بیش‌فعالی و نقش تغذیه

بیش‌فعالی یک بیماری نوروبیولوژیک پیچیده مغز است که بعد از 3 سالگی خود را به خوبی نشان می‌دهد. اگرچه مختص سنین کودکی نیست ولی در این سنین شایع‌تر است و اغلب به علت مراجعه دیرهنگام، دیر تشخیص داده می‌شود.

 اگر این بیماری در کودکی درمان نشود دارای عوارض ذهنی، رفتاری، شخصیتی و اجتماعی است و در بیشتر موارد این بچه‌ها دچار افت تحصیلی، افسردگی، رفتارهای ضداجتماعی، اعتماد به نفس پایین، بزهکاری و اعتیاد می‌شوند.

 تحقیقات نشان داده‌اند که اختلالات تغذیه‌ای در شدت بیماری نقش دارند در عین حال مصرف مواد معدنی و موادی مثل امگا3 که در روغن ماهی نیز موجود است از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. یکی از مهم‌ترین مواد مغذی که امروزه برآن تأکید می‌شود اسیدهای چرب ضروری است که بیماران بیش فعال در متابولیسم این مواد مشکل دارند در عین حال که این مواد در ساخت غشای سلولی در بدن به خصوص سلول‌های عصبی نقش اساسی دارند.

 از علایم اصلی کمبود اسیدهای چرب ضروری تشنگی زیاد و آلرژی بیش از حد به مواد غذایی روزمره است (مثلاً در اگزما) که این علایم در بچه‌های بیش فعال بسیار شایع است. نیاز به اسیدهای چرب ضروری در جنس نر بیش از جنس ماده است که علت آن نوع رشد و تکامل سیستم عصبی است شاید هم این تفاوت برای علت باشد که بیش فعالی اصولاً در پسرها بیشتر از دخترها دیده می‌شود زیرا علیرغم هم سن بودن و مشابهت اجتماعی، فرهنگی و تاریخچه ژنتیکی، نسبت نیاز در دو جنس، متفاوت است.

 تمام مواد غذایی حاوی اسیدهای چرب ضروری مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، خشکبار و مغزهای خام و سبزیجات بسیار سبز دارای منابعی هستند که در چرخه ساخت اسیدهای چرب نقش دارند. خیلی مهم است بدانیم مصرف منابع مختلف غذایی در برگیرنده اسیدهای چرب ارزش دارد چرا که هنگامی که فردی توازنی در مصرف مواد غذایی اصلی داشته باشد تمام اسیدهای چرب ضروری به او می‌رسد.

 تمام مواد غذایی که از نظر روی و منیزیم غنی‌اند نیز به عنوان منابع غذایی کمک کننده در کاهش علایم بیش فعالی علاوه بر منابع اسیدهای چرب مطرح هستند. در بسیاری از بیماران کمبود مواد معدنی و ویتامین‌ها به وضوح دیده می‌شود.

منیزیم تأثیر عمیقی بر روی تنظیم سیستم اعصاب مرکزی و محیطی دارد و کمبود مزمن آن موجب بیش فعالی، اختلال تمرکز ذهنی، اختلال خواب، اختلال واکنش به محرک‌های بیرونی، تحرک‌پذیری و خستگی می‌گردند. منابع غذایی منیزیم شامل سبزی‌های پررنگ، غلات، مغزها، ماهی، لوبیا و انواع گوشت هستند.

از آنجایی که در بیماری بیش فعالی میزان متابولیسم مغز از حالت عادی بالاتر است و در عین حال نیاز مغز از بقیه اعضای بدن نیز بیشتر است یک نگاه دوباره مغز به ما نشان می‌دهد که حتی کمبودهای خفیف جزیی غذایی به‌طور طولانی مدت در عملکرد مغز اثر می‌گذارد. حتی قبل از آن که علایم بالینی کمبود شدید مواد معدنی و ویتامین‌ها را در بدن نشان دهد.

مطالعات و پژوهش‌های انجام گرفته در زمینه غذا پرهیز از مصرف موارد زیر را مورد تأکید قرار داده، اما به روشنی توصیه‌ای برای مصرف مواد مغذی خاص ندارد. 1- اجتناب از مصرف طعم دهنده‌ها و رنگ‌های مصنوعی 2- پرهیز از خوردن مواد غذایی که دارای سالیسیلات طبیعی هستند (قهوه، چای، بعضی پنیرها، شکر) 3- خودداری از مصرف هر ماده‌ای که آسپیرین داشته باشد، مواد دارویی دارای رنگ‌های مصنوعی، بعضی دهان شویه‌ها، خمیردندان‌ها با رنگ‌دانه‌ها و مزه‌های ممنوعه یا غیر طبیعی (مثل شکر، سودا و...)