بعد از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که کم‌کم شهرها در مسیر آبادانی قرار گرفتند و در این میان تهران به‌عنوان پایتخت و مرکز توجهات جهانی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد. در گذر دوران مدیران شهری مختلفی روی کار آمدند و این موضوع نیز جا افتاد که اداره شهر فقط جمع کردن زباله و آسفالت کردن خیابان‌ها نیست؛ شهر نور می‌خواست و رنگ. از همین رو بود که زیباسازی شهرها نیز مورد توجه قرار گرفت. شهروندان تهرانی زمانی را که میادین شهر نورپردازی شدند خیلی خوب به یاد دارند.
مغازه‌داران کرکره‌ها را رنگ‌آمیزی کردند و قرار شد جدول‌های سیمانی خیابان‌ها نیز رنگی باشند. اما اینها نیز کافی نبود. از حدود 6 سال پیش بود که با روی کار آمدن مدیریت شهری جدید توجه به عرصه فرهنگی و اجتماعی نیز مورد توجه قرارگرفت تا آنچه شهردار تهران تغییر کارکرد شهرداری تهران از نهادی صرفا خدماتی به نهادی فرهنگی- اجتماعی به شهروندان نوید داد محقق شود. در طول سال‌های گذشته نیز شهرداری تهران تلاش کرده تا برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در نهادهای فرهنگی و اجتماعی این مجموعه مانند معاونت مربوطه و سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران بر این موضوع تمرکز داشته باشد. در همین راستا می‌توان برنامه‌های متنوعی چون سامانه‌های نشاط، ویژه برنامه‌های ایام مذهبی، جشنواره‌های ورزشی محله‌ها و ده‌ها نمونه دیگر را نام برد. در ادامه این نوشتار نگاهی گذرا خواهیم داشت به اهم برنامه‌هایی که در سال‌های اخیر با استقبال شهروندان تهرانی روبه‌رو شده است.
جشنواره تابستانی برای خانواده‌ها
ایام مذهبی از جمله مهم‌ترین زمان‌هایی است که معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در برگزاری ویژه برنامه‌های خاص در آن روزها فعال بوده است. ضمن اینکه معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری در راستای نزدیک‌کردن شمال و جنوب شهر، در برگزاری برنامه‌های خود به جنوب شهر بیشتر اهمیت داده است. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های فرهنگی و تفریحی شهرداری تهران جشنواره تفریحات ورزشی است. تابستان امسال و همزمان با اعیاد شعبانیه بود که این جشنواره یک ماه در بوستان آزادگان و فضایی به وسعت 110هکتار آغاز به کارکرد. سال قبل از آن هم این جشنواره در بوستان رازی واقع در منطقه11 برگزار شده بود اما به‌دلیل استقبال بالای مردم و فضای محدود 27هکتاری بوستان رازی، امسال این برنامه در بوستان بزرگ آزادگان در جنوب شرق تهران برپا شد. در این جشنواره بیش از 200رشته ورزشی در قالب تفریحی و آموزشی به علاقه‌مندان تهرانی ارائه شد. سازمان ورزش شهرداری تهران به‌عنوان برگزار‌کننده این جشنواره به تفریحات کودکان نیز توجه کرده بود. ضمن اینکه بساط ورزش‌های کهن هم در گوشه‌ای دیگر از این جشنواره پهن بود.
شمسه و باز هم خورشیدی دیگر
مجموعه جشنواره‌های شمسه را می‌توان یکی از عظیم‌ترین کارهای فرهنگی و اجتماعی مدیریت شهری تهران تلقی کرد. این جشنواره با هدف ایجاد حس تعلق شهروندان به محل زندگی‌شان، فعال‌سازی فرهنگی شهروندان برای ارتقای وضعیت معنوی و فرهنگی محله، بازشناسی ظرفیت‌های کالبدی، تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی محله، جلب مشارکت آگاهانه شهروندان در اداره امور شهر و پیدایی استعدادهای نهفته در بطن محله‌ها برگزار می‌شود. عبادالله رمضانی، مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران و رئیس ستاد مجموعه جشنواره‌های شمسه در این ارتباط به همشهری گفت: شمسه با وجود پیشینه و تاریخی که در سابقه خود دارد اما برگرفته از 4 واژه شهروند، محله، سرمایه اجتماعی و هویت است. وی‌افزود: این جشنواره مجموعه‌ای از جشنواره‌های فرهنگی و هنری است که در گام اول به‌دنبال شناسایی، توانمندسازی و به‌کارگیری این توانمندی‌ها در اداره امور محله و شهر است. جشنواره قرآن کریم، نهج‌البلاغه، عکس، سرود و موسیقی، فیلم، نمایش، شعر و ادب و نقاشی و تندیس، 8رشته مختلف جشنواره شمسه هستند و در همه آنها این مورد در نظر گرفته شده است که چطور با استفاده از این مباحث می‌توان به ارتقای کیفیت زندگی شهری کمک کرد؟ این جشنواره بنا به گفته مدیران شهری فضایی برای شناسایی و جذب استعدادهای بالقوه است. همچنین گفته می‌شود که تاکنون بیش از 50هزار نفر در بخش قرآنی این جشنواره شرکت کرده‌اند.
کودکان و آموزش برای زندگی شهری
اداره کل امور بانوان معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران نیز برای ارائه برنامه‌های خود طرح‌های مختلفی را اجرا کرده است. یکی از این برنامه‌ها جشنواره بهترین‌ها برای غنچه‌های شهر است. به مناسبت روز جهانی کودک و به مدت یک هفته برگزار شد. شاید استقبال بی‌نظیر خانواده‌های تهرانی از نخستین دوره این جشنواره بود که نشان داد توجه به گروه سنی صفر تا 4سال تا چه اندازه اهمیت و ضرورت دارد. با توجه به همین امر و نیز با توجه به مصوبه شورای شهر مبنی بر ایجاد شهر دوستدار کودک، برگزاری دومین دوره این جشنواره در دستور کار قرار گرفت تا تهرانی‌ها از 14 تا 21مهرماه شاهد برگزاری برنامه فرهنگی دیگری، این بار برای کودکان و خردسالان شهر باشند. توجه به والدین به ویژه مادران صاحب فرزند خردسال، رشد آگاهی عمومی به ویژه والدین جوان از فرزندان خردسال خود، شناسایی و تقدیر از صاحبان اندیشه و تلاشگران در زمینه‌های طراحی، نرم‌افزار و توسعه دانش عمومی در مورد گروه سنی مورد نظر، شناسایی و تقدیر از تولید‌کنندگان و معرفی تولیدات آنها به شهر تهران و اطلاع‌رسانی از وضعیت توانایی و ظرفیت موجود در زمینه این گروه سنی از دیگر اهداف تعریف شده دومین دوره این جشنواره بود.این جشنواره فرصت مناسبی بود تا در کنار برپایی آن، معاون آموزش سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز از برپایی پارک ترافیک و نمایش‌هایی با مضمون‌های ترافیکی خبر دهد. شهرام جباری‌زادگان با بیان این مطلب، گفته بود که کودکان فراگیرترین گروه در بحث‌های آموزشی هستند و هر اندازه از همه امکانات شهری برای آموزش و تربیت شهروندان نسل آینده استفاده کنیم، باز هم کم است.
کتابخوانی در سیستم حمل‌ونقل عمومی پایتخت
به‌طور حتم برای یک‌بار هم که شده جزو مسافران مترو بوده‌اید. از سال 1385 تاکنون برای شهروندانی که ساعاتی از شبانه روز را در واگن‌های مترو سپری می‌کنند، کتابچه‌های کوچکی تدارک دیده شده تا هم موضوعاتی متنوع به مسافران مترو عرضه شود و هم جایگزین مناسبی برای پدیده‌هایی چون بلوتوث بازی در مترو و اتوبوس به وجود بیاید. کتابچه‌های این طرح که تاکنون بیش از 50عنوان آن منتشر شده است با استفاده از تصویرسازی‌های بسیار جذاب و متون مرتبط با زندگی شهروندان تهرانی از نمونه‌های کهن و معاصر ادبیات ایران، آنچنان مورد استقبال مخاطبانش قرار گرفت که بعضی از عناوین آن به چاپ دهم رسیده است.
اما در ادامه باید به این مورد هم اشاره کرد که تجربه موفق کتاب مترو، اندیشه انتشار کتاب‌هایی برای مسافران اتوبوس‌های درون شهری را به مرحله عمل رساند. در این طرح 125عنوان کتاب اتوبوس از سال1387 تاکنون چاپ شده است. این موضوع سبب شد تا مسئولان طرح تدارک سبدهایی برای کتاب را در اتوبوس‌های بین شهری به جریان بیندازند. شهرداری تهران برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی متنوع بسیار دیگری هم برای شهروندان پایتخت نشین تدارک دیده است که شاید در این صفحه نتوان به همه آنها پرداخت اما با نگاهی به آنچه گذشت می‌توان برنامه‌های فرهنگی دیگری چون بر آستان جانان، خیابان هنر و جشنواره‌های تابستانی را به یاد آورد.
از یاد یار مهربان تا عطر سیب
سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران نیز در سال‌های اخیر برنامه‌های متنوع و جذابی را به اجرا درآورده است. نمایشگاه‌های فرهنگی یکی از این موارد هستند. نمایشگاه یادیار مهربان از جمله فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی این سازمان برای تجهیز کتابخانه‌های مدارس است. برپایی این نمایشگاه در 9سال اخیر موجب شده تا سرانه کتاب به ازای هر دانش‌آموز 9جلد باشد. این در حالی است که در هر دوره حدود 2تا 3میلیارد تومان کتاب به‌صورت رایگان توزیع می‌شود.
اما نمایشگاه عطر سیب هم جزو برنامه‌های فرهنگی و مذهبی‌ای است که در سال‌های گذشته جای خود را در میان هیئت‌های تهرانی یافته است. این برنامه هر سال در آستانه ایام عزاداری حسینی، در تهران برپا می‌شود و طی 9دوره برپایی آن، امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز هیئت‌های مذهبی، مساجد و حسینیه‌ها به مسئولان آنها با شرایطی بسیار آسان و با تخفیف قابل توجه عرضه شده است. در سال‌های اخیر هیئت دانش آموزی و دانشجویی شهر تهران نیز در زمره بهره‌مندان از این نمایشگاه بوده‌‌اند.
سینما، شهر، حرکت
فیلم و سینما یکی از جذابیت‌های رسانه‌ای و البته تفریحی است که می‌توان با استفاده از این دو پیام‌های شهروندی را نیز به مردم منتقل کرد. با توجه به همین مسئله است که می‌بینیم سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران دست به کار شده تا در عرصه فیلم نیز جایگاه خود را به دست آورد. چهارمین جشنواره فیلم شهر با هدف جلب مشارکت هنرمندان فیلمساز به شهر و موضوعات شهری با رویکرد محوری، شهری انسانی برای انسان شهری و با عنایت به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، از ۲۴ تا ۲۹ اردیبهشت ماه امسال به صورت رقابتی برگزار شد. البته رویکرد سالانه این جشنواره در 2سال نخست، به‌تدریج به سمت دوسالانه شدن آن پیش رفت و هم اکنون در آستانه پنجمین دوره برپایی آن هستیم. این جشنواره برای متمرکز کردن نگاه هنرمندان سینمایی به موضوعات و معضلات شهری برگزار می‌شود و برای ترویج نگاه خود، در سال‌های اخیر سفارش تولیداتی مستند و داستانی را به فیلمسازان داده که آثار بسیار خوبی از هنرمندان جوان و همچنین سینماگران برجسته در این زمینه تولید شده است. نگاه تخصصی به شهر تهران و موضوعات آن، طی دوره‌های اخیر این جشنواره، بسیار پررنگ‌تر شده است. همچنین سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران با اجرای برنامه‌ای دیگر در بوستان‌ها تلاش کرده است تا خانواده‌ها را به هم نزدیک‌تر کند؛ طرح فیلم پارک در زمان حضور مردم در بوستان‌های شهر تهران و نمایش فیلم‌های سینمایی ایرانی در روزهای جمعه فصل تابستان به اجرا درآمد.
