مدیر اجرایی انجمن شیمی‌آمریکا(ACS) با ارائه این توضیح از ارسال نامه‌های بازگرداندن عضویت 14 عضو ایرانی این انجمن که عضویت آنها لغو شده بود، خبر داده است.
این طور که از شواهد بر می‌آید، بعد از اقدام غیرمنطقی انجمن شیمی‌آمریکا که با استناد به قوانین تحریم‌های آمریکا علیه ایران به عضویت 36 شیمیدان ایرانی عضو این انجمن خاتمه داده بود، مخالفت‌های گسترده‌ای از سوی جامعه علمی‌در داخل و خارج آمریکا علیه این اقدام شکل گرفت.
این مخالفت‌ها در حدی بود که در همان زمان که انجمن شیمی‌آمریکا اعلام کرد با بازبینی قانونی در مورد کشورهای تحت تحریم اداره کنترل امتیازات خارجی در دپارتمان خزانه‌داری آمریکا به این نتیجه رسیده که قانون، انجمن شیمی را از ارائه خدمات عضویت به این کشورها منع می‌کند و در راستای پیروی از این قانون، انجمن عضویت 14 عضو فعال در ایران را لغو کرده و برای 22 عضو دیگر در ایران اعلامیه‌های تمدید عضویت ارسال نکرده است، مادلین جاکوبز، مدیر اجرایی این انجمن با بیان اینکه از این اقدام متاسف است و آن را سر و سامان خواهند داد، اعلام کرد: انجمن در تلاش است تا برای بازگرداندن حق عضویت ایرانیان از دولت آمریکا مجوز درخواست کند.
این خبر در همان روزهای اول منتشر شد و حالا که 2-3 ماهی از این اتفاق می‌گذرد، به نظر می‌رسد این اتفاق «تا حدی» سر و سامان پیدا کرده. اتفاقی که چندان هم غیر قابل پیش‌بینی نبود چرا که در همان‌زمان، سایر انجمن‌های علمی ایالات متحده از جمله انجمن فیزیک به عنوان یکی از بزرگترین انجمن‌های علمی آمریکا بدون توجه به چنین قوانینی همکاری‌های علمی‌خود را با محققان ایرانی ادامه داده و حاضر نشدند اعتبار خود را خدشه‌دار کنند.
کاسه داغ‌تر از آش
دکتر رضا منصوری، معاون سابق وزارت علوم، رئیس انجمن فیزیک ایران و عضو هیات علمی‌پژوهشکده دانش‌های بنیادی در گفتگو با همشهری جزئیاتی از پشت پرده ماجرا را توضیح می‌دهد: «اعتراض کتبی و شفاهی صدها شیمیدان از سراسر جهان بر این تصمیم، منجر به انتشار نامه‌ای 3 صفحه‌ای از سوی رئیس انجمن شیمی آمریکا شد. او در این نامه با استناد به قوانین دولت آمریکا سعی در توجیه تصمیم انجمن داشت، اما انتشار این نامه که بیانگر فشارهای اعمال شده بر انجمن بود، نه تنها بر بهبود اوضاع به نفع تصمیم انجمن کمکی نکرد، بلکه منجر به افزایش فشارها شد تا آنجا که عده‌ای از اعضای انجمن با بیان اینکه انتشار این نامه نشانگر عدم کفایت هانت، رئیس انجمن است، خواستار کناره گیری وی از سمت ریاست انجمن شدند.»
این در حالی‌است که به نظر می‌رسد ماجرا آن‌قدر که برای شیمیدانهای آمریکایی حساس بوده، برای شیمیدانهای اخراج شده ایرانی از اهمیت برخوردار نبوده است.
دکتر فیروزآبادی رئیس انجمن شیمی ایران در این زمینه به همشهری می‌گوید: «اولین اعتراض‌ها باید از سوی اعضای اخراج شده صورت می‌گرفت که این طور نشد و بیشترین حجم اعتراض‌ها مربوط به دانشمندان خارجی یا ایرانیان مقیم خارج بود. البته من هم به عنوان رئیس انجمن شیمی ایران نامه‌ای به خانم هانت نوشتم و نسبت به این قضیه اعتراض کردم.»
وی ادامه می‌دهد: «درکل، این ماجرا اهمیت چندانی هم ندارد. انجمن‌های علمی‌در تمام نقاط جهان شکل می‌گیرند و در قبال دریافت حق عضویت سالانه تسهیلاتی به اعضا ارائه می‌دهند. انجمن شیمی‌آمریکا هم با اینکه از بزرگترین مجامع علمی در این رشته است اما تسهیلاتش برای اعضایی که در خارج از آمریکا ساکن هستند به ارسال مجلات با تخفیف و آگاهی اعضا از سمینارها و گردهمایی ها محدود می‌شود.»
موفقیت نسبی
در هرحال در پی مخالفت‌ها و پیگیری‌های جامعه علمی‌در داخل و خارج آمریکا، سرانجام انجمن شیمی‌آمریکا با عقب‌نشینی نسبی از مواضع قبلی خود اعلام کرد: «شورای مدیران انجمن پس از انجام بازبینی‌های بیشتر بر روی گزینه‌های قانونی انجمن و پس از تماس با اداره کننده امتیازات خارجی در دپارتمان خزانه داری این کشور و دریافت تعدادی نامه از اعضای نگران انجمن که خواستار بازگرداندن حق عضویت دانشمندان ایرانی بودند، اقدام به عضویت مجدد آنها کرده است.»
هرچند این اقدام انجمن شیمی‌آمریکا را می‌توان نوعی عقب‌نشینی از مواضع قبلی به شمار آورد اما وقتی در متن بیانیه این انجمن دقیق‌تر شویم، از خوشبینیمان کاسته می‌شود: «انجمن اکنون تمام مزایای خود را به اعضای کشورهای تحریم شده ارائه خواهد کرد به جز دو مورد استثنایی اصلی: آنها به خدمات مربوط به توسعه شغلی دسترسی نخواهند داشت و همچنین نمی‌توانند به دفعات نامحدود برای شرکت در نشست‌های ملی انجمن شیمی‌آمریکا ثبت نام کنند».
ظاهرا باید صبر کنیم و در انتظار واکنش‌ها به این تصمیم تازه باشیم. همانگونه که به نظر می‌رسد اعضای انجمن شیمی آمریکا هم برای رویارویی با واکنش‌های احتمالی آماده شده‌اند و از تلاش برای ارائه کلیه خدمات به کشورهای تحریم شده (ایران، کوبا و سودان) سخن می‌گویند: «انجمن شیمی‌آمریکا همچنان در پی آن است که در زمینه ارائه کلیه خدمات به این اعضا نظر دولت آمریکا را جلب کند.»
