آشنایی با روزنامه‌های ‌سال ‌۲۰۲۰

هدف آن‌ها این بود تا در سمیناری تحت عنوان "طراحی روزنامه ها: سال ۲۰۲۰"شرکت کنند.

بانی سمینار انستیتو مطبوعات آمریکایی (API) بود. اکثر دعوت شدگان به سمینار نظیر من در یک سمینار دیگر API هم شرکت کرده بودند. آن سمینار که در سال ۱۹۸۸ برگزار شده بود، طراحی روزنامه ها: سال ۲۰۰۰ و فراتر نام داشت.

در سمینار دوم، فرصتی پیش آمد تا به مرور آن چه در سمینار اول طرح شده و در واقع پیشگویی شده بود، پرداخته شود.

محور اصلی سمینار اول این بود که روزنامه ها در آغاز قرن بیست و یکم از چه شکل و شمایلی برخوردار خواهند بود و تا سال ۲۰۲۰ چه قیافه ای به خود خواهند گرفت و این در واقع نوعی پیشگویی برای دو دهه پیش رو بود.

راجر بلک از شرکت مشاوره ای راجر بلک که یک شرکت برجسته دست اندرکار امور طراحی است هم در سال ۱۹۸۸ و هم در سال ۱۹۹۹ برگزارکننده نشست های انتقادی در این زمینه بود. بدون این که جای تعجبی وجود داشته باشد اکثر فرض ها و پیش بینی ها بر این نکته متمرکز بود که روزنامه ها در سال های آینده با تغییرات و دگرگونی های عمده مواجه نخواهند شد.

به عبارت بهتر، مضمون و نگاه غالب در آن سمینار این بود که استفاده از گرافیک در روزنامه‌ها گسترش می‌یابد، مطالب روزنامه‌ها کوتاه تر  و عرض صفحات روزنامه‌ها هم باریک تر می‌شود. برخی از شرکت کنندگان هم معتقد بودند یک نوع سیستم توزیع شخصی به وجود می‌آید که می‌توان از طریق آن‌ها روزنامه‌ها را برای فاکس‌ها و یا پرینترهای افراد در منازل ارسال کرد.

اما آن چه در آن نشست کاملاً مورد غفلت قرار گرفت پیش بینی درباره سیستم‌های توزیع الکترونیک و روزنامه‌های مبتنی بر صفحات نمایش بود. البته در مورد آن نشست باید به سه استثنا هم اشاره کنم. یکی از آن موارد مربوط به موارد فینبرگ از اریزونا رپابلیک بود که روزنامه‌ای را در فرمت اپل هایپر کارت ارایه کرد که حکم یک روزنامه شخصی را داشت.

مورد دیگر از آن دیوید گری از پورویدنس ژورنال بولتنبود که پیش بینی نوعی PC پرتابل را کرد که شبیه مورد موسوم به داینابوک بود که آن را آلن کی ارایه کرد. این ابتکار به خوانندگان این امکان را می‌داد تا روزنامه شخصی خودشان را به راه بیندازند.

این کار از طریق گردآوری مطالب از طریق منابع گوناگون و خود نویسنده عملی می‌شد. طبق این ابتکار، روزنامه‌ها می‌توانستند تا سال ۲۰۰۰ نسخه‌های الکترونیک خود را که توسط ابزارهای الکترونیک پرتابل قابل مطالعه بود، به راه بیندازند.

البته این موارد استثنایی از آنجایی که در آن مقطع غیرقابل دسترس به نظر می‌رسیدند، کمتر بحث به راه انداختند و زیاد مورد توجه قرار نگرفتند.

یازده سال بعد، همه شرکت کنندگان به این امر معترف بودند که شرکت‌های دست اندرکار تولید روزنامه قادرند تا در آینده‌ای نزدیک نسخه‌های الکترونیک قابل مطالعه خود را بر روی دستگاه‌های اطلاع رسان سیار به نمایش درآوردند، این دستگاه‌ها و ابزارها می‌توانست شامل مواردی چون لپ تاپ‌ها، کتاب‌های الکترونیک (ابزارهای مطالعه کتاب های الکترونیک) و نیز تبلت‌ها (Tablets) شود. البته این امر به موازات ارایه همزمان نسخه‌های چاپی صورت می‌گرفت.

ناگفته نماند که عده معدودی هم بودند که معتقد بودند کاغذ دیگر نمی‌تواند کمافی السابق یک حامل مطلوب برای انتقال مطالب روزنامه باقی بماند و ابزاراهای گوناگون نمایش می‌توانند جایگزین کاغذها شوند و این امر تا سال ۲۰۲۰ به وقوع خواهد پیوست.

عده‌ای از شرکت کنندگان نیز معتقد بودند که روزنامه‌های مکتوب به طرز عمیقی در فرهنگ های گوناگون ریشه دوانده‌اند و مانیتورهای کامپیوترها نمی‌توانند به سهولت آن‌ها را از میدان به در کنند و در واقع نمی‌توان مطمئن بود که خواندن از روی صفحه نمایش به زودی جای خواندن مطالب بر روی کاغذ را بگیرد. اما باید به این نکته هم اشاره کنم که وقتی بیل هیل مطالب خودش را ارایه کرد آن اطمینان به عدم جایگزین شدن مانیتورها، تا حدودی رنگ باخت.

بیل هیل عضو شرکت مایکروسافت بود و در بخش توسعه نرم افزارهای مربوط به مطالعه کتاب‌های الکترونیک این شرکت کار می‌کرد.

او در همان نشست بود که نوع اولیه نرم افزار مایکروسافت برای مطالعه کتاب‌های الکترونیک (Microsoft e-book Reader) را در برابر چشم دیگران به نمایش گذاشت و شک‌ها را تا حدود زیادی در این باره برطرف کرد.

افزون بر این، بیل هیل یک نوار ویدیویی را هم به نمایش گذاشت که باورهای افراد را تا حد زیادی به چالش طلبید. در ویدئویی که بیل هیل در سخنرانی اش به نمایش درآورد، شرکت مایکروسافت، آینده نشر را به نمایش گذاشته بود. این ویدئو در واقع نشان می داد که نیویورک تایمز آخرین نسخه چاپی اش را در سال ۲۰۱۸ منتشر می کند.

در حالی که جمع زیادی مایل نبودند بپذیرند که روزنامه های چاپی باید همان راه ارابه‌های اسبی را بپیمایند و در واقع صحنه را خالی کنند، اما هیچکس قادر نبود با قاطعیت منکر آینده دیجیتال و ظهور نسخه های الکترونیک روزنامه‌ها شود.

سخنرانی من هم که پس از سخنرانی بیل هیل برگزار شد، بر مقوله تبدیل شدن روزنامه‌ها به توزیع دیجیتال و رسانه‌های مبتنی بر صفحات نمایش برای دو دهه آینده دور می‌زد.

حالا می‌خواهم محورهای آن سخنرانی ام را این جا بیاورم.

برگرداندن چاپ به قلمرو عملی خودش

وقتی به تحولات دو دهه گذشته نگاه می کنیم، کاملاً متوجه می‌شویم که روزنامه‌ها در عرصه محتوا، طراحی و تکنولوژی در سراسر جهان دچار تغییرات عمیق شده‌اند.

در حال حاضر اکثر روزنامه ها مطالب خود را به صورت دیجیتال به چاپخانه‌ها می‌فرستند که این امر باعث افزایش تنوع در گرافیک و رنگ روزنامه‌ها شده است.

حتی بانوی خاکستری پیر (The Old Gray Lady) یعنی روزنامه نیویورک تایمز هم عکس‌هایش را عمدتاً در صفحه اول به صورت رنگی چاپ می‌کند و این اتفاق واقعاً در سال ۱۹۷۹ یک اتفاق ناممکن به نظر می‌رسید.

نکته دیگر قابل اشاره این است که کیفیت و طراحی مطالب هم در روزنامه ها به طرز بی‌سابقه‌ای ارتقا یافته است.

اما با این همه، هنوز هم امکان ارتقای بیشتر در عرصه‌های چاپ و طراحی برای روزنامه‌ها وجود دارد. من عمیقاً معتقدم که روزنامه های مبتنی بر مرکب و چاپ اکنون به قلمرو عملی خودشان رانده شده‌اند و منظورم از این موضوع این است که آن‌ها دیگر نمی‌توانند با طراحی مجدد یا ارتقای محتوا و یا با استفاده از ماشین‌های چاپ رنگی بهتر، مخاطبان رسانه‌های الکترونیک و رسانه‌های سایبر را جابه جا کنند و یا آگهی‌ها و مخاطبان از دست رفته خود را دوباره احیا کنند.

اگر مالکان این نوع رسانه‌ها به بقا می اندیشند و می‌خواهند در قرن آینده باقی بمانند، باید آخرین آثار به جا مانده از نشر در عصر صنعتی یعنی چاپخانه‌ها و ماشین‌های توزیع را رها سازند. تنها شانس بقا برای روزنامه‌ها پذیرش معیارهای نشر در عصر سایبر ظرف دو دهه آینده است. افق محتوم روزنامه‌های چاپی به نمایش درآمده است، این افق را آن‌ها باید بر روی تصاویر مانیتورها ببینند و گرنه شانس بقا را از دست خواهند داد.

• روندهای تکنولوژیک

اگر تحولات تکنولوژیک دو دهه پیش با همین ولع سیری ناپذیر ادامه یابد، آنگاه می توان به طرز واقع گرایانه‌ای موارد زیر را تا سال ۲۰۲۰ قابل پیش بینی دانست:

• قدرت پردازش و محاسبه از جنبه حجم به شدت افزایش خواهد یافت. حتی می‌توان این انتظار را داشت که مایکروپروسسورهای کامپیوترهای شخصی بتوانند تا ۴۰۰ میلیارد دستور را در ثانیه اجرا کنند.

• ظرفیت حافظه و انباشت کامپیوترهای شخصی به ترابایت خواهد رسید.

• برنامه های کامپیوتری به طرز پیشرفته‌ای با هوش مصنوعی گره خواهند خورد و به این ترتیب قادر به اجرای وظایف پیچیده (همزمان و بدون مداخله انسان) خواهند شد.

• میکروچیپ‌های شبکه‌ای از امروز بسیار قوی تر خواهند شد و حتی در لباس ها، قلب و مغز قرار خواهند گرفت.

• طیف وسیعی از ابزارهای اطلاع رسان که با دوام بوده و از انرژی و باطری به نیروی اندکی احتیاج دارند تقریباً فراگیر خواهند شد.

• شبکه های ارتباطی دوربرد جهانی با ظرفیت باند وسیع و متکی بر مولتی مدیا گسترش خواهد یافت.
   
• پیش‌بینی در مورد روزنامه‌ها

اما در مورد روزنامه‌ها هم پیش‌بینی من مبتنی بر فرض‌های قبلی است:

• تا سال ۲۰۱۰ محرک‌های اقتصادی و مزایای بازار نشر الکترونیک اکثر پیشتازان عرصه نشر را مجاب خواهد کرد تا اکثر منابع خود را به نسخه‌های دیجیتال خود اختصاص دهند و از عملیات مکانیکی در حوزه‌های چاپ و توزیع فاصله بگیرند.

• تا پیش از سال ۲۰۲۰ شرکت‌های دست اندرکار نشر روزنامه درگیر نبرد زندگی یا مرگ با ناشران غیر سنتی خواهند شد. از جمله این شرکت‌ها می توان به سی. ان. ان، ای تی اندتی و سایر مشتاقان کارآفرین در شرکت‌های دات کام اشاره کرد که در این عرصه نیز می‌توان به شرکت‌هایی نظیر ای بی و آمازون اشاره داشت. محور این نبرد مرگ و زندگی مخاطبان و دلارهای آگهی‌ها خواهد بود.

• از سال ۲۰۰۵ به بعد از حجم صفحات ویژه نامه‌های پایان هفته روزنامه‌ها کاسته خواهد شد. نیازمندی‌ها و نرخ سهام که فعلاً در روزنامه‌ها هم چاپ می‌شود، عمدتاً به خدماتی از کانال تلویزیون و محیط وب و یا گاهنامه‌ای دیجیتال تبدیل می‌شود و از انحصار روزنامه‌ها خارج خواهد شد.

• اکثر روزنامه‌ها در آمریکا و سایر نقاط جهان تا سال ۲۰۲۰ از نسخه‌های چاپی پایان هفته دست می‌کشند و آن‌ها را بر روی کاغذ منتشر نمی‌کنند.

• خبرهای تازه، اطلاعات عمومی و آگهی‌ها آنقدر در رسانه‌های آنلاین و پخش های زنده فراگیر خواهند شد که جایی برای روزنامه ها باقی نخواهد ماند و در واقع چاپ و انتشار آن ها بر روی کاغذ نوعی عرضه مطالب کهنه به حساب خواهد آمد.

• رسانه‌ها هم قدرت رقابت خود را با رسانه‌های دیجیتال و خدمات مبتنی بر تلویزیون و محیط وب، از دست خواهند داد. فقط می‌توان برای ضمیمه های تخصصی چاپی یا سرگرم کننده با تبلیغات چاپی که به صورت اینترنت در آن‌ها ارایه می‌شود، شانس بقا قایل شد.

• بهترین گزارشگران خبری، سردبیران و طراحان از روزنامه‌های چاپی به سوی نشر الکترونیک خواهند رفت.

• صفحه آرایی برای روزنامه‌های چاپی تا سال ۲۰۲۰ کاملاً اتوماتیک خواهد شد و این امر به این معناست که دیگر نیازی به متخصصان طراحی خبری وجود نخواهد داشت. البته نقش عامل انسانی و در این جا سردبیران را نمی‌توان در روند گردآوری، ساماندهی و بسته بندی محتوا نادیده گرفت. کارگزاران دیجیتال در خدمت این افراد درخواهند آمد و به کار چک کردن تیترها، فاکت‌ها، شرح عکس‌ها و ادیت خواهند پرداخت و خبرهای سرویس‌های جهانی را مانیتور خواهند کرد.

• تا سال ۲۰۲۰ به تعداد گاهنامه‌های دیجیتال افزوده خواهد شد، به طوری که تعداد آن‌ها از همتایان چاپی‌شان بیشتر خواهد شد. البته این موارد عمدتاً در خدمت بازارها و مخاطبان تخصصی خواهد بود. باید در انتظار این پدیده برخاسته از جهانی سازی هم بود: پدید آمدن روزنامه‌های دیجیتال با حدود ۲۰۰ میلیون مخاطب روزانه.