خانه وزیر جنگ دوره مظفری و بازگویی نخستین حضور سیاسی اجتماعی زنان در تاریخ معاصر

به گزارش روابط‌عمومی شورای اسلامی شهر تهران، احمد مسجد جامعی در ادامه برنامه تهرانگردی خود، این هفته به مناسبت سالگرد صدور فرمان مشروطه به سراغ بناها و اماکن مربوط به این واقعه تاریخی رفت.

وی در ابتدا، از ساختمان امیربهادر، وزیر جنگ دوره مظفرالدین‌شاه، که قدمت 150 ساله دارد و امروزمحل انجمن آثار و مفاخر ملی است دیدن کرد.

مسجد جامعی، در این بازدید که دکتر مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر ملی نیز حضور داشت، گفت: این ساختمان از لحاظ آینه‌کاری و معماری ایرانی، بسیار زیبا و دیدنی است و تالار آینه آن گواه این زیبایی و ظرافت است. از ویژگی های این تالار تلفیق هنر آینه کاری روی گچ و گچ بری روی آینه کاری است که جای دیگری چنین هنری را مشاهده نمی کنیم.

رئیس شورای شهر تهران، با اشاره به نقش مهم این بنا در تاریخ مشروطیت، اظهار داشت: تعدادی از زنان تهران به هنگام خروج کالسکه مظفرالدین شاه از این ساختمان، راه را بر او بستند و برگرد کالسکه او جمع شدند و با فریاد شکایات خود را از تحت فشار قرار گرفتن، نفی بلد و تبعید علما ابراز داشتند که می توان این تجمع را اولین حضور زنان، در صحنه سیاسی و اجتماعی آن روزگار ایران دانست.

وی در ادامه پس از بازدید از کتابخانه انجمن آثار و مفاخر ملی، گفت: این کتابخانه‌ بیش از 40 هزار جلد کتاب تخصصی در زمینه ایران‌شناسی دارد و در سال 1346 با اهتمام محمدعلی فروغی، با 3 هزار جلد کتاب اهدایی عبدالحسین‌خان بیات، از تجار آن زمان، تاسیس شده است.

مسجد جامعی با اشاره به کتاب‌های نفیس و خطی موجود در این کتابخانه تصریح کرد: در بخشی از این کتابخانه، 307 نسخه از اشعار خیام، در قطع‌های مختلف از قطع بندانگشتی گرفته تا وزیری به 22 زبان زنده دنیا وجود دارد که از نکات قابل توجه این مجموعه است. همچنین کتاب لیلی و مجنون نظامی با خط میر عماد، بزرگترین خوشنویس دوره صفویه و کلیات سعدی مربوط به قرن دهم، از دیگر ویژگی‌های بارز کتابخانه انجمن آثار و مفاخر است.در ادامه دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن، شرح مبسوطی از تاریخ این انجمن و ویژگی های آن ارائه داد.

رئیس شورای شهر تهران، در ادامه تهرانگردی این هفته با موضوع مشروطه در منزل شیخ فضل الله نوری، مسجد و منزل آیت الله بهبهانی، منزل شهید مدرس و مدرسه میرزا ابوالحسن معمارباشی که همگی از مکان‌های موثر در انقلاب مشروطه هستند حضور یافت و درباره حفظ و احیا این مکان ها نکاتی را متذکر شد.

خانه شیخ فضل الله نوری وطولانی‌ترین ساباط تهران

احمد مسجد جامعی از منزل شیخ فضل الله نوری، که در نزدیکی ساختمان شهرداری و شورا واقع شده است بازدید کرد و پس از مشاهده شرایط نابسامان این خانه گفت: اینجا منزل شیخ فضل الله نوری از رهبران مشروطه است و کوچه و مسجد این محل نیز به نام وی ثبت شده است.

وی با ابراز تاسف از رهایی این خانه و در معرض تخریب قرار گرفتن آن، اظهار داشت: اولین باری است که این خانه به این دقت دیده و شناسایی می شود و شرایط نامناسب و در حال تخریب آنتاسف برانگیز است. وی ادامه داد: باید تدبیری اندیشید تا میراث فرهنگی این خانه را سریعا ثبت ملی کند.

رئیس شورای شهر از مالک خصوصی این خانه به خاطر اهتمام به عدم تغییر و تخریب آن تشکر کرد و گفت: شهرداری منطقه باید از امروز تدابیری برای حفاظت از این خانه داشته باشد تا تعمیر و مرمت آن هر چه سریعتر آغاز شود.

در این بازدید، رجبعلی خسروآبادی، رئیس اداره میراث فرهنکی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران با اشاره به اقدام سریع میراث فرهنگی در این زمینه تاکید کرد: ما آمادگی داریم هر چه سریعتر برای ثبت و بازسازی این خانه اقدام کنیم.

در ادامه بازدید از محله شیخ فضل الله نوری، رئیس شورای شهر تهران و خبرنگاران از طولانی ترین ساباط تهران که در حاشیه خانه شیخ فضل الله قرار داشت بازدید کردند. مسجد جامعی پس از این بازدیدگفت: خانه شیخ فضل الله و چند خانه قدیمی و ساباط و کوچه جنب آنها باید در یک مجموعه دیده و برای حفظ و احیای آنها برنامه ریزی شود.

خانه بهبهانی ها در خطر تخریب

تهرانگردان سپس به کوچه بهبهانی واقع در خیابان پانزده خرداد رفتند و از نمای بیرونی منزل شخصی آیت‌الله بهبهانی که درب آن به روی بازدیدکنندگان بسته بود دیدن کردند.

مسجدجامعی در این بازدید خاطرنشان کرد: سال ها پیش مصوبه ای را مطرح کردیم که این خانه خریداری و هرچه سریعتر بازسازی شود که متاسفانه این اتفاق نیفتاد.

وی با اشاره به اینکه بخشی از این خانه به پاساژ تبدیل شده و تنها بخشی باقی مانده است، تصریح کرد: اینجا محلی است که سران مشروطیت در آن جمع می شدند و آیت الله بهبهانی در همین خانه ترور شد و اولین ملاقات آیت الله بهبهانی و آیت الله طباطبایی در این مکان بود و از این حیث بسیار حائز اهمیت است.

رئیس شورای شهرتهران، در ادامه در مسجد سرپولک که بعدها به دلیل حضور آیت الله بهبهانی به مسجد بهبهانی شهرت یافت حضور یافت و از این مسجد بازدید کرد.

مسجد جامعی در این بازدید گفت: به گفته برخی از کارشناسان، راهی از منزل بهبهانی‌ به مسجد وجود داشته که امروزه از آن راه بی‌خبریم.

حضور در محل بزرگترین راهپیمایی مردمی دوره مشروطه

کوچه امامزاده یحیی و مدرسه میرزا ابوالحسن معمار باشی، محلی که بزرگترین راهپیمایی دوره مشروطه در آنجا شکل گرفت، مقصد بعدی مشروطه گردان بود.

رئیس شورای شهرتهران در این بازدید اظهار داشت: این مسجد را صنیع الدوله با اُجرتی که از ساخت مسجد سپهسالار به دست آورده بود ساخت و به همین دلیل وقتی دقت می کنیم نمونه کوچکی از مدرسه سپهسالار را مشاهده می کنیم. اینجا محلی است که از لحاظ تاریخ مشروطه به دلیل شکل گیری بزرگترین راهپیمایی مردمی آن روزها اهمیت دارد.

وی ادامه داد: از ویژگی های این مسجد می توان به وجود دو محراب در شبستان آن اشاره کرد. در گذشته نماز ظهر و عصر را در دو نوبت و در محرابی جداگانه می خواندند که وجود این دو محراب احتمالاً به همین دلیل است.

اما منزل شهید مدرس، بخش دیگری از مشروطه گردی این هفته تهرانگردان بود. خانه ای با معماری زیبا و اتاق های خوش نقش، یاد و خاطره آن روحانی شجاع را زنده کرد.

احمد مسجد جامعی پس از بازدید از بخش های مختلف این مکان، با اشاره به نقش شهید مدرس در اتفاقات مشروطه خاطرنشان کرد: در این محل بود که پیش نویس قانون مدنی و قانون عدلیه نوشته شد و بخشی از این خانه محل درس شهید مدرس به طلاب بوده است. در اتاق اندرونی همین خانه بود که خادم خانه به نام عمواوقلی، مرحوممدرس رالو داد تا دستگیر شود.

اما بخشبعدی برنامه بازدید از منزل پدری شهید مصطفی چمران بود، بخشی کهمربوط به مشروطه گردی نبود، اما به احترام آن شهید والا مقام صورت گرفت.

این خانه امروز به مرکز فرهنگی و موزه شهید چمران تبدیل شده است که رئیس شورای شهر تهران با حضور در این خانه زیبا و خاطر انگیز، یاد و خاطره آن شهید بزرگواررا گرامی داشت.

صدای مشروطیت دوباره از خانه امین‌الضرب شنیده شد

در ادامه برنامه، تهرانگردان به خانه حاج امین الضرب رفتند و از خانه‌ای که برای اولین بار درب آن به روی خبرنگاران باز شد، دیدن کردند.

مسجد جامعی درباره تاریخچه این خانه گفت: این خانه حدود 160 سال قدمت دارد و حاج حسن کمپانی معروف به حاج امین الضرب اول، اینجا را خرید، اما هیچگاه در آن زندگی نکرد تا اینکه پس از فوت وی پسرش حاج محمد حسین به همراه خانواده در این محل ساکن شد.

وی افزود: پدر این خاندان باعث نوآوری های زیادی در ایران بود که برای مثال می توان به نامگذاری خیابان کنار این خانه به خیابان برق اشاره کرد چون برای اولین بار برق در این محله توسط این خاندان دایر شد و به همین نام شهرت یافت.

رئیس شورای شهر تهران، اظهار داشت: چون ضرب سکه در ایران توسط این خانواده انجام می شد به این دلیل به محمدحسین کمپانی، حاج امین الضرب می گفتند.

وی با اشاره به سالروز انقلاب مشروطه و نقش این خانواده در آن تاکید کرد: فرمان مشروطیت به اقشار مختلفی چون علما، تجار و بازرگانان، ایلات و عشایر و سایر قشرهای دیگر به صورت جداگانه صادر شد که فرمان مربوط به بازرگانان در همین خانه و روی همین پله‌هایی که ما دست جمعی عکس گرفتیم قرائت شد. عکسی از آن رویداد تاریخی هم در همین خانه وجود داد.

مسجد جامعی ادامه داد: بسیاری از مخارج مشروطه خواهان را حاج امین الضرب تقبل می‌کرد و برای امضای فرمان مشروطیت نیز به صاحبقرانیه رفت و پس از امضای مظفرالدین شاه در همین خانه قرائت شد.

رئیس شورای شهر تهران، با اشاره به نقش شاخص فرزندان حاج امین الضرب در فرهنگ و اقتصاد کشور خاطرنشان کرد: فرزندان حاج امین الضرب در دانشگاه ها و جامعه از شان بالایی برخوردار بوده و هستند. هیچ کس از اهل فلسفه وجود ندارد که با واسطه یا بی‌واسطه شاگردی یحیی مهدوی از فرزندان حاج امین الضرب را نکرده باشد و به آن افتخار نکند.

وی پس از بازدید از بخش های مختلفی چون اندرونی، اصطبل، انبار آشپزخانه و کتابخانه این خانه تاریخی، تصریح کرد: کتابخانه این خانه 1100 نسخه خطی و اسناد مهمی از زمان قاجار را دربر می گیرد. همچنین این خانه پناهگاه سید جمال الدین اسدآبادی بوده است و مدت‌ها آثار و لوازم شخصی اش در این محل نگهداری می‌شد.

در ادامه این بازدید، احمد مسجد جامعی و تهرانگردان، با حضور در سالن اصلی خانه، ناهار را مهمان خاندان حاج امین الضرب شدند.
مسجد جامعی در این مراسم ضمن ارائه خاطراتی از دکتر یحیی مهدوی گفت: ما در منزل مهدوی ها و صدیقی ها هستیم که همچون پدرانشان انسانهای بزرگ و دانشمندی بوده اند.

گفتنی است این برای اولین بار است که درب خانه امین الضرب، به روی خبرنگاران باز می‌شود و اهالی فرهنگ و تاریخ ایران، کمتر این خانه و زوایا و ظرافت‌های معماری آن را دیده‌اند.

مدرسه عالی شهید مطهری، یادآور رویدادهای مشهور دوره مشروطه

رئیس شورای شهر تهران، در آخرین بخش از برنامه مشروطه گردی خود به مدرسه عالی شهید مطهری رفت و از قسمت‌های مختلف این بنا دیدن کرد.

در این بخش، استاد عبدالله انوار، پژوهشگر و تهرانشناس مشهور با 90 سال سن، تهرانگردان را همراهی می کرد و درباره تاریخ، برخی شخصیت ها و وقایع این مدرسه توضیح می داد.

رئیس شورای شهر تهران درباره قدمت این مدرسه گفت: این مدرسه در سال 1285 ساخته شد و کار ساخت آن 6 سال به طول انجامید.

وی افزود: در ورودی این مدرسه سقفی وجود دارد مشهور به هفت کاسه یا طاق معلق که بسیار زیبا و دیدنی است. ساعت بزرگ و تاریخی گلدسته نیز به وسیله فرانسوی ها نصب شده و هرچند کار نمی کند اما زیبایی خاصی دارد. نوع معماری و کاشیکاری های منحصر به فرد آن نیز چشم هر بازدید کننده ای را خیره می کند.

مسجد جامعی اظهار داشت: به نظر استاد انوار نقاشی های روی کاشی ها در اینجا از طرح های مساجد عثمانی اقتباس شده و البته کاربرد رنگ بنفش در این طرح ها نشانه گسترش شهرنشینی است.

رئیس شورای شهر تهران به برخی اتفاقات در این مدرسه اشاره کرد و خاطرنشان کرد: انجمن های مشروطه خواه در این محل بودند و وقتی استبداد صغیر شروع شد، اینجا را به توپ بستند و جای گلوله تا مدتی پیش بر روی دیوارها مانده بود.

مسجد جامعی سپس از بخش های مختلف مدرسه عالی شهید مطهری و راه پله ها و فضاهای منتهی به بام مسجد بازدید کرد و با گروه تهرانگردان تا کنار گنبد و گلدسته ها بالا رفت تا منظر زیبای مدرسه و معماری آن را از فراز بام ببیند.

استاد انوار نیز به ذکر برخی از خاطرات خود درباره این مدرسه پرداخت و گفت: زمانی که مصدق برای ملی شدن صنعت نفت، آرا را جمع آوری کرد، در این محل به شمارش آرا پرداختند و مصدق متوجه تقلب در آن شد و اعتراض کرد و دوباره آرا شمارش شد. عده ای برای حفاظت آرا نگهبانی می دادند که من هم یکی از آنها بودم.

وی ادامه داد: اینجا محل درس و بحث بسیاری از بزرگان چون استاد محیط طباطبائی و شهید مطهری بوده است و تشییع جنازه محمدعلی فروغی نیز از همین محل انجام شد.

گفتنی است استاد سید عبدالله انوار از پژوهشگران و تهرانشناسانی است که به داشتن جامعیت در علوم مختلف و حافظه بسیار قوی شهرت دارد و روز جمعه پس از جشن تولد 90 سالگی اش با گروه تهرانگردان همراه شد.