از آنجا که بیشترین قربانیان سوانح رانندگی در ایران افراد جوان و میانسال هستند هر سال از نیروی متخصص و کارآمد به این دلیل غم‌انگیز کم می‌شود.
آخرین آماری هم که سازمان پزشکی قانونی ارائه کرد، نشان می‌داد که تعداد تلفات نسبت به‌مدت مشابه در اردیبهشت سال قبل با 25هزار و 432نفر کشته 5/8درصد افزایش یافته است. ایران در سال85 شاهد کشته شدن بیش از 27هزار نفر در تصادفات و 276هزار نفر مجروح بوده است.
البته این رقم در دنیا روزانه به حدود 3هزار نفر می‌رسد. کشور ایران تقریباً یک‌صدم جمعیت دنیا را دارد ولی یک‌چهلم مرگ‌و‌میر را به‌خود اختصاص داده است.هر چقدر ماشین‌ها اضافه می‌شوند کشته‌ها هم بیشتر می‌شوند. در سال1375 که تعداد وسایل نقلیه موتوری 4میلیون و 400هزار دستگاه بود تعداد کشته‌ها به 12هزار نفر رسید و در سال1385 با 12میلیون وسیله نقلیه تعداد کشته‌های جاده‌ها 27هزار نفر بود.
سوانح رانندگی مهم‌ترین عامل مرگ و میر ایرانی‌هاست. علت بروز بیشتر سوانح رانندگی عدم‌رعایت قوانین رانندگی، نبستن کمربند ایمنی، عدم‌استفاده از کلاه ایمنی و نیز سرعت و سبقت غیرمجاز است و البته جاده‌های غیراستاندارد. اما در 75درصد موارد خطای انسانی عامل بروز تصادفات است؛ سایر عوامل مانند نوع اتومبیل، مهندسی راه و ... فقط در حدود 25درصد در بروز تصادفات دخیل هستند.
آمار خطای انسانی با روش‌های مختلفی پایین می‌آید که مهم‌ترین آنها بالا بردن آگاهی‌های کسانی است که فکر می‌کنند جاده و ماشین فقط از آن آنهاست و اتفاقات بد برای دیگران می‌افتد و نه برای آنها.
با عددهای پیش رو تلاش برای بهبود وضعیت سلامت سفر و کاهش خطرات سوانح رانندگی با توسعه و به‌کارگیری ایمنی ترافیک، امری ضروری است. علیرضا اسماعیلی، استادیار دانشگاه علوم انتظامی با اشاره به انسان، راه و وسیله نقلیه به‌عنوان ارکان ترافیک می‌گوید: مهندسی اجرای مقررات و آموزش ترافیک در تعامل با هم هستند و ضعف در یکی باعث تأثیر در دیگری می‌شود. به‌طور مثال اگر در جاده‌ها علائم راهنمایی و رانندگی وجود نداشته باشد بهترین راننده‌ها نیز در پیچ‌های خطرناک دچار حادثه می‌شوند.
از سوی دیگر با بهترین کیفیت مهندسی راه و جاده، اگر راننده فردی قانون‌گریز باشد باز امکان حادثه وجود دارد. در کنار این عوامل اجرای قوانین نیز عامل تعیین‌کننده‌ای است که می‌تواند میل به خطا را در رانندگان کاهش دهد. در همه این سه گزینه، عامل انسانی اهمیت بیشتری دارد. براساس نظر کارشناسان بین‌المللی، حدود 55درصد از تصادفات ناشی از خطای انسانی است بنابراین سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند در کاهش تصادفات تأثیر بگذارد. در کشور‌های درحال توسعه این رقم به 75درصد نیز می‌رسد.
اگر بتوان میزان تأثیر عامل انسانی را با آموزش کاهش داد احتمال تصادفات نیز کاهش پیدا می‌کند علیرضا اسماعیلی، عضو مرکز تحقیقات شهید بهشتی می‌گوید: در حال حاضر 50درصد کشته‌های تصادفات در تهران را عابرین پیاده تشکیل می‌دهند که ترجیح داده‌اند از زیر پل‌های عابر پیاده، گاردریل وسط اتوبان و... عبور کنند. این افراد به این باور نرسیده‌اند که این کار چقدر می‌تواند خطرناک باشد.
بسیاری از افراد نیز فکر می‌کنند با سوارکردن اهل و عیال پشت وانت و موتورسیکلت و... دارند به آنها محبت می‌کنند ولی همه می‌دانیم که چه خطری در کمین آنهاست. به‌دلیل همین طرز فکرهاست که نیازمند ساختار آموزشی‌ای هستیم که آدم‌ها را به نقطه باور برساند. وقتی آنفلوانزای خوکی یا وبا آمد مردم با آگاهی که به آنها داده شد به این باور رسیده بودند که این بیماری‌ها خطرناک است بنابراین در رفتارهای خود تغییر ایجاد کردند. در مورد فرهنگ ترافیک نیز باید به چنین جایگاهی برسیم.
همه باید با هم کار کنیم
زمانی نه چندان دور در دهه70 و ماقبل آن بستن کمربند ایمنی، استفاده از کلاه، ننشاندن 2سرنشین کنار راننده امری ضد‌ارزش محسوب می‌شد ولی با فرهنگسازی و قوانین سلبی و ایجابی این امر به یک رفتار ارزشی تبدیل شد. استادیار دانشگاه علوم انتظامی در این‌باره می‌گوید: تأثیرات فرهنگی انیمیشن‌های ترافیکی را که از سال‌های 80 تا 85 شروع شد می‌توان کم‌کم دید.
اگر کار فرهنگی با ساختار قوی‌تری اجرا شود می‌توان به نتیجه رسید ولی متأسفانه وضعیت کنونی کشور به‌گونه‌ای است که کسی مسئولیتی در این حوزه به‌صورت مشخص ندارد و سازمان‌هایی که کار فرهنگی می‌کنند بنا به میل و علاقه مدیران چنین عملکردی دارند.
طراحی ساختار جامعی در این حوزه برای کشور امری اجتناب‌ناپذیر است تا انسجامی بین سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسه‌ها در کشور برقرار شده و اقدام‌های جزیره‌ای از میان برداشته شود. برای رسیدن به هدف نهایی که همانا کاهش حوادث ترافیکی و ارتقای فرهنگ ترافیک است باید با طراحی ساختار کلان فرهنگ ترافیک کشور و ارائه راهکارهای مؤثر و سیاستگذاری صحیح، از بسیاری از حوادث ترافیکی پیشگیری کرد.
بنابراین در این ساختار باید وظایف و مسئولیت‌های هر یک از سازمان‌ها، شرکت‌ها و مؤسسه‌ها را مشخص و از دوباره‌کاری‌ها و اقدام‌های موازی و جزیره‌ای جلوگیری کرد. باید به‌صورت قانونمند شورایی ایجاد شود تا وظیفه هر سازمان مشخص شود و رئیس آن از عالی‌رتبه‌ترین مقامات کشوری باشد؛ همانطور که شورای‌عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند این شورا نیز مسئول برنامه‌ریزی‌ها باشد.
ضـرورت ایجاد شورای فرهنگ ترافیک
هم‌اکنون سازمان‌های گوناگونی در توسعه فرهنگ ترافیک دخیل هستند. براساس مطالعات انجام گرفته بیش از 31سازمان در حوزه ترافیک و فرهنگ عبور و مرور شناسایی شده‌اند و تمامی آنها با استفاده از توان بالقوه و امکانات موجود سازمانی خود در راستای کاهش تلفات جانی تلاش می‌کنند.
علیرضا اسماعیلی در شورای راهبردی ستاد دیه طرح جامع فرهنگ ترافیک را مطرح کرده است این طرح هم‌اکنون در شورای فرهنگ عمومی در وزارت ارشاد در حال بررسی است.
وی می‌گوید: بررسیها نشان میدهد که سازمان‌های مرتبط با امر آموزش و فرهنگسازی کشور، به‌رغم صرف هزینه‌های نسبتاً زیاد و بهرهگیری از منابع و امکانات کشور توفیقی در کسب ارتقای فرهنگ ترافیک نداشتهاند و همین ضعف فرهنگی موجب شده تا کشور سالانه هزینه‌های بسیار سنگینی را در بعد مادی و معنوی تحمل کند.
اقدام‌های موازی، عدم‌تعریف مشخص از اهداف، روشمند نبودن اقدامات آموزشی و فرهنگسازی و همین‌طور مقطعی و جزیره‌ای عمل کردن سازمان‌های فرهنگی کشور موجب شده تا پس از گذشت بیش از یک قرن از ورود خودرو به ایران و استفاده مردم از این وسیله، تأثیر قابل‌توجهی در رفتارهای ترافیکی مردم مشاهده نشود.
بنابراین با تدوین یک الگوی مناسب راهبردی وظیفه همه سازمان‌های مسئول در راستای آموزش و فرهنگسازی در یک چارچوب کلان، مشخص و معین می‌شود بهطوریکه دسترسی به هدف اصلی یعنی ارتقای فرهنگ ترافیک محقق خواهد شد. اگر بتوان در این بخش سرمایه‌گذاری کرد می‌توان نیمی از تصادفات را که عامل انسانی دلیل آن است، کاهش داد.
260 هزار کشته و 2میلیون مجروح در تصادفات یک دهه
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی گفت: در یک دهه گذشته 260هزار نفر در سوانح رانندگی کشور جان خود را از دست داده‌اند و 2 میلیون نفر نیز مجروح شده‌اند.
سردار اسکندرمومنی با بیان اینکه ایران جزء کشورهایی است که آمار تصادف در آن بالاست افزود: در ایران به ازای هر هزار نفر 150خودرو وجود دارد اما در برخی کشورها این تعداد بالغ بر 700خودرو است البته میانگین آن حدود 400خودرو است.وی تصریح کرد: با اینکه تعداد خودروهای کشور دو برابر شده اما مولفه‌هایی از جمله انضباط و ایمنی در آمد و شد متغیر بوده است درحالی‌که این مولفه‌ها از جمله ایمنی، توسعه شبکه حمل‌ونقل و سرعت در انتقال و امداد و نجات هر کدام نقش پوشاننده‌ای دارد.
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به استاندارد خودروها گفت: ساخت خودروهای ایمن یکی از مهم‌ترین مولفه‌های ایمنی در جاده‌هاست، ما شاهد بودیم که خودرویی خارجی با سرعت 220کیلومتر در ساعت دچار واژگونی شد اما برای سرنشینان آن حادثه‌ای رخ نداد اما یک خودروی تولید داخل با سرعت 70کیلومتر در ساعت واژگون شد و سرنشینان آن جان خود را از دست داده‌اند.
