براساس توافقنامه‌اي كه همان سال سازمان بهزيستي، مديريت شهري و شركت واحد اتوبوسراني امضا كردند، هر كدام از اين دستگاه‌ها براي تهيه تعدادي ون و اتوبوس متعهد شدند. شهرداري پايانه را همان سال آماده بهره‌برداري كرد و اتوبوس‌ها نيز مناسب‌سازي شد اما وعده بهزيستي عملي نشد. شهرداري ولي منتظر اقدام سازمان بهزيستي نماند و 20اتوبوس و 61ون مناسب‌سازي شده را در اختيار اين گروه از شهروندان قرار داد. حالا و بعد از نزديك به 2 سال از راه‌اندازي اين پايانه هنوز 50دستگاه ون سهم بهزيستي تحويل نشده و علت اين موضوع از سوي بهزيستي هم شماره‌گذاري نشدن اين خودروها عنوان مي‌شود. با اين حال پيمان سنندجي، مديرعامل شركت واحد اتوبوسراني شهر تهران مي‌گويد كه امسال ون‌هاي ويژه معلولان به 100دستگاه افزايش پيدا مي‌كند و 6محل در شهر تهران نيز براي استقرار ون‌هاي ويژه معلولان تعبيه شده كه بتوانيم به تمامي نقاط شهر تهران خدمات رساني ويژه در كوتاه‌ترين زمان را داشته باشيم.
مهديه رستگار، سال‌هاست روي ويلچر مي‌نشيند و دست‌ها و پاهايش سر ياري با او ندارند. او كه براي رفت‌وآمد درون شهري از سرويس‌هاي اين سامانه استفاده مي‌كند، مي‌گويد: «برايم خيلي سخت است كه بخواهم از خانه بيرون بروم، هميشه بايد 2 نفر كمك كنند تا ويلچر برقي سنگينم را در ماشين بگذارند و مرا سوار كنند.»
رستگار مي‌گويد: تا چند سال قبل استفاده از اين سرويس‌ها هزينه زيادي براي استفاده‌كنندگان داشت اما با راه‌اندازي پايانه معلولان كمي كار آسان‌تر شده است. حالا اگر چه كرايه 7هزار توماني اين ون‌ها به هزار تومان رسيده، هنوز برخي كاستي‌ها در اين سامانه وجود دارد. درست است كه بعضي وقت‌ها براي راحتي كار خودمان 24ساعت قبل خودرو رزرو مي‌كنيم اما اين سرويس‌ها بيشتر از ساعت 5بعد از ظهر كار نمي‌كنند. بعد از اين ساعت فقط يك سرويس در پايانه وجود دارد كه آن هم براي كارهاي ضروري و اورژانسي است. اين گلايه خانم رستگار كه مشكل چند معلول ديگر هم هست را با سعيد زارع، مدير سامانه حمل‌ونقل معلولان و جانبازان در ميان گذاشتيم و او اينطور پاسخ داد: «اين سامانه 24ساعته فعاليت مي‌كند و در روزهاي تعطيل و بين‌تعطيل هم در اختيار معلولان است اما براي اينكه بتوانيم سرويس‌دهي مطلوب‌تري به متقاضيان داشته باشيم بهتر است 24 ساعت قبل مسير خود را رزرو كنند.» اما براي معلولان هم مثل خيلي از ما ممكن است كاري خارج از برنامه و فوري پيش بيايد، آن وقت است كه تهيه سرويس مهم‌تر مي‌شود. سعيد زارع توضيح مي‌دهد كه اين سامانه براي معلولاني كه براي زمان‌هايي كه سرويس از قبل رزرو نشده هم آماده خدمت رساني است. در اين شرايط بعد از ارائه سرويس‌هاي قبلي و ثبت نام شده، اولويت اول با افراد ويلچرنشين و اولويت بعد با افرادي است كه در مسيرهاي يكسان قرار دارند. به اين ترتيب كه با اين افراد تماس گرفته و زمان‌هاي خالي به آنها پيشنهاد داده مي‌شود.زارع مي‌گويد: «اگر كاستي‌اي در اين زمينه مشاهده شد شماره تلفن 1888 آماده دريافت انتقادات است ضمن اينكه تمامي تماس‌ها روي سامانه 6350نيز ثبت مي‌شود تا اگر فردي در اين زمينه شكايتي داشت با استعلام از اين سامانه مشخص شود چرا به وي خدمت‌رساني نشده است. البته با اضافه شدن ون‌هاي جديد تا پايان سال سرعت سرويس دهي بيشتر مي‌شود.
به گفته مسئولان سامانه حمل و نقل معلولان و جانبازان، اولويت اول خدمات‌رساني براي معلولان ويلچري است و در حال حاضر ون‌هاي اين سامانه قابليت اين را دارند كه به‌طور همزمان به 4نفر در يك مسير خدمت‌رساني كنند. اكنون نيز يك هزار و 950معلول تهراني از ون‌هاي پايانه براي رفت‌وآمد در شهر استفاده مي‌كنند.
برخورد با رانندگان خاطي
قرار است با مهديه رستگار سوار بر يكي از تاكسي‌هاي ون ويژه معلولان شويم تا از نزديك با نحوه سرويس‌دهي اين خطوط آشنا شويم. ساعت 9:30صبح است كه خودروي ون بدون تأخير به خانه او مي‌رسد و مهديه با كمك مادر روي جايگاهي كه ويلچر معلولان را به درون خودرو هدايت مي‌كند قرار مي‌گيرد. راننده دكمه سبز را مي‌زند و ويلچر مهديه به آرامي وارد خودرو مي‌شود. در داخل خودرو كمربندي ويژه بسته شدن ويلچر فرد معلول وجود دارد اما ون توجهي به بستن كمربند ايمني خانم رستگار نمي‌كند.
رستگار مي‌گويد: «ما به‌خاطر اين ون‌ها و اتوبوس‌ها ممنونيم اما علاوه بر ماشين، خود راننده هم خيلي اهميت دارد. بعضي از راننده‌ها كمربند‌ها را براي ما نمي‌بندند. يك‌بار كه من تنها سوار اين خودروها شده بودم در سرازيري كه در ميدان ونك قرار دارد ويلچر من شروع به حركت كرد و با شتاب به صندلي راننده برخورد كرد. شايد الان بيان اين موضوع آسان باشد اما آن لحظه به قدري ترسيدم كه 2 ثانيه برايم 2 سال گذشت؛ چون ويلچر با شتاب به سمت جلو حركت كرد و هيچ كاري از دست من برنمي‌آمد.»
در نيمه‌هاي راه از راننده مي‌خواهيم كه مقابل بانك نگه دارد تا يك كار بانكي انجام دهيم اما راننده مي‌گويد كه مقصد مشخص شده و نمي‌تواند در محل ديگري توقف كند. رستگار مي‌گويد: «فردي مثل من ممكن است در طول مسير به انجام خدمات بانكي‌و... نياز داشته باشد، ولي باز هم بعضي از راننده‌ها در اين خصوص توجيه نشده‌اند.» آنطور كه سعيد زارع مي‌گويد، موضوع آموزش راننده‌ها از ابتداي راه‌اندازي پايانه در دستور كار مسئولان قرار داشته است، بر اين اساس راننده‌ها نحوه سوار و پياده كردن آنها و چگونگي رفتار با معلولان را آموزش مي‌بينند. 3مورد آموزش ديگر نيز با همكاري مجتمع رعد و آموزش و پرورش استثنايي در دستور كار قرار گرفته اما اگر راننده‌اي رفتار ناشايستي با مسافران داشته باشد با او برخورد مي‌شود و حتي با تصميم مسئولان از پايانه اخراج خواهد شد. زارع مي‌گويد: به‌علت محدوديت تعداد خودروهايي كه در اختيار داريم اگر معلولي نياز به خدماتي در بين راه رفت و برگشت داشته باشد بايد اين موضوع را به اپراتور اطلاع‌رساني كند تا راننده نيز دراين‌باره توجيه شود.
مدير سامانه حمل‌ونقل جانبازان و معلولان شهرداري تهران مي‌گويد: طي ماه‌هاي اخير به‌دليل پايين آمدن نرخ حمل‌ونقل در ناوگان ويژه معلولان، حجم تماس با سامانه حمل‌ونقل معلولان پايتخت 50درصد افزايش پيدا كرده و حتما بايد اين ناوگان را تقويت كرد اما تحقق اين هدف نيازمند صبر بيشتر براي توسعه زيرساخت‌هاي ارائه خدمات درون شهري است. شهرداري نيز براساس برنامه‌ريزي‌اي كه دارد پيش‌بيني كرده كه تا آخر سال 40تا 50دستگاه ون مناسب‌سازي شده به سيستم اضافه كند، به هر حال بايد كمي صبر كرد.
زارع البته از معلولان هم مي‌خواهد براي استفاده بهتر از اين سامانه همكاري كنند و مي‌گويد: خودروهاي ما بيشتر براي افراد ويلچرنشين مناسب‌سازي شده است. بعضي افراد با خود همراه مي‌آورند كه البته تكريم افراد همراه نيز وظيفه ماست اما خواهشمنديم كه مقصد اين عزيزان خارج از مسير مورد نظر افراد معلول نباشد تا بتوانيم به متقاضيان ديگر نيز خدمات رساني كنيم.
الان خودروهاي مناسب‌سازي شده درنقاط كهريزك، خيابان هنگام، سامانه 2خاوران، سامانه 4نازي‌آباد و سامانه 9 شهرري و سامانه طرشت مستقر هستند و هر روز با هر دستگاه بين 8تا 12نفر جابه‌جا مي‌شوند. قرار است ون‌هاي جديد‌تري هم اضافه شوند اما اين فقط حكايت پايتخت است، مسئله اينجاست كه در شهرهاي كوچك و بزرگ ديگر اين سرزمين هم معلولاني زندگي مي‌كنند.
تلاش براي احقاق حق تمامي شهروندان
دغدغه مديريت شهري احقاق حق تمامي شهروندان است. نگاه شهرداري تهران فارغ از بحث وظيفه‌اي نگاهي شهروند محور است و درصدد است كه خدمات را بدون هيچ منتي در اختيار تمامي شهروندان قرار دهد و در اين راستا از تمامي ظرفيت‌هاي خود استفاده مي‌كند. تردد و سفر جزء حقوق اوليه و ابتدايي شهروندان معلول است. راه‌اندازي پايانه طرشت كه وِيژه معلولان است يكي از نمونه‌هاي انجام شده توسط شهرداري است تا تردد معلولان در شهر آسان‌تر باشد. امسال 13دستگاه ون مخصوص كودكان استثنايي به ناوگان اتوبوسراني اضافه شده است. بايد شرايطي را فراهم كنيم كه نه‌تنها تردد با وسايل حمل‌ونقلي براي شهروندان معلول آسان شود بلكه فضاهاي شهري و معابر نيز به‌طور كامل مناسب‌سازي شوند.
محمدمهدي گلمكاني، مديركل سلامت شهرداري تهران
نظر شما