فقط اندکی صبر

 اما فراموش نکنیم که هر انسانی در فعالیت‌های روزانه خویش هدف و ایده‌ای دارد؛ هدف و ایده‌ای که باعث تلاش و فعالیت بیشتر او خواهد شد؛ با این تفاوت که اهداف و ایده‌های گوناگون و متفاوت و از حیث ارزش و جایگاه نیز مختلفند؛ یعنی گاهی بی‌ارزش و گاهی نیز ارزشمند و والا هستند. هنگامی که در آغاز راه هستیم و راهی را شروع می‌کنیم تا رسیدن به مقصد راه دراز و گاه سختی در پیش داریم و به‌نظر می‌رسد رسیدن به مقصد کار ساده‌ای نخواهد بود. امکان دارد در طول مسیر مشکلات و موانعی قرار بگیرند که حرکت ما را کند و گاه غیرممکن کنند. در این مواقع اگر شخصی تجربه کافی نداشته باشد ممکن است در نخستین برخورد با موانع، مایوس و ناامید شود و از ادامه مسیر خودداری کند و دست از تلاش بردارد ولی درصورتی که تجربه کافی داشته باشد و عوامل مختلفی را که به نوعی به کمک و یاری او می‌آیند تا بیشتر زمینه را برای رسیدن به هدف فرارویش قرار دهند، شناسایی کند و آنها را کاملا مدنظر قرار دهد، بی‌تردید احتمال دستیابی به موفقیت او نیز افزایش خواهد یافت و در این میان آنچه بیش از هر چیز لازم است برخوردار بودن از صبر و خویشتنداری است.

ضرورت صبر

صبر به‌معنای استقامت، خویشتنداری و پایداری در مواجهه و رویارویی با علل و عواملی است که مانع از حرکت انسان به سوی هدف می‌شود. صبر ازجمله صفات باارزشی است که از لحاظ اخلاقی نیز توجه خاصی به آن شده است زیرا با برخورداری از صبر و گذشت، انسان می‌تواند در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی و مادی و معنوی رشد بیشتری داشته باشد و بهتر به اهداف خویش دست یابد.

کودکان نیز معمولا در سایه صبر و شکیبایی پدر و مادر خود بزرگ می‌شوند؛ یعنی اگر پدر و مادر در پرورش و تربیت کودکان خود صبور و بردبار نباشند و حوصله لازم را نداشته باشند، کودکان نیز از رشد جسمانی و معنوی خود برخوردار نخواهند شد و قطعا در آینده به افرادی تبدیل می‌شوند که مشکلات زیادی خواهند داشت.

درواقع برای انجام هر کاری باید صبر و حوصله به خرج داد. مثلا کشاورزی را درنظر بگیرید که در فصل مناسب بذرافشانی می‌کند و دانه می‌کارد. او نیز باید مدت‌ها صبر و حوصله داشته باشد و با علل و عواملی که مانع رشد و سلامت محصولات کشاورزی است دست‌وپنجه نرم کند تا بتواند محصول خوب و سالمی به‌دست بیاورد. یعنی او نیز اگر صبر نکند هرگز نمی‌تواند نتیجه خوبی بگیرد.
دانش‌آموز یا دانشجویانی هم که قصد رسیدن به مدارج بالای علم و دانش را دارند فقط با صبر و حوصله مستمر می‌توانند در مقابله با موانع و مشکلات به اهداف خود برسند. در غیراین صورت در برخورد با نخستین مانع مأیوس و ناامید خواهند شد و هرگز به هدف خود نخواهند رسید. البته انسان‌ها به‌طور ذاتی با مقوله آزادی بیشتر سازگارترند و علاقه زیادی به آن دارند و از تکلیف و فرمانبرداری رویگردان هستند. در این میان صبر و شکیبایی ازجمله ابزاری هستند که می‌توانند به یاری انسان بیایند و قدرت و توان بیشتری برای رویارویی با مشکلات به او بدهند.

البته زمانی هم می‌رسد که نمی‌توانیم صبر و شکیبایی لازم را داشته باشیم، زود خسته می‌شویم، نمی‌توانیم شرایط سخت پیش‌رو را تحمل کنیم. در این مواقع خیلی زود کنترل خود را از دست می‌دهیم و عصبانی می‌شویم و دیگران را نیز ملامت می‌کنیم. در واقع گاهی اوضاع بر وفق مرادتان پیش نمی‌رود، خود را مقصر می‌دانید و دائم خودتان را فردی نالایق تصور می‌کنید. بدین‌ترتیب انرژی زیادی صرف این موضوع خواهید کرد زیرا همه‌‌چیز آن‌قدر کند پیش می‌رود و دیر تغییر می‌کند که شما تحمل‌تان تمام می‌شود و چون نتیجه دلخواهتان را در کوتاه‌مدت به‌دست نمی‌آورید خیلی زود دلسرد می‌شوید. در این مواقع تمام دستاوردهای مثبتی را که در راه رشد و پیشرفت فردی خود حاصل کرده‌اید نادیده می‌گیرید و فقط به آن چیزهایی که نمی‌توانید به‌دست بیاورید تمرکز می‌کنید. بدین‌ترتیب پس از مدتی منفی‌باف می‌شوید و فکر می‌کنید نمی‌توانید موفق شوید. البته همه ما وقتی کار سختی را شروع می‌کنیم ممکن است گاهی نیز خسته و بی‌حوصله شویم و نتوانیم صبر لازم را داشته باشیم که این موضوع کاملا طبیعی است ولی فردی که می‌خواهد زودتر موفق شود باید بتواند سریع‌تر به این حالت ناامیدی خود غلبه کند و دوباره با انگیزه و صبر و حوصله بیشتر به مسیر خود ادامه دهد.

چه باید کرد؟

هنگامی که دچار ناامیدی می‌شویم و صبرمان به‌سر می‌رسد نباید خیلی خود را سرگرم اشتباهات و شکست‌های گذشته کنیم. به علاوه نباید نگران این موضوع باشیم که در آینده چه پیش خواهد آمد یا چطور رفتار خواهیم کرد. یعنی باید هر روز را آغازی تازه برای خود بدانیم. بهتر است اهداف بزرگ خود را به اهداف کوچک‌تری تقسیم کنیم که زودتر بتوانیم به آنها دست یابیم. در این میان داشتن نظم و برنامه‌ریزی برای رشد و پیشرفت بسیار الزامی است.ذهن انسان وقتی نظم داشته باشد و طبق قاعده و اصول خاصی کارها را مدیریت کند، پذیرش بیشتری نیز خواهد داشت و بهتر می‌تواند با ناملایمات کنار بیاید. سعی کنید واقعیات را بپذیرید. فراموش نکنید در طول زندگی همواره مشکلاتی سر راهمان قرار می‌گیرند. اگر بتوانیم قبول کنیم که این جزء تفکیک‌ناپذیر زندگی است، بهتر نیز می‌توانیم آنها را بپذیریم و درصدد حل آنها برآییم. ولی اگر فکر کنیم که این تنها ما هستیم که مشکل داریم، خودمان را قربانی مشکلات موجود می‌دانیم و درنتیجه توانی هم برای فائق آمدن بر آنها نخواهیم داشت.

یکی دیگر از عوامل مهم برای صبور بودن این است که بتوانیم با ترس‌هایمان مقابله کنیم. سعی کنید بتوانید بر ترس‌هایی که برای دست یافتن به اهدافتان بر شما چیره می‌شوند غلبه کنید. یادتان باشد تنها با شجاعت و قدرت است که می‌توانید به اهداف خود دست یابید.

مقاومت منفی

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا گاهی وقتی مشکلی برایمان پیش می‌آید هر چه تلاش می‌کنیم نمی‌توانیم خودمان را از شر آن خلاص کنیم. جواب ساده است؛ زیرا اغلب در برابر هر چه مقاومت کنیم، قوی‌تر می‌شود. بعضی‌ها بر این عقیده‌اند که اگر در برابر منفی‌ها مقاومت نکنیم چگونه از قید آنها رها شویم؟ اما توجه داشته باشید که همان باور، شما را از رسیدن به خواسته‌هایتان بازمی‌دارد. اغلب گمان می‌کنیم اگر در برابر آنچه نمی‌خواهیم مقاومت کنیم از سر راهمان کنار می‌رود اما اینطور نیست. در بسیاری موارد با مقاومت نکردن است که می‌توانیم به خواسته‌هایمان دست یابیم.معمولا هنگامی که دربرابر چیزی یا کسی مقاومت می‌کنیم بر توانایی آن می‌افزاییم. هنگامی که در برابر آنچه نمی‌خواهیم مقاومت می‌کنیم در اصل به آنها بها می‌دهیم و بیشتر توجه می‌کنیم.

درواقع ما فکر می‌کنیم به‌خاطر این موقعیت یا این شرایط که به دور از کنترل ماست، نمی‌توانیم به خواسته خود برسیم. مثلا در محل کار بیشترین مقاومت را در برابر کسانی داریم که مجبوریم به‌طور منظم با آنها برخورد و سروکار داشته باشیم یا وقتی در برابر خواسته‌های فرزندانمان مقاومت می‌کنیم آنها قوی‌تر می‌شوند! یعنی با مقاومت، قدرت درون خود را برای ایجاد و جذب آنچه می‌خواهیم منکر می‌شویم. هنگامی که به آنچه نمی‌خواهیم توجه می‌کنیم از قدرت خود برای رسیدن به آنچه می‌خواهیم می‌کاهیم. اما وقتی به آنچه نمی‌توانیم توجه می‌کنیم نمی‌توانیم به خواسته‌هایمان دست یابیم.

البته این به آن معنا نیست که به آنچه نمی‌خواهید توجه کنید بلکه شما باید به جای مقاومت در برابر آنها از نیرویی که در شما ایجاد می‌کنند برای رسیدن به آنچه می‌خواهید استفاده کنید. توجه داشته باشید قدرت ما برای اینکه به اهدافمان برسیم بستگی به روش و طرز تلقی خود ما دارد. بنابراین ناامید نشوید، صبر داشته باشید و به‌جای مقاومت، دست از احساسات منفی خود بردارید و به‌جای آنچه نمی‌خواهید، به آنچه می‌خواهید تمرکز کنید.

فراموش نکنید وقتی انگیزه خود را از دست می‌دهید، صبرتان تمام می‌شود و نمی‌توانید شکیبایی به خرج دهید، نیروی مقاومت منفی در وجودتان بیشتر می‌شود زیرا معتقدید نمی‌توانید موفق شوید. وقتی در برابر چیزی مقاومت می‌کنید به احساس یأس و درماندگی می‌رسید. البته این طبیعی است که وقتی اتفاق بدی برای ما می‌افتد مقاومت نکردن در برابر آن به‌شدت دشوار به‌نظر می‌رسد. ولی فراموش نکنید با توجه کردن به اتفاقی که افتاده و با تلاش کردن برای جلوگیری از تکرار آن، دوباره آن موضوع را به زندگی خود بازمی‌گردانیم. درواقع تا زمانی که از رنج و ناراحتی‌های مربوط به حوادث گذشته رها نشویم، نمی‌توانیم احساس بهتری داشته باشیم. به‌یاد داشته باشید اگر به جنبه‌های مثبت زندگی فکر نکنید و دائم بر شکست‌های خود تمرکز داشته باشید هراس‌ها و تردیدها هم لحظه‌ای شما را رها نخواهند کرد. هنگامی که شکست می‌خوریم باید دوباره بلند شویم و از نو شروع کنیم. ارزش درک موانع و سختی‌ها این است که می‌فهمیم باید بیشتر تلاش و صبر داشته باشیم و کاری کنیم که تاکنون انجام نداده‌ایم.

الگوی صبوری

داشتن صبر و مقاومت در برابر سختی‌ها چیزی است که باید نه‌تنها خود آن را به‌کار گیریم بلکه باید در این زمینه مانند الگویی برای فرزندانمان هم باشیم. البته بعضی مواقع رفتارهای شیطنت‌آمیز کودکان، حتی صبورترین والدین را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود کاسه صبرشان لبریز شود. اما از آنجایی که عشق به فرزندان، انگیزه کافی را به والدین می‌دهد می‌توانند آن را تحمل کنند. در واقع با تمرین خویشتنداری فرزندانتان نیز یاد می‌گیرند که چطور تصمیم مناسبی بگیرند و در موقعیت‌های استرس‌زا واکنش درستی نشان دهند تا با نتایج مثبتی در زندگی روبه‌رو شوند.

نشان دادن راه‌های مناسب در مقابل موقعیت‌های سخت به فرزندان و آوردن مصداق‌هایی صحیح برای آنها اهمیت زیادی دارد. هنگامی که فرزندتان کنترل خود را از دست می‌دهد به جای اینکه شما هم کنترلتان را از دست بدهید به خوبی به او بفهمانید که فریاد کشیدن و گریه و زاری کردن رفتارهای غیرقابل‌قبولی هستند و نتیجه‌ای به‌دنبال نخواهند داشت. در این هنگام به آرامی و با صبر و حوصله رفتار صحیح را به آنها نشان دهید. اگر نتوانید خودتان الگوی مناسبی از صبر و حوصله برای فرزندتان باشید چطور می‌توانید توقع داشته باشید او بتواند صبور و باحوصله باشد؟!

معمولا بچه‌های صبور با کنترل هیجانات درونی و اضطراب‌های کوچک و بزرگ، توانایی بیشتری برای مواجهه و رویارویی با آنها و بروز رفتارهای مناسب خواهند داشت.توجه، درک و شکیبایی پدر و مادر به کودک کمک می‌کند تا احترام بیشتری برای خود قائل شود و خویشتنداری را بیاموزد. اما نخستین گام برای آموزش صبر و خویشتنداری به کودکان ارائه الگوی صحیح به آنهاست. والدین ابتدا باید خود صبور باشند تا بتوانند آن را به فرزندانشان نیز آموزش دهند.

کودک نیاز دارد بفهمد هر کسی می‌تواند اشتباه کند. او می‌فهمد که می‌تواند از اعمالش درس بگیرد و مسئولیت انجام آنها را برعهده بگیرد. بدین‌ترتیب به جای ترس به آرامش بیشتری دست می‌یابد. درواقع آرامش به مفهوم هم‌جهت شدن قدرت‌های مختلف به جای جنگیدن با آنهاست و با آرامش و صبر و حوصله می‌توان زودتر نیز به هدف خود رسید.

www. scu. edu, www. unesco. org
www. wisegeek. com
یکتا فراهانی