حدود 12هزار نفر برای این خودرو ثبت‌نام کردهاند اما با اینکه ماه‌ها از موعد تحویل این خودروهای ثبت‌نام‌شده گذشته، هنوز خبری از تحویل این خودرو نیست. این مشتریان در شرایطی که سال گذشته می‌توانستند خودروی دیگری را پیش‌خرید کنند و صاحب خودرو شوند نسبت به پیش‌خرید خودروی مینیاتور اقدام کردند اما اکنون به آنها گفته می‌شود بهتر است به جای مینیاتور، پراید تحویل بگیرند.
در سال گذشته با تبلیغات گسترده و با توجه به قیمت زیر 10میلیون تومانی خودروی مینیاتور، بسیاری از مشتریان، در بازار کم‌رقیب خودروهای طبقه متوسط ایرانی از میان چند انتخاب محدود یعنی تندر90- E0، پراید و پژو آردی، خودرو جدیدی را انتخاب کردند که عنوان ملی را یدک کشیده و مینیاتور نام گرفته بود. این پیش‌فروش در حالی صورت می‌گرفت که هنوز نه خط تولید خودروی مذکور راه‌اندازی شده بود و نه این خودرو استانداردهای لازم برای تولید انبوه را پشت سر گذاشته بود اما این خودرو پیش‌فروش شد تا شاید بخشی از هزینه‌های تولید آن تأمین شود.
همزمان با جدی‌تر شدن مباحث تولید خودروی رانا در شرکت ایران‌خودرو، مسئولان شرکت سایپا نیز از تولید خودروی مینیاتور در نیمه نخست امسال خبر می‌دادند اما این وعده به پاییز و سپس به زمستان موکول شد. این اخبار در حالی مطرح می‌شد که در کشور‌های صاحب کارخانه خودروسازی، پس از آنکه خودرو به نزدیکی مرحله تولید رسیده و در تمام خطوط تولید می‌شود، فعالیت‌های خبری و تبلیغاتی آغاز و سپس خودروی مورد نظر پیش فروش و در زمان مقرر خودرو به مشتریان تحویل داده می‌شود.
در این کشور‌ها، خودرو‌ساز موظف است تا بابت هر روز تأخیر یا خودرو مناسب در اختیار مشتری قرار داده و یا اینکه خسارات ناشی از این تأخیر را جبران کند اما سال گذشته سایپا با وجود پیش‌فروش 12 هزار دستگاه خودروی مینیاتور و تنها به‌دلیل عدم‌تولید به موقع خودروی مذکور، به خریداران پیشنهاد کرده که به جای مینیاتور، خودروی پراید دریافت کنند. این تأخیر در تحویل در شرایطی صورت می‌گیرد که برخی کارشناسان طرفدار صنعت خودروی ایران معتقدند با توجه به مختصات و شرایط خاص صنایع خودروسازی ایران، باید به مسئولان شرکت سایپا حق داد که نتوانند به وعده خود برای تولید و تحویل به موقع مینیاتور عمل کنند. اما برخی دیگر معتقدند نبود برنامه‌ریزی درست در تولید خودرو و تأمین منابع تولید از طریق پیش‌فروش این خودرو به مردم اقدام درستی نبوده چرا که مشتریان، متقاضی خودروی مینیاتور و نه پراید بوده‌اند.
تا‌کنون 12هزار دستگاه از این خودرو طی 3مرحله توسط سایپا پیش فروش شده که قرار بود حدود 8هزار خودروی مذکور در پاییز و زمستان امسال و 4هزار دستگاه نیز در بهار سال آینده تحویل مشتریان شود. این در حالی است که حتی با وجود تأخیر چند ماهه در موعد تحویل این خودرو، هنوز خط تولید مینیاتور در کاشان به بهره‌برداری نرسیده و طبق اعلام مسئولان سایپا در نمایشگاه اصفهان، قرار است خط تولید این خودرو در سایت سامیار به‌عنوان پنجمین کارخانه سایپا در کشور و تا یک ماه آینده راه‌اندازی شود، با وجود این مشخص نیست طی 10روز چند دستگاه مینیاتور تولید خواهد شد؟!
حال با توجه به این تأخیر و تمایل خریداران به خرید این خودرو، این پرسش مطرح است که مینیاتور چگونه متولد شده، چرا تولید این خودرو با چنین تأخیری مواجه است؟ آیا این محصول ارزش خرید دارد؛ خودرویی که مدیران سایپا ادعا می‌کنند دومین خودروی ملی ایرانی است.
مینیاتور ایرانی؟!
درباره ایرانی بودن یا نبودن مینیاتور فرضیات زیادی مطرح شده اما مصاحبه با مدیر مرکز تحقیقات سایپا در زمان طراحی خودرو بیشتر موضوع را روشن می‌کند. مجید زارعی، در پاسخ به این سؤال که چه اصراری دارید این خودرو را که هر تکه‌اش متعلق به یک خودرو بوده و در طراحی آن مهندسان آلمانی و ایتالیایی مشارکت داشته‌اند را ایرانی و ملی بخوانید؟ می‌گوید: اصلاً اینگونه نیست. این خودرو کاملاً ملی است و به‌عنوان یک ایرانی و استاد دانشگاه به این خودرو که جوانان این وطن ساخته‌اند، افتخار می‌کنم.
رئیس مرکز تحقیقات سایپا در این زمینه که خودروی مذکور همان S81 است که ایتالیایی‌ها طراحی کردهاند؟ می‌افزاید: این اطلاعات کامل نیست، S81 را در سال 75 ابتدا یک گروه ایرانی روی پایه پراید طراحی کرد اما به‌دلیل استفاده از پایه پراید، این خودرو با ورود محصولات جدید شکست خورده بود. این طرح توسط یک تیم ایتالیایی اصلاح و کامل شد برای طراحی مینیاتور این خودرو را اصلاح کردیم و باید بگویم قسمت عقب این خودرو با آن طراحی قبلی ایتالیایی تفاوت دارد.
البته وی درباره اینکه گفته می‌شود موتور و گیربکس این خودرو نیز متعلق به پراید است، موضوع را تأیید نمی‌کند اما وقتی با این سؤال مواجه می‌شود که موتور پراید با کمک مشاوران آلمانی افزایش حجم یافته است؟ موضوع را پذیرفته و می‌گوید درست است اما با این ترتیب موتور جدیدی خلق شده است.
زارعی در پاسخ به این پرسش که گیربکس خودرو نیز همان گیربکس پراید است که ضریب دنده آن تغییر یافته؟ تأکید می‌کند، با تغییر ضریب دنده گیربکس جدیدی به‌وجود آمده است.
وی در مورد این پرسش که با این روند در ترمز نیز با بزرگ‌شدن بوستر پراید حتماً با سیستم ترمز جدیدی روبه‌رو هستیم، تصریح می‌کند: درست است با تغییراتی که داده شد ما با سیستم جدیدی روبه‌رو هستیم.
زارعی در زمینه اینکه اکسل خودرو مذکور نیز متعلق به ریو است، می‌گوید: ببینید ما با ظرفیت موجود در کارخانه، قطعات خودروهای مختلف را کری‌اور (انتقال دادن) داده‌ایم و با ترکیب آنها با هم و مطابقت دادن و تکمیل و بهینه‌سازی‌شان سیستم‌های جدید خلق کرده‌ایم، فراموش نکنید بسیاری از قطعات از نو طراحی و تولید شده‌اند. به غیر از مدیر مرکز تحقیقات، بقیه مدیران سایپا نیز حتی با وجود استفاده قطعات خودروهای دیگر در مینیاتور، این خودرو را ایرانی دانسته و از آن به‌عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های صنعتی چند سال اخیر نام می‌برند.
طراحی خودرو از چه زمانی آغاز شد
کار روی این خودرو ابتدا در حدود سال75 با نام S81 توسط یک تیم در سایپا روی پایه پراید آغاز و سپس طراحی آن توسط یک تیم طراحی ایتالیایی تکمیل شد اما این پروژه در سال83 کنار گذاشته شده و دوباره از حدود سال1385 آغاز شد. یک کارشناس طراحی خودرو درباره این خودرو معتقد است، طراحی این خودرو بی‌شباهت به بسیاری از خودروهای چینی نیست، علیرضا محمد‌زاده، می‌افزاید: تیم ایتالیایی قسمت جلو خودرو را بسیار خوب طراحی کرده اما قسمت عقب چندان چنگی به دل نمی‌زند. در قسمت تزئینات داخلی نیز به راحتی می‌توان ردپای تندر90 و پراید و ریو را دید، گویی طراحان قسمت‌های مختلف این چند خودرو را با هم مخلوط کردهاند، با وجود این در بیشتر نقاط خودرو می‌توان ردپای طراحان خارجی را دید.
البته استفاده از مشاوران و طراحان خارجی به همین‌جا ختم نمی‌شود بلکه در موتور نیز تیم طراحی آلمانی از دانشگاه آخن آلمان موتور پراید را افزایش حجم داده‌اند و با رساندن حجم این موتور به 1500سی‌سی و افزایش ضریب تراکم موتور به عدد 7/9 قدرت این موتور را به 80 اسب بخار رسانده‌اند. براساس اعلام شرکت مگاموتور، سازنده قوای محرکه سایپا، این موتور 8درصد مصرف کمتری نسبت به پراید داشته و حدود 30میلیون دلار نیز هزینه آن شده است.گرچه برخی کارشناسان موتور در این زمینه معتقدند که همان کاری که ایران‌خودرو در بهینه‌سازی موتور پیکان روی پژو آردی انجام داد، این بار سایپا روی موتور پراید صورت داده است.
مگاموتور با کمک شرکت آلمانی FEV وابسته به دانشگاه آخن آلمان حجم موتور را افزایش داده و ضریب تراکم موتور را برای افزایش قدرت موتور به عدد 7/9رسانده است.(عدد قبلی حدود 5/8بوده است) درباره گیربکس نیز یکی از مهندسان مرکز تحقیقات سایپا، توضیح می‌دهد؛ نسبت دنده‌های گیربکس پراید براساس خودرو و موتور جدید تغییر داده شده است؛ موضوعی که زارعی معتقد است این تغییر در ضریب دنده سبب خلق یک جعبه دنده جدید شده است. با وجود این در انجام همه این تغییرات که روی موتور و گیربکس پراید با فناوری متعلق به30 سال قبل انجام شده، متخصصان خارجی نظارت داشته‌اند. از سوی دیگر براساس گفته مهرداد بذرپاش (مدیرعامل قبلی سایپا) هزینه طراحی این خودرو حدود 120میلیون دلار بوده است اما استفاده از بسیاری از قطعات پراید که در ایران تولید می‌شود و در این خودرو هم استفاده خواهد شد، سبب کاهش قیمت آن می‌شود.
ابهام در قیمت
به گفته احمد قلعه‌بانی (مدیرعامل سابق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) قیمت تمام شده خودروی مینیاتور7/5میلیون تومان است. شاید به همین خاطر در آذر87 یعنی زمان رونمایی خودرو، قیمت این خودرو زیر 10میلیون تومان عنوان شده بود؛ قیمتی که می‌‌تواند این خودرو را جایگزینی برای محصولی مانند پراید کند به‌نحوی که مدیر فروش سایپا بازار این خودرو را بین پراید و ریو پیش‌بینی کرد. با این حال بسیاری از مدیران این شرکت در تولید این محصول با قیمت مذکور تردید داشته و بسیاری این شک را از دلایل تأخیر در تحویل این خودرو می‌دانند.
آماده نبودن خط تولید از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در این تأخیر عنوان شده و جالب است زمانی که مینیاتور رونمایی و در مدت زمان کوتاهی پیش فروش شد، خط تولید آن هنوز مراحل اولیه ساخت را طی می‌کرد و از این خودرو نیز تنها چند نمونه آزمایشی آن هم به‌صورت کار‌گاهی تولید شده بود به همین دلیل هم معلوم نیست آیا موعدی که مدیران سایپا برای تولید و تحویل این خودرو (پایان سال88) اعلام کردهاند، محقق خواهد شد؟ همچنین درصورت محقق شدن این وعده نیز، معلوم نیست این خودرو در سال89 قیمتی زیر 10میلیون تومان داشته باشد.
