پیش‌بینی زلزله امکان‌پذیر نیست و بر پایه حرکت گسل‌ها نمی‌توان درباره زمان وقوع زلزله هشدار داد.
زلزله تهران این روزها به موضوعی بسیار مهم برای رسانه‌های کشورمان تبدیل شده است. در حقیقت زلزله پایتخت و ترس‌های ناشی از آن، این تصور را ایجاد می‌کند که امکان پیش‌بینی زلزله وجود دارد تا جایی که حتی می‌توان درخصوص زلزله‌ای شدید و قریب‌الوقوع هشدار داد.
در این راستا خبرگزاری مهر گفت‌وگوی ویژه‌ای را با آنتونیو پیرسانتی (Antonio Piersanti) رئیس دپارتمان لرزه‌شناسی تکنوفیزیک مؤسسه ملی ژئوفیزیک و آتشفشان‌شناسی ایتالیا انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:
- گاه اخباری درباره وقوع یک زلزله و پیش‌بینی آن منتشر می‌شود که نگرانی‌هایی را برای مردم ایجاد می‌کند. به‌عنوان محققی که در این زمینه فعالیت می‌کنید این سؤال را پاسخ بدهید که آیا پیش‌بینی زلزله در یک آینده نامعلوم امکان‌پذیر است؟
مطلقاً نه. جامعه علمی بین‌المللی با دقتی که به فضای جغرافیایی مورد بررسی بستگی دارد، می‌تواند بگوید که کجا زلزله رخ خواهد داد. همچنین قادر است با دقت مناسب بگوید که حداکثر شدت زلزله‌ای که می‌تواند در آن منطقه به‌خصوص رخ دهد چه مقدار خواهد بود، اما در حال حاضر مطلقاً نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه وقت یک زلزله شدید در آن منطقه رخ می‌دهد.
- با چه متدهایی می‌توان یک حادثه زمین‌لرزه‌ای قریب‌الوقوع را پیش‌بینی کرد؟ این اندازه‌گیری‌ها تا چه حد قابل اعتماد هستند؟
همانطور که گفتم در حال حاضر از نظر علمی هیچ متد قابل‌قبولی برای پیش‌بینی زلزله وجود ندارد. تمام متدهایی که در رسانه‌ها از آنها نام برده می‌شود (مثل پیش‌بینی با انتشارات گاز رادون، اختلالات الکترومغناطیسی، پدیده‌های بیولوژیکی و...) تاکنون به تایید علمی نرسیده‌اند و بنابراین نتایج آنها به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند.
- آیا می‌توان با مطالعه روی حرکات گسل‌ها یک زلزله را پیش‌بینی کرد؟
خیر. از طریق مطالعه حرکات گسل‌ها در یک فضای مورد بررسی می‌توان اطلاعات باارزشی درباره لرزه‌هایی که مربوط به فضای مورد مطالعه هستند به دست آورد؛ برای مثال اطلاعاتی از قبیل زلزله‌های گذشته و اطلاعاتی درباره بزرگی زلزله‌های آینده. اما نمی‌توان پیش‌بینی کرد که زلزله شدید آینده روی گسل در حال بررسی چه‌وقت رخ می‌دهد.
- چند گسل وجود دارد که روی آنها ابرشهری مثل تهران با حدود 14 میلیون نفر جمعیت واقع شده است؟ در سال‌های اخیر بدون ارائه اطلاعات دقیقی درباره مهم‌ترین لرزه‌ها از احتمال تغییرات این گسل‌ها صحبت می‌شود. از چه دیدگاهی می‌توان این اخبار را به‌عنوان یک هشدار جدی درنظر گرفت؟
از آنجا که پیش‌بینی زلزله‌ها امکان‌پذیر نیست، بنابراین ممکن نیست که این موضوعی را که شما درباره‌اش حرف می‌زنید به‌عنوان یک هشدار جدی قلمداد کرد.در هرحال، ما می‌دانیم که ایران و به‌خصوص پایتخت آن تهران یک منطقه بسیار زلزله خیز است.
این شهر در گذشته چندبار از حوادث زمین‌لرزه‌ای فاجعه بار آسیب‌دیده است و متأسفانه با اطمینان می‌دانیم که این حوادث زمین‌لرزه‌ای حتی در آینده نیز می‌توانند به تهران آسیب برسانند اما نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم چه وقت این آسیب وارد می‌شود؛ یکسال؟ 10 سال؟ 100 سال؟ این را نمی‌دانیم.
- اگر تصور کنیم که متدی برای پیش‌بینی زلزله‌ای که برای مثال می‌خواهد در اکتبر 2015 در یک کشوری رخ دهد وجود دارد، به‌نظر شما وظیفه کنونی سازمان‌های مسئول چیست؛ ترساندن مردم یا برنامه‌ریزی برای پیشگیری از تلفات و خسارات؟
نیازی به ارائه چنین فرضی نیست؛ چراکه همین الان هم می‌دانیم کدام مناطق با خطر بالای وقوع یک زلزله مواجهند؛ یعنی مناطقی که دیر یا زود مورد یک زلزله شدید قرار می‌گیرند. واضح است که وظیفه سازمان‌های مسئول توجه به این مناطق است.
این وظیفه شامل تمام اقداماتی می‌شود که برای مواجهه با حوادث زمین‌لرزه‌ای لازم است؛ به‌خصوص نیاز است استانداردهای دقیقی در مورد ساختمان‌های ضدزلزله در دست ساخت، ارائه و تمهیداتی برای محافظت از ساختمان‌های ساخته شده در نظر گرفته شود.
- ایران از دیدگاه گسل‌های فعال، زلزله‌های فاجعه بار و... در عرصه لرزه شناسی و لرزه‌تکنونیکی در سطح بین‌المللی چگونه ارزیابی می‌شود؟
ایران بی‌شک کشوری با خطر بالای زلزله است؛ به‌خصوص پایتخت آن که در 2500 سال اخیر حداقل 6 بار از حوادث زمین‌لرزه‌ای فاجعه‌بار آسیب دیده است.
