1500 سال پیش را، که دستی نوازشگر چنار «کرخنگان» را در دل خاک شهرستان خاتم یزد کاشت و امروز این سرسبز کهن به عنوان میراثی ارزشمند در فهرست آثار طبیعی کشور به ثبت رسیده و تحت حمایت ومراقبت قرار گرفته است.
ارتفاع این چنار به 20 متر می رسد ، تنه اصلی درخت شکافته و به 5 قسمت تقسیم شده ، همچنین آثار سوختگی‌ای نیز در وسط آن نمایان است.همین امر بر حس کنجکاوی مسافران می افزاید. مهشید کریمی 17 ساله که به دنبال کشف رازهای نگفته طبیعت به همراه خانواده رهسپار یک سفر دسته جمعی است از این دغدغه مهم می پرسد و راهنما می گوید: «ازدورترین روزهای تاریخ حیات انسان درخت نشان زندگی، آفرینندگی و باروری است. به همین سبب همیشه مورد احترام انسان قرار گرفته ، مقدس بوده و با داستان‌ها و افسانه‌های متعددی نیز در آمیخته است.»
او می گوید: «مردم این ناحیه بر این باورند که این درخت هر صد سال یک‌بار خود به خود آتش می گیرد و از نو احیا می‌شود.»
او همچنین به وجود درخت 1400 ساله در مهریز یزد اشاره می کند که از دوران ساسانی باقی مانده و نهمین اثر ثبت شده در فهرست آثار طبیعی کشور به شمار می‌آید. او می‌افزاید: «سرو منگاباد تک پایه و دارای 4 شاخه اصلی و فرعی است. ارتفاعش هم به 14 متر می‌رسد. تکثیر این سرو از طریق نهال است و حیرت‌انگیز آن‌که باوجود کهنسالی، هنوز جوان و شاداب است و از بذرش در تکثیر و تحقیق و سازگاری گونه (استفاده ژنتیکی) بهره برداری می‌شود.»
مسافران مشتاق که برای دیدن سرو ابرکوه یزد کم طاقت اند ، رهسپار می شوند. صداهای مکرر فلش در باد گم می شود و دختران نوجوان دبیرستانی که برای بازدید آمده‌اند، شکوه پیر درختان سرزمینشان را در خاطر دوربین های عکاسی تکثیر می کنند.
سرو جاودان
«ایرانیان، سرو را نماد جاودانگی و حیات پس از مرگ می دانند. پیش از این نیز یونانیان باستان، ایتالیایی‌ها و همچنین در خاورمیانه این درخت را در گورستان‌ها می‌کاشتند تا با راز جاودانگی‌ای که در خود دارد، بدن‌ها را از فساد حفظ کند.» اینها را زهرا مجد، دبیر انجمن دوستداران طبیعت می‌گوید. این سرو 4500 ساله در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت رسیده و علاوه بر توجه سازمان محیط زیست، تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی نیز قرار دارد.
چندین دانشمند مجارستانی که برای مطالعه در این باره به ایران سفر کرده اند، از فعالیت‌هایی مانند آسفالت و خانه‌سازی در مجاورت درختان دیر زیست ابراز نگرانی می کنند و می افزایند: «درختان کهنسال طی قرن‌ها مشکلات محیطی را پشت سر گذشته اند و بقای آنها نیازمند حمایت های جدی مادی و معنوی است، ادامه این روند ، میراث‌های ارزشمند طبیعت را در معرض نابودی قرار می دهد.»
آنها پیش تر، از سرو مهرگان شهرستان اسفراین با 1100 سال قدمت، همچنین 5 درخت پیر کمر بسته تویسرکان که قدمتی 3500 ساله دارد نیز بازدید کرده‌اند.
چنارهای بی‌رمق پایتخت
سبک و رها، بی خیال دود و درد این همیشه دغدغه پایتخت - ترافیک - تمام سنگ‌فرش‌های رنگی خیابان ولیعصر را با کتانی سفید دخترانه‌اش دویده است. به قول خودش عاشق همین چنارهای تزریقی پارک ملت است که بودن را در رگ‌هایش جاری می کنند. چنارهای کهنه قدیمی ترین خیابان تهران که معاون سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران در گفت وگو با خبرگزاری مهر شرایط آنها را بسیار حاد توصیف کرده و گفته است که تغییرات اقلیمی و نامناسب بودن محیط زیست و آلودگی هوا باعث شده تا درختان پایتخت به خصوص این چنارهای معروف با بحران حیات روبه رو شوند :« به همین سبب با تدابیر شهرداری مواد غذایی مورد نیاز به تنه آنها تزریق می‌شود و البته گاهی این تزریق به تنه جواب نمی‌دهد و شیوه درست این کار، تزریق به خاک است اما در این شرایط و ناگزیر، این عملیات مستقیماً روی تنه درختان انجام می‌شود.»
فرصتی برای آیه‌ها
درخت‌های پیر شناسنامه و ریشه میراث طبیعی سرزمینمان هستند که ساکن و ساکت و استوار و سخاوتمند ایستاده اند و با راز جاودانگی شان از ما، ریه ها و رؤیاهایمان محافظت می کنند؛ زنده های ارزشمندی که نادیده گرفتنشان خسارات جبران‌ناپذیری به ما تحمیل می‌کند.
در همین ارتباط بهروزکیا، مدیر روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی از مستقل شدن اداره ثبت آثار معنوی و طبیعی خبر می‌دهد و می گوید:
« این دفتر در حال حاضر سرگرم تهیه دستورالعمل مستقلی است. در نیمه اول سال 89 با هماهنگی سازمان جنگل‌ها و مراتع و همچنین سازمان محیط زیست، ضوابط جدیدی در ارتباط با حفظ و نگهداری هر چه بیشتر آثار معنوی و طبیعی تعیین می شود و همه سازمان‌ها ملزم به رعایت آن خواهند شد.»
او به دوچرخه می گوید :« در هفته منابع طبیعی دو اُرس[نوعی درخت] کهنسال شهرستانک نیز ثبت و به فهرست آثار تحت حفاظت میراث فرهنگی اضافه شده‌اند و ما معتقدیم بدون مهربانی کودکانه و کمک نوجوانان دوستدار محیط زیست سرزمینمان، حفاظت از میراث اگر نگوییم غیر ممکن ، بسیار دشوار خواهد بود.»
