جنگ، تخریب، بازسازی

میراث هر نزاع و جدالی در طول تاریخ بشر به‌جز عقب‌ماندگی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نبوده و امروز ابنای بشر با نگاه به گذشته درتلاشند تا از هر جنگ و نزاعی پرهیز کنند. اما در این میان دفاع مقوله‌ای است از جنس دیگر و مسلماً هر ملتی که مورد تهاجم نظامی بیگانه قرار گیرد حق دارد تا از خود دفاع کند و این در مورد 8 سال دفاع مقدس مردم ایران نیز صدق می‌کند.

تاریخ ایران بیانگر آن است که این سرزمین زادگاه نخستین تمدن‌های بشری است و مسلماً در سراسر این مرز و بوم آثار باستانی بسیاری از آن دوران پرافتخار به‌جامانده است. وقوع جنگ تحمیلی توسط رژیم بعث صدام و حملات وحشیانه ارتشیان دشمن به‌جز آنکه باعث تخریب بسیاری از شهرها و روستاهای کشور شد صدمات و لطمات بسیاری نیز به آثار باستانی این مرز و بوم وارد کرد.

وقوع جنگ تحمیلی و درگیری در ۵‌ استان کشور سبب شد تا بخش بسیار زیادی از آثار باستانی این سرزمین آسیب‌دیده و تا مرز نابودی کامل پیش رود. حملات هوایی دشمن و همچنین حمله توپخانه‌ای به شهرهای مرزی عمده خسارات را به این آثار و ابنیه وارد کرد تا آنجا که «خانه معتمد وزیری» در شهر سنندج دچار 50درصد تخریب شد و نهایتاً از آن بنا امروز فقط فضای سبز به جامانده است.

در استان آذربایجان غربی تپه تاریخی ربط مورد بمباران قرار گرفته و آسیب دیده است. همچنین قلعه تاریخی سنیگان در شهر اشنویه در اثر حملات هوایی دشمن به‌طور کامل تخریب شده است.

استان کرمانشاه نیز از این حوادث تلخ جان سالم به‌در نبرد و در طول ۸ سال دفاع مقدس بنای عمارت خسرو در قصرشیرین، بنای چهارقاپی، کاروانسرای عباسی که متعلق به دوره صفوی است و بنای تاریخی بان قلعه در قصر شیرین تا مرز تخریب کامل آسیب دیده است. در شهر کرمانشاه نیز خانه صادرم الدوله، تکیه معاون‌الملک و تکیه بیگلربیگی از گزند دشمن در امان نماند. مناطق باستانی و بناهای تخریب شده در استان ایلام شامل قلعه والی در شهر ایلام، قلعه پوراشرف دره شهر در روستای شیخ مکان و قلعه گنجانچم در نزدیکی شهر مهران از جمله این مناطق است.

محوطه باستانی ایران کرخه، تپه‌های دوسلق، تپه باستانی فکه، تپه‌های باستانی
‌ام دبس، محوطه باستانی چغازنبیل، بنای تاریخی کوشک حمیدیه، قلعه باستانی شوش، قدمگاه حضرت ابراهیم خلیل و... در استان خوزستان از دیگر آثار باستانی است که در طول 8سال دفاع مقدس تخریب شده است.

اکنون فرصت بسیار خوبی است تا برای نخستین بار نهادهای فعال در حوزه جنگ به این مقوله نیز بپردازند، هرچند که زمان‌های مناسب بسیاری را از دست داده‌ایم و این امکان وجود داشت تا رژیم بعث صدام به‌خاطر نابودکردن آثار باستانی محاکمه و مجبور به پرداخت غرامت شود اما هنوز هم فرصت هست تا بدین وسیله سال‌های دفاع مقدس را به‌عنوان میراث معنوی در سطح بین‌المللی ثبت و درج کنیم.

از سوی دیگر ثبت آثار باقی‌مانده از جنگ تحمیلی و جلوگیری از تخریب آن جهت ثبت در تاریخ از دیگر دغدغه‌های دلسوزان این عرصه است که متأسفانه متولی اصلی آن هنوز مشخص نیست و این باعث شده است تا آثار به‌جامانده از سال‌های پایداری به مرور زمان از بین برود. بخشی از آنها به خانه و کارخانه بدل شده و حتی برخی از آنها حالا زمین کشاورزی شده است. عدم‌حفظ و نگهداری خرمشهر و از بین رفتن تمامی آثار تجاوز دشمن یکی از مصایب بزرگ در این عرصه است. گنبد مسجد جامع خرمشهر، خانه‌های ویران شده و هزار اثر جنایت دیگر ارتش صدام به راحتی از بین رفت و دیگر قابل بازگشت نیست.

از چه کسی باید پرسید که علت چیست؟