اگر ۵۰ سال پیش از تهرانی‌ها می‌پرسیدید گواراترین دوغ تهران را کجا می‌شود پیدا کرد، نشانی آبادی کوچکی در ۶ کیلومتری تجریش و کافه‌های منحصربه فرد آن را به شما می‌دادند. شهرت آن دوغ‌های محلی آنقدر زیاد بود که خانواده‌ها آخر هفته را به هوای نوشیدن جرعه‌ای از این دوغ گوارا راهی آبادی «اراج» می‌شدند. ماجرای شهرت دوغ اراج در تهران قدیم را بخوانید.

دوغ

همشهری آنلاین حسن حسن‌زاده: شاید باورش کمی سخت باشد که دوغ اراج با آن شهرت و محبوبیتش میان تهرانی‌ها، در آغاز محصول یک کارخانه عریض و طویل با صدها نیروی کار نبود. امروز اگر از بزرگراه ارتش راهی محله اراج شوید، جایی در نزدیکی باغ حاج حسین کنی، آخرین نشانی‌ها از کافه‌های سنتی و خاطره‌انگیز اراج در چند کافه و رستوران به جا مانده از آن دوران خودنمایی می‌کند. در ضلع شمالی باغ، جایی که قنات پرآب اراج جاری بود، روزگاری کافه‌ یا همان قهوه‌خانه‌ای کوچک بنا شد که برای اولین بار نام دوغ اراج از همان قهوه‌خانه سر زبان‌ها افتاد.

معروف‌ترین دوغ تهران کجا تولید می‌شد؟ | فرمول خاص تولید این دوغ محبوب را اینجا بخوانید

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

در خاطرات شفاهی اهالی این محله، نام دوغ اراج با نام «مش جعفر» پیرمرد صاحب آن قهوه‌خانه خاطره‌انگیز گره خورده است؛ کسی که با استفاده از آب زلال قنات اراج، کار یک کارخانه عریض و طویل تولید دوغ را به تنهایی انجام می‌داد و دوغ‌هایش چنان کیفیتی داشت که پای مردم شهر را به اراج باز می‌کرد. برای موشکافی روند تولید این دوغ محبوب، لازم است کمی به تاریخچه آبادی اراج اشاره کنیم. «داریوش شهبازی» تهران‌شناس و تاریخ‌پژوه می‌گوید: «این روستای کوچک در سرشماری اواخر دهه ۲۰، تنها ۳۰۰ نفر جمعیت داشت. جمعیتی که علاوه بر ساکنان اولیه اراج از مهاجران لواسانی و طایفه‌ای از ملایر تشکیل می‌شد. در دوران قاجار و در روزگاری که در تهران خبری از خودرو نبود، آبادی اراج حکم توقفگاه یا استراحتگاه مسافران لواسان را داشت. در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و به‌ویژه در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ هم وقتی که قهوه‌خانه‌ها و کافه‌های بسیاری در شمال اراج ساخته شد، اسم این آبادی با دوغ معروف آن بیشتر سرزبان‌ها افتاد.»

معروف‌ترین دوغ تهران کجا تولید می‌شد؟ | فرمول خاص تولید این دوغ محبوب را اینجا بخوانید
آخرین نشانه‌ها از رستوران‌های و کافه‌های قدیمی آبادی اراج امروز در ضلع شمال این محله به قوت خود باقی مانده‌اند.



فرمول جالب مش جعفر برای تولید دوغ اراج

اما اینکه چگونه شهرت دوغ اراج از دل یک قهوه‌خانه کوچک به تمام شهر سرایت کرد، ماجرای جالبی دارد. اهالی اراج می‌گویند حوالی دهه ۲۰ «مش جعفر» یک قهوه‌خانه خشت و گلی در شمال اراج برای خود ساخت که مسافران لواسان و اهالی محله در آن استراحت کنند و چای قندپهلو بنوشند. اما از آنجایی که آب گوارای قنات اراج از میان یا کنار قهوه‌خانه او می‌گذشت، یک روز ایده‌ای به ذهنش خطورکرد. آن روزها علاوه بر باغ‌داری، شغل اغلب اهالی آبادی و روستاهای اطراف دامداری بود. او شیر و ماست محلی را از دامدارها خرید و با آب گوارای قنات اراج ترکیب کرد. نتیجه دوغی گوارا و منحصربه‌فرد شد که نه تنها اهلی اراج بلکه مردم تهران و شمیران را برای نوشیدن این دوغ گوارا به این آبادی کوچک کشاند. شهبازی از شهرت دوغ اراج می‌گوید: «دوغ اراج آنقدر میان تهرانی‌ها و شمیرانی‌ها طرفدار پیدا کرد که شمار زیادی از تهرانی‌ها تنها به هوای صرف غذا و نوشیدن دوغ اراج گذرشان به این روستای کوچک می‌افتاد. قهوه‌خانه‌های قدیمی اراج با آب گوارای قنات و ماستی که از شیر محلی تهیه می‌شد دوغ درست می‌کردند. دوغ اراج خیلی زود جای خود را میان تهرانی‌ها و شمیرانی‌ها باز کرد.»

معروف‌ترین دوغ تهران کجا تولید می‌شد؟ | فرمول خاص تولید این دوغ محبوب را اینجا بخوانید
نمونه‌ای از دوغ‌های سنتی اراج که در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ حسابی میان تهرانی‌های طرفدار داشت.  

سرنوشت دوغ ۵ ریالی اراج

پس از این ماجرا بود که که کافه‌ها و قهوه‌خانه‌های اراج با نام‌های کافه خانه‌ تو، کافه یاس، کافه لیدو، کافه ارفع، کافه بهشت و... یکی یکی در شمال محله اراج شکل گرفتند و شهرت این دوغ هم در تمام شهر پیچید. اما این پایان ماجرا نبود. چندی بعد، کارخانه دوغ اراج در نزدیکی همین کافه‌ها ساخته شد تا این بار دوغ شیشه‌ای اراج، سر زبان‌ها بیافتد و در تمام شهر توزیع شود. شهبازی می‌گوید: «در میانه دهه ۴۰ فردی به نام «حسین عروجی» در نزدیکی آن قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها یک کارخانه دوغ تاسیس کرد. او از همان فرمول ترکیب آب قنات با شیر و ماست محلی استفاده کرد تا طعم خاص دوغ اراج حفظ شود.» در کارخانه، دوغ را داخل بطری‌های شیشه‌ای می‌ریختند و در آن را با چوب‌پنبه می‌بستند. معروف است شیشه‌های دوغ را با الاغ به مناطق مختلف شهر می‌بردند و به این ترتیب دوغ اراج بیش از پیش میان تهرانی‌ها معروف شد. با وجود این، بیشتر کافه‌ها و قهوه‌خانه‌های اراج  تا سال ٦٥ جمع شد و چرخ کارخانه دوغ اراج هم کمی بعد از فوت حاج حسین عروجی برای همیشه از حرکت ایستاد. اکنون دیگر از دوغ‌های معروف ۵ ریالی کارخانه دوغ اراج نشانی وجود ندارد اما اگر سری به کافه‌های قدیمی اراج بزنید و کمی خوش‌شانس باشید می‌توانید این دوغ خاطره‌انگیز را که به صورت محدود توسط محلی‌ها تولید می‌شود پیدا کنید.

معروف‌ترین دوغ تهران کجا تولید می‌شد؟ | فرمول خاص تولید این دوغ محبوب را اینجا بخوانید
محله اراج هنوز برخی کوچه‌ باغ‌های قدیمی‌اش را حفظ کرده و اهالی را به روزگار خوش این آبادی خوش‌آب و هوای شمال تهران می‌برد.

کد خبر 702718

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار دروازه طهرون

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 36
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 6
  • حسام IR ۰۹:۱۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    25 0
    به به چه خاطراتی برای من زنده شد. خانه ما نزدیک سرپل تجریش بود و آخر هفته کار من بچه های دیگه محله رفتن به اراج خوردن آن دوغ تگری بود. یادش بخیر
    • محمدپور IR ۱۰:۳۱ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      15 0
      آي گفتي
    • هادی IR ۱۳:۱۴ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      13 0
      من همین خاطره رو دارم. ما از دزاشیب میرفتیم
  • محمد IR ۰۹:۱۷ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    15 0
    هنوز یکی دو تا رستوران قدیمی در اراج این دوغ رو دارن. ازبلوار ارتش که برید سمت اراج چند تا رستوران سنتی هست. ولی خب فکر نمیکنم اون طعم قدیم رو داشته باشه.
    • حمیدرضا IR ۱۰:۵۵ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      10 0
      ممنون از اطلاعات تون
  • نادر US ۰۹:۲۰ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    15 1
    يادش بخير واقعا... اصلا يادم رفته بود اون دوغ شيشه اي نوستالژي رو دم شما گرم
  • علي IR ۰۹:۲۶ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    14 0
    من دوغ شيشه اي هاي اراج رو به قيمت ٢ تومن هم يادم فكر كنم زمان جنگ بود شايدم اشتباه كنم ولي اوايل دهه ٦٠
  • سهیل IR ۰۹:۳۴ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    17 1
    دهه 50 من توی همین مکان دوغ اراج خوردم از نارمک در عصر پنج شنبه یا جمعه میرفتیم دوغ بخوریم چه لذتی داشت یادش بخیر . ورودی اراج هم یک گرمابه بود به نام سهیل وقتی اسم خودمو میدیم خیلی کیف میکردم
  • مهران IR ۰۹:۳۸ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    11 0
    سپاس جالب بود
  • محمدرضا IR ۰۹:۴۰ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    10 1
    دوغ آبعلی قدیمی تر بود یا این؟
    • ناهيد IR ۱۰:۵۷ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      8 1
      دوغ اراج قديميتره فكر كنم
  • نعیمی IR ۰۹:۴۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    10 0
    بچه بودم این دوغ توی محله ما سمت نازی آباد هم بود ولی نمیدونستم از کجا میاد
  • خادم IR ۰۹:۵۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    4 15
    دوغ فقط دوغ عاليس من توي مغازم دارم بهترين دوغ
    • جناب خان IR ۱۷:۲۸ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      11 0
      دوغ عالیس چیه بابا ..عه عه مزه خمیر دندون میده😓
    • ناشناس IR ۲۲:۳۸ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      7 1
      دوغ های فعلی که اکثرأ آب پنیر هستند و برای آلوده نکردن محیط و بازخواست نشدن از طرف محیط زیست، آب پنیر را به دوغ تبدیل می کنند، حالا ممکنه مقداری ماست هم بزنن
  • هاشم IR ۱۰:۰۰ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    9 2
    يادمه مش جعفر رو... روحش شاد
  • کریمی IR ۱۰:۰۶ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    6 0
    مطلب جالبی بود ممنون
  • حمید IR ۱۰:۰۶ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    7 0
    کاش میشد طعمش رو از پشت گوشی چشید
  • محمدرضا IR ۱۰:۰۸ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    9 0
    چجوری مش جعفر اینهمه دوغ درست می کرد؟!
  • حامدي IR ۱۰:۱۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    10 1
    تهرام بخاطر آب خوبش هميشه دوغ خوبي داشته نمونش همين دوغ آبعلي كه با آب چشمه درست ميشه
    • فرشید IR ۱۷:۱۴ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      3 2
      الان همون مزه دوغ، دوغ دولیتری گاز دار گلپایگان هست که فروشگاههای افق کوروش داره.بی نظیره لعنتی.
  • حیدرسلیمانی IR ۱۱:۵۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    8 0
    همچین تعریف کردیدفکرمیکنم الان هست برم بخورم کیف کردم ممنون
    • رضا IR ۱۳:۴۶ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
      9 0
      آخرش نوشته هست فقط باید همونجا بگردی پیدا کنی
  • مسعود IR ۱۵:۳۴ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    4 0
    میبایست تعطیل میشد ..!! دوغ که دوغ است ...!! طرف مینویسه یادش بخیر پیاده میرفتیم و دوغ میخوردیم ... اینان مزه ی دوغ رو جور دیگه حس میکردن ... البته دوغ تو شیشه با نام اراج ، مزه نامش رو میده ... اهل شوخی هستم ..بدل نگیرید
  • کریم IR ۱۶:۱۷ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    5 0
    من سال 52 سرباز بودم دوغ آبعلی وکیک میگرفتم یه تومن، وقتی میرفتیم اردو توی تپه های تهران پارس بهترین دوغی که در تمام عمرم نوشیدم آبعلی بود الان نمیدونم قوچک وتهرانپارس چطوری هستن من خودم شیرازی هستم، اون زمان بیابون بود ومیدون تیر
  • عروجی US ۱۶:۵۲ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    6 0
    یاد اراج قدیم بخیر
  • بهروز CH ۱۹:۵۹ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    7 0
    با عرض سلام ، دست شما عزیزان درد نکنه ، با خواندن این مقاله ، این حقیر را بردید به اواسط دهه پنجاه که نوجوانی بودم ، با تمامی خاطرات زیبایش ، قشنگ یادمه ، انکار دیروز بود وقتی آخر هفته برای هوا خوری با دوستان به شمیرانات و حومه میرفتیم ، مگر میشد از دو چیز گذشت ، اول نوشیدن دوغ تگری اراج ، و بعد که به پایین سرازیر میشدیم ، توقف در سر خیابان ظفر برای خوردن یک پرس از جوجه کباب های حاتم ، هیچوقت یادم نمیره آن خاطرات شیرین را ، که حتماً خیلی از برو بچه های آن موقع طهران تجربه کرده و یادشونه، در انتها تشکر از همراهی تان در این سفر به گذشته ، و عذر میخوام از اینکه اگر سرتان را درد آوردم ، خدا یار و نگهدارتان باشد .
  • مصطفی IR ۲۰:۲۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    7 1
    الان همون دوغ با همون کیفیت هست هیچوقت دیگه نیست. اون دامها از بهترین علوفه ها بدون تقلب استفاده میکردن بدون قرص و امپول و اون قنات هم لاجرم خشکیده
  • بی نشان IR ۲۲:۱۹ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    8 0
    قنات اراج تا چند سال پیش آب داشت الان نمی دونم خشک شده یا نه اونجا هم چند تا رستوران کوچک هم بودن و دوغ خوشمزه هم داشتن البته فکر کنم الان دیگه اون جوری نباشه چون باغات اراج خراب و به ساختمان تبدیل شدن،اینجایی که میگم کنار بیمارستان نیکان بود،که آب خنک قنات رو میشد دید و از اون خورد
  • ایرونی IR ۲۳:۰۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۳
    6 0
    انگاری همه ما دلمون نمیاد از خاطرات شیرین گذشته دل بکنیم، که البته نمیشه هم دل کند، وقتی حتی اسم یه دوغ قدیمی میاد، خواه ناخواه تمام خاطرات قدیم مثل یه فیلم جلوی چشم ما ظاهر میشن و این خاطرات با یادآوری آدمایی که اون موقع بودن و الان دیگه نیستن چشمای ما رو چه بسا نمناک کنه و این حس عجیبی هست که خود من در طول شاید یک هفته بارها تجربه میکنم. به هر حال یاد طهرون قدیم بخیر
  • احمد IR ۰۱:۰۱ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۴
    6 0
    بله یادش بخیر بچه که بودیم با بابامون می رفتیم حمام عمومی اراج چونکه تو اکثر خانه ها حمام نبود بعد از حمام می آمدیم کنار جاده لشگرک که متا سفانه الان شده اتوبان ارتش ، کارخانه هم کنار جاده بود جلویش یخدان های بزرگ بود که دوغ ها را برای خنک شدن داخل یخدان ها کنار یخ می گذاشتن بابامون برامون دوغ گاز دار تگری اراج را می خرید بعد از گرمای حمام که عموما ۲ ساعت طول می کشید دوغ سر می کشیدم هوش از سرو کله مان پر می کشید گاهی هم دوغ را سر حمام یعنی جایی که کمد لباس ها بود می خوردیم بعدش از لذت می مردیم . اما همش گذشت . لذت ما چی بود و لذت بچه های امروز چیه!!
  • بهروز CH ۰۲:۳۱ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۴
    7 0
    با عرض سلام به همشهری آنلاین و تمامی دست اندرکاران ، خواستم رسماً از شما عزیزان تشکر کنم ، و بگم دمتون گرم ، خوب نقطه ضعف ما شصت هفتاد ساله هارو پیدا کردی، و با احساساتمون بازی میکنی ، با یاداوری گذشته های نه چندان دور ، و باید شخصاً اعتراف کنم ، که حالت قشنگیه ، غرق شدن در دنیایی که مثل امروز ماشینی نبود ، و آدما خوبیشون با آدمای خوب امروز فرق میکرد ، همینطور ادامه بدید ، ما از خواندن مقاله هاتون لذت میبریم و روحیه میگیریم ، در پناه حق باشید ، و قلم تان پر جوهر .
  • نصیبی IR ۱۸:۴۱ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۴
    2 0
    یادش بخیر...چند تا بچه محل بودیم سه ماه تعطیلی می رفتیم اونجا کار میکردیم. سال ۴۹.‌‌... ۵۰
  • ناشناس IR ۲۲:۳۶ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۴
    2 0
    یادش بخیر اون روزگارها صفایی بود مهر و محبتی بود انسانیت بود دین بود ایمان بود الان هیچ کدام نیست
  • IR ۰۰:۰۸ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۵
    2 0
    یاد قدیمها بخیر. صفای واقعی بود.
  • IR ۰۰:۱۳ - ۱۴۰۱/۰۶/۱۵
    3 0
    خدا بیامرزد همه ی رفتگان را . پدرم خدا بیامرز راننده کامیون بود و محل گذرش اغلب محله ی اراج بود و هر وقت که من را با خود می برد بدون شک ظهر دیزی و دوغ اراج را نوش جان می کردیم و چه صفایی داشت در کنار پدر بودن. روحش شاد و یاد پدر و آن روزها بخیر.