او که حتی به تنهایی چنان درخشیده بود که انگار تیری در چشم مخالفان نظام و انقلاب بود، راز موفقیتش را در پرداختن به نیازهای فکری و اندیشه‌ای مردم معاصر خود می‌داند.برای شناختن او هنوز هم راه بسیاری مانده است اما شاید بشود قدری درباره تفکراتش و اندیشه‌هایش بیشتر بدانیم.
او که خود فرزند حوزه بود، برای رشد و تعالی حوزه‌ها نیز تقریراتی داشت. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی همشهری جمعه با آیت الله علوی گرگانی رئیس حوزه علمیه علوی است که به تبیین اندیشه‌های شهید مطهری درخصوص حوزه‌های علمیه پرداخته است.
روش‌ها منسجم‌تر شده است
آیت‌الله علوی گرگانی در پاسخ به سؤالی درباره چگونگی عملکرد حوزه‌های علمیه کشورمان در تداوم بخشیدن به اندیشه‌های شهید مطهری گفت: روشی که حوزه‌های علمیه داشتند در حقیقت تداوم همان روش سنتی بوده که حضرت امام(ره) در بسیاری از سخنرانی‌ها و پیام‌هایشان توصیه کردند؛ اگرچه امروز روش‌ها منسجم‌تر شده و آن هم به این دلیل است که اقتضائات زمان حال قدری متفاوت شده است.
وی افزود: از طرف دیگر، امروزه گستردگی علوم باعث شده که حوزه‌ها نتوانند مانند سابق به کل علوم بپردازند و لذا علوم را تخصصی‌تر کردند، یعنی طلاب نسبت به علاقه و نیازی که دارند تحصیل می‌کنند و همانند دانشگاه‌ها که هر علمی به تخصص‌های مختلف تقسیم شده است، رشته‌های حوزوی هم به شاخه‌هایی چون علم کلام، فلسفه، ادیان، تفسیر و تبلیغ تقسیم شده و به این صورت انسجام بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده است، ولی روش‌های آموزشی همان روش سابق است که هزار سال امتحان خود را پس داده است.
ترویج نوگرایی در حوزه‌های علمیه
رئیس حوزه علمیه علوی در ادامه پیرامون چگونگی تلاش حوزه‌های علمیه در ترویج نوگرایی و تفکرات بزرگانی چون شهید مطهری و علامه طباطبایی در تقویت مباحث نظری و زبان آکادمی روز، اظهار داشت: مبانی حوزه همان مبانی سنتی قدیم است، اما روش برخوردش جدید و تلفیقی از کار حوزوی و دانشگاهی است.
وی با اشاره به اینکه شهید مطهری و علامه طباطبایی از بنیان‌گذاران تخصصی کردن علوم حوزوی بودند، ادامه داد: به طور مثال علامه طباطبایی در علم تفسیر و فلسفه به صورت تخصصی کار کرد؛ گرچه در علوم دیگر هم کارآمد بود و مرحوم مطهری هم به اضافه علم فلسفه، علوم انسانی مرتبط با حوزه را پیگیری کرده است.
این استاد حوزه درباره نقش شهید مطهری در انقلاب اسلامی نیز بیان داشت: شهید مطهری از نظر تفکر و اندیشه زمینه‌ساز ایدئولوژی انقلاب اسلامی بوده است، یعنی شبهاتی را که قبل از انقلاب نیروهای معاند و یا گروه‌های ناآگاه بر پیکر اسلام و شیعه وارد می‌کردند را با مقتضیات زمان پاسخ داد. به همین دلیل کتاب‌هایی که از شهید مطهری می‌بینیم معمولاً در مورد معضلات جامعه و شبهاتی مانند بحث حجاب و یا عدل الهی است که در آن زمان در سطح جامعه رواج داشته است.
دنباله روی از تفکرات مطهری
آیت الله علوی گرگانی درخصوص اینکه حوزه‌های ما تا چه حد توانستند در زمینه دغدغه‌های استاد مطهری در ارتباط با انقلاب حرکت کنند، با بیان اینکه حوزه‌های علمیه در حقیقت همان کاری را می‌کنند که مرحوم مطهری بنیانگذاری کرده است، گفت: حوزه‌های علمیه در حال رشد دادن مسائلی هستند که مطهری بنیان گذاشته و لذا مراکز پژوهشی و پاسخ به شبهات که در حوزه‌های علمیه تأسیس شده، همه دنباله رو تفکرات و ایده‌های مرحوم مطهری هستند؛ یعنی دفتر تبلیغات، مرکز مدیریت حوزه علمیه، مرکز پژوهشی امام خمینی(ره) و مرکز پژوهشی باقرالعلوم(ع) در حقیقت همان کاری را که مرحوم مطهری انجام داده، با یک سبک جدید‌تر دنبال می‌کنند.
وی در این باره اظهار کرد: در آن زمان شهید مطهری در قالب سخنرانی‌ها، نامه‌ها و کتاب‌های خود شبهات را پاسخ می‌داد، ولی در حال حاضر شیوه‌ها فرق کرده و شبهات و یا معضلات جامعه را از طریق سیستم اینترنت، حضوری و یا تلفنی پاسخ می‌دهند.
آیت‌الله علوی گرگانی در پاسخ به این سؤال که در صورت حضور شهید مطهری در شرایط فعلی، چه دغدغه‌هایی برای حوزه‌های علمیه داشت؟ تصریح کرد: در هر قرنی افرادی مثل شهید مطهری را به ندرت پیدا می‌کنیم، لذا با تیز هوشی که وی داشت، ممکن بود کارهایی که هم اکنون در حوزه‌های علمیه انجام می‌شود، نمود و نظم بهتری پیدا می‌کرد.
وی خاطرنشان کرد: در صورت حضور شهید مطهری در شرایط فعلی، مهمترین دغدغه‌اش همان دغدغه قبل از انقلاب بود. چرا که دنیای ارتباطات است و این ارتباط‌ها باعث شده که بسیاری از شبهات به پیکر دین و نحوه تعامل دین و حکومت وارد شود و لذا اگر استاد مطهری خود حضور داشت، این مسائل با قدرت و قوت بیشتری دنبال می‌شد.
عملی شدن انتقادهای مطهری
این استاد حوزه در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه با توجه به افزایش امکانات، چرا بعد از 30 سال حوزه‌های ما نتوانستند چندین مطهری تربیت کنند؟ اظهار داشت: همانند مطهری هنوز پیدا نشده است؛ امثال این افراد فوق‌العاده‌های قرن هستند، البته کسانی هم هستند که چهره‌هایشان شناخته نشده است.
چرا که بسیاری از بزرگان و جوانان فعال در حوزه‌ها و یا مراکز دینی دنباله رو شهید مطهری هستند. وی همچنین درخصوص ارزیابی خود از انتقادات شهید مطهری به حوزه، عنوان کرد: بسیاری از انتقادهای شهید مطهری در حال عملی شدن است، به عنوان مثال اینکه حوزه با مردم خیلی کم در ارتباط است و این عدم ارتباط باعث القای شبهه می‌شود.
آیت‌الله علوی گرگانی با بیان اینکه اکنون این مسئله کمتر شده است و مردم به راحتی با حوزه‌ها تماس برقرار می‌کنند، گفت: انتقاد دیگر شهید مطهری عدم تخصص‌گرایی علمی در حوزه بود که بنابر پایه‌ای که خود شهید گذاشت، پیگیری شد و اکنون مسائل علمی تا حد زیادی تخصصی شده و در این زمینه نتایج خوبی بدست آمده است.
وی در پایان تأکید کرد: بیشتر انتقاد‌هایی که شهید مطهری به حوزه‌ها داشت، پیگیری و سعی شده که عملی شود، اگر هم در جاهایی عملی نشده، شرایط اجازه نداده است زیرا که در برخی زمینه‌ها اقتضائات امروز با اقتضائات زمان شهید مطهری متفاوت شده است.
همشهری جمعه
