شد. در سال گذشته، در زاهدان و تبریز پنجره واحد فیزیکی برای گمرک راه‌اندازی شد. در گمرک‌های سلفچگان و شهریار نیز پنجره واحد تاسیس شد. رئیس اداره گمرک اعلام کرد که با این پنجره واحد، زمان عملیات گمرکی نصف خواهد شد. همزمان، فعالیت‌ها برای راه‌اندازی پنجره واحد مجازی نیز آغاز شده است.
رضا جمهوری، معاون طرح و برنامه گمرک، راه‌اندازی پنجره‌های واحد مجازی را منوط به توسعه زیرساخت‌های مخابراتی و امکانات سخت‌افزاری و ایجاد شبکه مربوط دانسته است.
پنجره کسب و کار و سرمایه‌گذاری
فعالیت‌های مرتبط با کارآفرینی، یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند از خدمات پنجره واحد استفاده کند. مراجعان به وزارت کار و امور اجتماعی و نهادهایی که متولی حقوق کارگران و کارفرمایان هستند، باید مجوزهای زیادی را از نهادهای مختلف بگیرند و وجود یک پنجره واحد، آنها را از مراجعه به یکایک این اداره‌ها، معاف می‌کند. وزیر کار و امور اجتماعی، عبدالرضا شیخ‌الاسلام، در اواخر اسفند ماه سال 88 از ایجاد پنجره‌های واحد کسب و کار در استان‌های کشور خبر داده و افزود: «در پنجره واحد، فرد وارد فضایی می‌شود که ممکن است مجازی باشد ولی تمام دستگاه‌های ذیربط باید پاسخ او را در آنجا بدهند و در این حالت، افراد بدون هیچ مشغله‌ای به نتیجه می‌رسند.»
به گفته او، پنجره‌های واحد کارآفرینی باید در استانداری‌های سراسر کشور تشکیل می‌شد که سرانجام در آخرین روزهای سال گذشته، مؤسسه کار و تامین اجتماعی و سازمان همیاری اشتغال دانش‌آموختگان در جهاد دانشگاهی، طرح راه‌اندازی پنجره واحد کسب و کار و کارآفرینی کشور را آغاز کردند. استان سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های پیشرو در تاسیس پنجره‌های واحد است. یکی از نخستین پنجره‌های واحد کسب و کار در اواخر خرداد ماه امسال در این استان افتتاح شد.
علی‌محمد آزاد در مراسم افتتاح این پنجره واحد گفت: «هر یک از دستگاه‌های عضو این پنجره واحد، موظفند یکی از کارشناسان خبره و متخصص را با اختیار کافی به این پنجره معرفی کنند تا در تصمیم‌گیری‌ها آزاد باشد و بتواند بسیاری از موارد را در همین پنجره واحد رفع و رجوع کند و درباره‌اش تصمیم بگیرد. همچنین محدودیت‌های هر دستگاه و مشکلات منطقه توسط کارشناسان عضو مشخص می‌شود تا سرمایه‌گذاران هنگام انجام کار دچار مشکل نشوند و از دیوان‌سالاری تا حد ممکن جلوگیری شود.»
استان‌ها، پیشگامان پنجره واحد
سهراب براندیشه، مدیرکل کار و امور اجتماعی استان کرمانشاه نیز در ماه گذشته از راه‌اندازی پنجره واحد کسب و کار در این استان خبر داد و گفت: «مکانی در سازمان جهاد کشاورزی مهیا شده است و همه کارشناسان خبره دستگاه‌های اجرایی که در امر صدور یا تمدید مجوزها دخیل هستند، حضور دارند تا با اختیارات کامل، طی یک فرایند زمانی مشخص به درخواست سرمایه‌گذاران رسیدگی کنند.» اداره کار و امور اجتماعی لرستان نیز خبر داده است که طراحی پنجره کسب و کار در این استان شروع شده است.
همچنین کرم‌رضا پیریایی، استاندار همدان، در نخستین روز ماه جاری، اعلام کرد که پنجره واحد برای سرمایه‌گذاران در این استان تاسیس شده است و تاکید کرد صنعتکاران این استان می‌توانند با استفاده از امکانات این پنجره واحد، در وقت و هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنند.
پنجره واحد به فعالیت‌های کارآفرینی، بازرگانی، سرمایه‌گذاری و گمرکی در داخل کشور محدود نمانده است. مسئولان وزارت صنایع و معادن تصمیم گرفته‌اند که برای راحت‌تر کردن فعالیت سرمایه‌گذاران خارجی، پنجره واحدی در این وزارتخانه تشکیل دهند. علی‌اکبر محرابیان ماه گذشته، در این باره گفته بود: «برای تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی پنجره واحدی در نظر گرفته شده است که این موضوع در برنامه پنجم توسعه کشور نیز مورد توجه قرار گرفته است.
در این پنجره، نماینده همه ارگان‌ها موظفند به سرعت و در فرایندی مناسب به متقاضیان خارجی پاسخ دهند.» با این حال، او افزوده بود که پنجره واحد به تنهایی کارا نیست: «زمانی شاهد جهش و رشد در کشور خواهیم بود که بسترهای لازم مانند بانک، بیمه، گمرک و حمل‌ونقل نیز مهیا شود.»
پنجره واحد چیست؟
«پنجره واحد» (single-window system) مبحثی مرتبط با امور اداری و دانش مدیریت است که می‌تواند حقیقی یا مجازی باشد. پنجره واحد به اتاق یا مرکزی گفته می‌شود که اشخاص برای انجام کاری خاص و به‌صورتی متمرکز، به آنجا مراجعه می‌کنند. برای پیشبرد بسیاری از کارهای اداری، رجوع به نهادهای مختلف اجتناب‌ناپذیر است؛ از این‌رو پنجره‌های واحد طوری طراحی می‌‌شوند که نمایندگانی از نهادهای مرتبط با موضوع در اتاق حضور داشته باشند تا در سریع‌ترین زمان ممکن، کار ارباب رجوع پیش برود.
یکی از بهترین مثال‌هایی که می‌توان برای پنجره واحد به کار برد، سامانه بانکداری نوین است که در اغلب بانک‌های تهران راه‌اندازی شده و کسی که کار بانکی دارد، فارغ از اینکه کار او چیست، به بانک مراجعه می‌کند و نوبت می‌گیرد. هنگامی که نوبت او می‌رسد و جلوی باجه می‌ایستد، هر نوع عملیات بانکی را که نیاز داشته باشد، از طریق همان باجه انجام می‌دهد. مشتری اگر بخواهد حساب باز کند، چک نقد کند یا درخواست وام داشته باشد، از یک باجه این خدمات در دسترسش خواهد بود.
در پنجره واحد نیز همین اتفاق رخ می‌دهد؛ اگر شخصی به پنجره واحد کسب و کار مراجعه کند، برای گرفتن مجوز، یافتن بانک برای دریافت وام یا پیدا کردن متخصص، می‌تواند به نمایندگان نهادهای متولی امور در این پنجره مراجعه کند و همه کارهای مربوط به کسب و کار را به پیش ببرد. پنجره‌های واحد می‌توانند فیزیکی یا اینترنتی باشند. گاهی در یک نهاد عمومی، اتاقی یا حتی اداره‌ای به نام پنجره واحد تشکیل می‌شود و در یک موضوع خاص، تمام خدمات را به مراجعان ارائه می‌کند. همچنین می‌توان با تاسیس یک سایت اینترنتی و ایجاد همه گزینه‌های مورد نیاز کاربران در یک موضوع خاص، خدمات پنجره واحد را به‌صورت مجازی ارائه کرد.
پنجره واحد در سطح جهانی نیز کاربرد دارد. برخی از کشورها که مبادلات تجاری بین‌المللی گسترده‌ای دارند، با راه‌اندازی پنجره‌های واحد تجاری و بازرگانی، همه خدمات و مراجعاتی را که بازرگانان آن کشور در دیگر کشورها نیاز دارند، به‌طور یکجا با حضور نمایندگان کشورهای مقصد گرد می‌آورند. در زمینه تسهیل خدمات مهاجرت نیز پنجره‌های واحد زیادی در سطح جهانی تاسیس شده است. کشوری که یک پنجره واحد در سطح جهانی یا منطقه‌ای تشکیل می‌دهد، معمولا نمایندگانی نیز در پنجره واحد دیگر کشورها دارد.
