همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: بیماری هاری را می‌توان با استفاه از آموزش در خصوص راه‌های پیشگیری واکسن کنترل کرد. این بیماری ویروسی در بیش از ۱۵۰ کشور و منطقه رخ می‌دهد و سالانه باعث مرگ ده‌ها هزار نفر، عمدتاً در آسیا و آفریقا می‌شود.
راه‌های انتقال بیماری
دکتر مریم فاضلی، ویروس شناس، عضو هیات علمی دپارتمان درمان‌های پیشرفته و سلول درمانی پژوهشکده سرطان معتمد در باره بیماری هاری می‌گوید: «بیماری هاری یک بیماری حاد و کشنده ویروسی است که می‌تواند پستانداران خونگرم (خفاش، نشخوارکنندگان و گوشتخواران) و حتی انسان‌ها را نیز مبتلا کند. انتقال آن هم بیشتر از طریق گاز گرفتن حیوان آلوده، خراش یا آلودگی زخم به بزاق حیوان مبتلا به انسان یا حیوانات دیگر صورت می‌گیرد.»
انتقال دهندگان اصلی بیماری
انتقال دهندگان اصلی بیماری سگ، گرگ، شغال و روباه هستند. به گفته دکتر فاضلی، این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران به صورت اندمیک یا بوم است و یکی از مشکلات مهم بهداشت عمومی به شمار می‌رود. (هنگامی که شیوع یک بیماری به علت شرایط خاص بوم‌شناسی یک منطقه در حد انتظار باشد، بیماری بومی نامیده می‌شود)
در صورت عدم رسیدگی و با شروع علائم، هاری به سبب ناتوانی تنفسی و ایست قلبی ۱۰۰ درصد کشنده خواهد بود. در نتیجه درمان هاری چالش بزرگی به حساب می‌آید.
مرگ و میر سالانه بر اثر هاری
هاری یک مشکل جدی در کشورهای در حال توسعه است که نقص در برنامه‌های واکسیناسیون مؤثر دارند به شمار می‌رود. سالانه بیش از ۷۰ هزار نفر در سراسر جهان بر اثر ابتلا به هاری جان خود را از دست می‌دهند.
بیشتر موارد مرگ و میر بر اثر هاری در کشورهای آسیایی و آفریقایی گزارش شده است ومتاسفانه بیشتر قربانیان این بیماری، کودکان زیر ۱۵ سال هستند
عدم ثبت گزارش مرگ بر اثر هاری در ایران
دکتر مریم فاضلی می‌گوید در ایران تا ۶۵ درصد موارد گزش توسط سگ‌ها صورت می‌گیرد. درحال حاضرتقریبا تمام استان‌ها کم وبیش به این بیماری آلوده هستند.
بیشترین موارد بیماری درحاشیه دریای خزر، نواحی شمال شرقی وجنوب غربی کشور مشاهده می‌شود. هرچند، با توجه به وجود بیش از ۷۰۰ مرکز کنترل و پیشگیری هاری در ایران و ارائه خدمات رایگان در این مراکز، با وجود موارد بالای هاری حیوانی، تعداد اندکی از گزارش‌های مرگ و میر انسانی ناشی از هاری سالانه ثبت می‌شود.
درایران دهقانان وچوپانان ازقدیم‌الایام هاری رامی‌شناختند ومی‌دانستند این بیماری معمولاً از سگ هار و در بعضی موارد از گرگ‌ها به انسان سرایت می‌کند.
پادزهر هاری
بوعلی سینا دانشمند نامدار ایرانی، بیماری را با عنوان ترس از آب معرفی و توصیه کرده محل گزش را تا چهل روز باز بگذارند و از مواد تاول‌زا در محل زخم استفاده کنند.
او به صراحت بیان کرده است خون سگ هار، پادزهر گاز گرفتن سگ هار است. این روش به عنوان تنها اقدام درمانی تا زمانی که در سال ۱۸۸۵ پاستور، اولین واکسن تضعیف شده ویروس هاری را مطرح کرد مورد استفاده قرار می‌گرفت.
علائم بیماری
دکتر فاضلی می‌گوید نشانه‌های اولیه هاری به طور عمومی غیراختصاصی بوده و شامل بی‌قراری عمومی، تب و اضطراب است. مور مور شدن در محل گازگرفتگی ممکن است اتفاق بیفتد و به التهاب گانگلیون‌ها ( توده‌ای از بافت‌های زیستی ) مربوط شود.
بعد از چند روز (۲ تا ۱۰ روز)، نشانه‌های عصبی به دو شکل انسفالیت (التهاب بافت مغزی Encephalitis) یا پارالیز (فلج) ظاهر می‌شود. در آنسفالیت، علائم از هیدروفوبیا (آب گریزی) کلاسیک و افزایش بزاق تا آئروفوبیا (نوعی اختلال اضطرابی که باعث می‌شود افراد از مکان‌ها و موقعیت‌هایی که احساس به دام افتادن، درماندگی و وحشت می‌کنند اجتناب کنند) .، گیجی، تشنج متغیر است. سرانجام فلج و کما گسترش یافته و منجر به مرگ بیمار می‌شود.
در هاری فلجی که شکل آرام بیماری محسوب می‌شود، ضعف نزولی اندام‌ها بدون فقدان هوشیاری از نشانه‌های اولیه است. این ضعف در اندام‌ها از محل گاز گرفتگی آغاز، در دیگر اندام‌ها پخش و در نهایت، فلج به سیستم تنفسی منتشر می‌شود و بیمار اغلب در اثر خفگی می‌میرد.
انواع هاری
به طور کلی دو نوع درمان هاری وجود دارد. درمان پیش از مواجهه (pre-exposure) و پس از آن (post-exposure). به گفته این ویروس شناس، واکسیناسیون قبل ازمواجهه یک روش قابل قبول برای تمام افرادی است که درمعرض خطربالایی برای تماس باحیوانات هارهستند.
درمان
به گفته این ویروس شناس، در صورتی که جراحت شدید یا در ناحیه سر، صورت، دست و ناحیه تناسلی باشد و گزیدگی‌ها از لایه درم (لایه میانی پوست) عبور کرده باشد یا در صورت آلوده شدن مخاط با بزاق یا تماس با خفاش‌ها علاوه بر واکسیناسیون فوری، استفاده همزمان از ایمونوگلوبولین ضد هاری (RIG) ضروری است.
RIG با منشاء انسانی را باید به میزان ۲۰ واحد بین المللی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و ایمونوگلوبولین با منشاء اسبی را به میزان دو برابر (۴۰ واحد) همزمان با تزریق اولین دوز واکسن هاری، در اطراف و داخل زخم‌ها بطور عمقی و باقی مانده آن در عضوی دورتر از محل تزریق واکسن، به طور داخل عضلانی تزریق کرد.
راه‌های پیشگیری از هاری
دکتر فاضلی می‌گوید برای پیشگیری از هاری بعد از مواجهه باید بلافاصله محل را با آب پرفشار و صابون (و پس از آن، ضدعفونی با پویدین آیوداین یا دیگر ترکیباتی که بتواند ویروس را بکشد) با دقت به مدت حداقل ۱۵ دقیقه شست و شو داد و به‌هیچ‌عنوان (مگر در موارد خاص و قطع شریان اصلی) نباید محل گزش را بخیه زد.
در صورت وجود خونریزی براثر گزش، بلافاصله در محل باید ایمونوگلوبولین تزریق کرد؛ این تزریق برای خنثی‌سازی ویروس‌های موجود در زخم و جلوگیری از ورود آنها به عصب ضروری است.
سپس مصدوم باید براساس دستورالعمل کشوری هاری دریافت کند. درصورتی‌که مجروح هارگزیده سابقه واکسیناسیون هاری را داشته باشد باید دو دوز از واکسن در روزهای صفر و سه تزریق شود.
کنترل بیماری با آموزش
به گفته این ویروس شناس، لازمه کنترل و پیشگیری از ابتلا به هاری در جامعه، آموزش فرد حیوان گزیده، بستگان او و جامعه است. بدون درک دقیقی از چگونگی حذف هاری از طریق آموزش جامعه، احتمال کاهش بار هاری بسیار کم خواهد شد.
هرچند سویه‌های مختلف هاری در گونه‌های متفاوت پستانداران و خفاش در مناطق مختلف جغرافیایی در حال گردش هستند. ولی پیام آموزشی برای پیشگیری، درمان و مدیریت زخم‌ها پس از گزش در همه جای دنیا مشابه است.
نظر شما