وقتی کوسا عقب‌نشینی می‌کند

اسفند  برای حیاط خانه مادر بزرگ که نم نمک  پر می‌شد از  جوانه‌های بهاری وقت سمنو پزان بود و  مادربزرگ که پیراهن آبی آسمان به تن داشت، باقلوا می‌انداخت و  به انتظار اقوام  و دختران دم بخت می‌نشست.

سمنو پزان با همراهی همسایه‌ها، اقوام و  با آداب خاصی انجام می‌شد،  تا علاوه  بر ادای نذر ، یکی از اجزای  سفره هفت سین نیز آماده شود.

مادر بزرگ بر این عقیده بود که سمنو، توان و نیروی مرد خانه است و اگر به هنگام نوروز، در خانه‌ای درست نشود،‌ در سال جدید، مرد خانه خواهد مرد!

نذری‌ها هم  برای برآورده شدن نیازها و دست حاجتی به سوی خدا و معصومین و امامزاده ها انجام می‌گرفت.  عده ای از زنان که به دلایلی امکان پختن سمنو را نداشتند، نذر می‌کردند که در پختن سمنوی مادر بزرگ ‌شریک شوند . آنها با خود  گندم می‌آوردند و دعا می‌کردند که اگر خواستشان اجابت شد،  سال بعد دوباره سمنو بپزند.

اسفند ماه در سراسر ایران آیین‌های متفاوتی برگزار می‌شود که اغلب مربوط به استقبال مردم از بهار است و به امید زنده شدن طبیعت زیبا در این فصل پرشکوه انجام می‌‌گیرد. مثلاً در یزد  تهیه سفره اسفندی مرسوم است. در دشت کلاته گرگان نیز مردم درخت می کارند.

آیین کوسا و گلین نیز از رسومی است که در این ایام در مناطق مختلفی از جمله آذربایجان و قزوین برگزار می شود. این آیین را  اقوام مختلف به مناسبت کوچ زمستان و آمدن بهار، با برپایی جشن‌ها و اجرای نمایش‌هایی  برگزار می‌کنند .

در کوسا که یک مراسم نمایشی است و چوپانان آن را اجرا می‌کنند، چند نوازنده و بازیگر به خانه‌های مردم می‌روند.

کوسا  نماد زمستان و کسی است که با لباسی  از پوست و پشم ، با کلاهی دارای دو شاخ ، به همراه نوازنده و شخصی که مسئول گرفتن هدایاست به خانه مردم می‌روند . اگر پیشکشی  مردم  کافی نباشد، کوسا خود را به مردن یا غش کردن می‌زند. بازیگر واسطه از خانواده‌ها خواهش می‌کند تا هدایای بیشتری بدهند. او ارمغان‌ها را به کوسا نشان می‌دهد. کوسا به شوق تحفه‌ها بیدار می‌شود و آنها را می‌‌بیند. اگر کم بود، باز غش می‌کند.

دقیقاً معلوم نیست که آنچه خانواده‌ها به کوسا می دهند، پاداش‌هایی برای نمایشش است یا برای آن که از دست غول  زمستان خلاص شوند. اما دست‌آخر  بزرگ‌ترها و بچه‌ها با گلوله‌های برفی کوسا را  می‌زنند و او که نماد برف و سرما‌ست، با گلوله‌های برف و کلوخ  به سوی کوه‌های سرد و پربرف عقب‌نشینی می‌کند تا نوروز با بهار فرا رسد.

این آیین‌ها  از جایگاه ویژه‌ای در میان اقوام مختلف برخوردارند و همه هدفی واحد را دنبال می‌کنند و آن هم این که زمستان و سرما می‌رود تا بهار  پرطراوت جان مردم را تازه کند.