همشهری آنلاین: این عامل «مزاحم»، «ناسازگار» یا «محرک» می‌تواند یک عامل بیماری‌زا یا ترکیبی از یک ماده غذایی باشد. به واکنش سیستم ایمنی بدن به ترکیبات غذایی ناسازگار با بدن، «واکنش حساسیتی» یا «آلرژی» می‌گویند. اما علت بروز این حالت، راهکارهای شناسایی حساسیت به مواد غذایی و درمان و پیشگیری از بروز مجدد حساسیت غذایی، موضوعی است که به آن می‌پردازیم. این نکته را هم فراموش نکنیم که معمولا در فصل بهار، افرادی که به صورت ارثی به گرده‌افشانی درختان و گیاهان حساسیت دارند، ممکن است دچار حساسیت غذایی شده یا اگر به آن مبتلا هستند، حساسیت غذایی همراه با حساسیت فصلی بروز کند.
حساسیت غذایی معمولا از سن زیر پنج سالگی و به‌طور شاخص بین سن سه تا چهار سالگی بروز می‌کند که آمارها نشان می‌دهد حدود شش تا هشت درصد کودکان و سه تا چهار درصد بالغین به نوعی حساسیت غذایی مبتلا هستند.
میزان ورود عامل حساسیت‌زا به بدن می‌تواند روی شدت و ضعف علائم تاثیر داشته باشد؛ اما به هر حال با ورود عامل حساسیت‌زا، سیستم ایمنی به آن واکنش نشان می‌دهد.
در مواردی که علائم شدید باشد، ممکن است در صورت عدم رسیدگی سریع، بیمار دچار «شوک آنوفیلاکسی» شود.
نشانه‌ها می‌گویند
هرچند علائم حساسیت به هر یک از خوراکی‌های حسیاست‌زا متفاوت است، اما برخی علائم در آنها مشترک است که از آن جمله می‌توان به مشکلات گوارشی، نفخ، کهیر، بثورات پوستی، دلپیچه، اسهال، تورم صورت و لب‌ها، خارش، تورم دست و پا، حالت تهوع و استفراغ، تنگی نفس، سردرد شبیه به سردردهای میگرنی، سرفه و شوک آنوفیلاکسی اشاره کرد. تعرق، تورم زبان و زبان کوچک و گرفتگی راه تنفس، خس خس کردن و آبریزش بینی و چشم از دیگر علائم آنوفیلاکسی هستند.
متهمان را بشناسیم
ممکن است بعد از خوردن هر غذایی، حساسیت بروز کند؛ حتی اگر تا پیش از این به غذا، خوارکی یا میوه‌ای حساسیت نداشته‌اید! نترسید... به این سادگی‌ها نیست؛ معمولا قبل از مشخص شدن علائم جدی حساسیت به یک خوراکی، با نشانه‌های سبک‌تر، حساسیت فرد مشخص می‌شود. مثلا اگر به «بادمجان» حساسیت دارید و نمی‌دانید؛ نخستین‌بار که از این خوراکی استفاده کنید علائم خفیفی مثل خارش زبان، سوزش و تورم خفیف لب‌ها دیده می‌شود اما با تکرار مصرف این نشانه‌ها شدت می‌گیرد.
حساسیت به بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، سویا، شیر گاو، آجیل‌ها به ویژه فندق و گردو، تخمه آفتابگردان، گندم، بادمجان، گوجه‌فرنگی، خربزه، طالبی، هندوانه، توت‌فرنگی، ماهی، کنجد و شکلات از شایع‌ترین حساسیت‌هاست.
مصرف هلو، سیب، هویج، گلابی، کیوی، موز، سیب‌زمینی، نارنگی، شاهدانه و عسل نیز می‌تواند باعث بروز حساسیت شود. با توجه به شایع بودن حساسیت به تخم‌مرغ و شیر با نشانه‌های آنها بیشتر آشنا می‌شویم.
حساسیت به تخم‌مرغ
حساسیت به تخم‌مرغ و تخم سایر پرندگان یکی از شایع‌ترین حساسیت‌هاست؛ به ویژه در کودکان. معمولا حساسیت به تخم پرندگان، کمتر از یک ساعت پس از خوردن آنها و با خوراکی‌های تهیه‌شده از تخم پرندگان بروز می‌کند. این نوع حساسیت در صورت عدم رسیدگی سریع می‌تواند «شوک آنوفیلاکسی» در فرد ایجاد کند. از شاخص‌ترین علائم حساسیت به تخم پرندگان می‌توان به خارش و تورم پوست، تنگی نفس، تورم راه‌های تنفسی و آبریزش بینی، مشکلات گوارشی و به طور خاص دلپیچه، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد.
حساسیت به شیر
این نوع حساسیت نیز در رتبه بعدی حساسیت‌های غذایی قرار دارد؛ به‌ویژه حساسیت به شیر گاو، آلرژی به شیر گوسفند و بز نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. افراد مبتلا به حساسیت به شیر گاو، به شیر سویا نیز حساسیت دارند.
این نوع آلرژی معمولا از سن کم یعنی زیر ۳ سال، در صورتی که کودک از این نوع شیر تغذیه کند، دیده می‌شود.
از شاخص‌ترین نشانه‌های این نوع حساسیت علاوه بر حالت تهوع و استفراغ و مشکلات گوارشی می‌توان به اسهال شدید، شل شدن مدفوع که گاهی همراه با خون است، دلپیچه، خس‌خس گلو به دلیل بروز مشکلات تنفسی ناشی از گرفتگی راه‌های تنفسی، آبریزش بینی، ریزش اشک، تورم و خارش پوست به‌ویژه در اطراف لب‌ها و بی‌قراری و ناآرامی در کودکان اشاره کرد.
نکته: توجه داشته باشیم حساسیت به شیر با حساسیت به لاکتوز (قند شیر) متفاوت است. علائم حساسیت به لاکتوز متفاوت از حساسیت به شیر است. در افراد مبتلا به حساسیت به لاکتوز، علائمی چون مشکلات گوارشی و به طور شاخص ناتوانی در هضم شیر، نفخ و اسهال بعد از خوردن شیر دیده می‌شود.
سایر موارد
در حساسیت به سایر خوراکی‌ها، علائمی شبیه به آنچه درباره حساسیت به تخم پرندگان و شیر ذکر شد، دیده می‌شود و در مواردی برخی نشانه‌ها به صورت خاص در آن نوع حساسیت دیده می‌شود. مثلا در حساسیت به توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی کهیر به عنوان یک نشانه شاخص دیده می‌شود.
شوک آنوفیلاکسی چیست؟
در شرایطی که شدت واکنش سیستم ایمنی بدن به عامل حساسیت شدید بود و بیمار نیز سریعا درمان را دریافت نکند، شوک آنوفیلاکسی ایجاد می‌شود. در این شرایط فرد دچار علائمی چون ناتوانی در تنفس و قطع موقت تنفس به دلیل گرفتگی و تورم راه‌های تنفسی، تورم زبان و زبان کوچک و گرفتگی راه تنفسی، شوک به صورت افت ناگهانی فشار خون، افزایش ضربان قلب، خس خس، هراس از نور و در نهایت کاهش سطح هوشیاری می‌شود.
بنابراین تا بیش از گسترش تاثیر عامل حساسیت‌زا و واکنش شدید سیستم ایمنی، بیمار باید سریعا تحت درمان قرار گیرد.
پیشگیری و درمان
نخستین قدم، شناسایی حساسیت است. به این معنی که باید با انجام آزمایش، عامل حساسیت‌زا یا بهتر بگوییم ماده غذایی حساسیت‌زا شناسایی شود. این مساله به‌ویژه در کودکان و شیرخواران ضروری است.
پس از این مرحله این نکات را به خاطر بسپاریم:
۱- از خوردن ماده غذایی حساسیت‌زا و خوراکی‌های تهیه‌شده از آن پرهیز کنیم.
۲- اگر با وجود حذف خوراکی مورد نظر باز هم نشانه‌هایی از حساسیت دیده شد، آزمایش شناخت عامل حساسیت‌زا را تکرار کرده و به مدت دو هفته برنامه غذایی‌مان را یادداشت و بعد از خوردن هر غذا به واکنش بدن توجه کنیم. این برنامه باید توسط والدین کودکان مبتلا به نوعی حساسیت غذایی اجرا شود.
۳- ممکن است حساسیت به یک نوع خوراکی، حساسیت به خوراکی‌های هم‌خانواده آن را نیز در پی داشته باشد. مثلا اگر به بادام‌زمینی حساسیت داریم، باید مراقب مصرف انواع دیگر آجیل‌ها هم باشیم.
۴- اگر ماده غذایی، مانند شیر از برنامه غذایی‌تان حذف می‌شود - به دلیل حساسیت به آن- با مشورت متخصص تغذیه یا پزشک معالج، خوراکی دیگری را جایگزین کنیم تا به کمبود مواد غذایی ناشی از عدم مصرف خوراکی موردنظر دچار نشویم.
۵- افرادی که به حساسیت فصلی دچار هستند، ممکن است به حساسیت غذایی نیز مبتلا بوده یا مبتلا شوند.
نظر شما