به‌رغم آنکه بر پایه برخی از آمارها اخیرا اثبات شده که مصرف شیر تا 18درصد احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد و یافته‌های گذشته نیز از این حکایت داشته که مصرف شیر باعث کاهش احتمال دچارشدن به پوکی استخوان و سایر ناراحتی‌های استخوانی می‌شود، در ایران بر پایه آمارها و اخبار موجود مصرف شیر هنوز در حد بسیار پایینی قرار دارد و همین امر نگرانی کارشناسان را نسبت به سلامت افراد به‌ویژه زنان در جامعه ایرانی برانگیخته است. به‌منظور اطلاع یافتن از سرانه مصرف شیر در ایران و مقایسه این میزان مصرف با کشورهای توسعه‌یافته و آگاهی یافتن از خواص شیر با دکتر سیدمرتضی صفوی، مدیرکل سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت و از اساتید دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که از متخصصان تغذیه کشور محسوب می‌شود، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
- سرانه شیر در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا کم محسوب می‌شود یا زیاد؟
سرانه مصرف شیر در ایران حدود90 کیلو است و این در حالی است که سرانه مصرف شیر در اروپا به‌طور میانگین 350 کیلو است. در واقع اروپایی‌ها و مردم غرب اروپا که از توسعه‌یافته‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شوند 4برابر مردم کشور ما شیر مصرف می‌کنند.
- علت این میزان فاصله میان سرانه مصرف شیر در ایران و کشورهای توسعه‌یافته و فقر مصرف شیر در ایران چیست؟
علل مختلفی دارد.
- آیا گران شدن قیمت شیر را می‌توان یکی از دلایل دانست؟
گران شدن بهای شیر اتفاقی است که به تازگی رخ داده است. این آماری که در دسترس ماست مختص زمانی است که شیر گران نشده بود و یارانه آن نیز برقرار بود. طبعا تاثیر قطع یارانه روی کاهش میزان مصرف شیر قطعی است اما در حال حاضر در این باره تحقیقی انجام نشده که بر مبنای آن بتوانیم رقم دقیقی ارائه دهیم. امروز بیش از90 درصد مردم کشور طبق آخرین تحقیقات انستیتوی تغذیه، کلسیم به میزان کافی دریافت نمی‌کنند. طبعا به‌دلیل قطع شدن یارانه‌ها و عدم‌تمکن مالی افراد برای خرید شیر، تعداد افراد بیشتری از خرید شیر امتناع خواهند کرد. بنا بر این آمار، سرانه مصرف شیر نسبت به سابق بازهم کاهش خواهد یافت. به‌دلیل کمبود دریافت کلسیم هم‌اکنون در ایران خانم‌های 35ساله نیز در خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
- آیا برنامه ارائه شیر در مدارس در حال اجرا شدن است؟
اطلاع دقیقی ندارم که آیا شیر از هم‌اکنون توزیع شده یا در آینده توزیع خواهد شد. اما براساس آخرین اطلاعاتی که دارم تا دو هفته قبل یعنی هفته اول آبان و یکماه پس از بازگشایی مدارس برنامه توزیع شیر اجرا نشده بود.
- می‌توانید درباره علت اینکه حتی پیش از هدفمندی یارانه‌ها نیز سرانه مصرف شیر در ایران پایین بود توضیح دهید؟
می‌توان علت عمده فقر سرانه مصرف شیر در ایران را در پایین بودن فرهنگ مصرف این ماده لبنی دانست. ما در ادارات یا مهمانی‌ها که می‌رویم در هیچ کجا شیر تعارف نمی‌کنند و پذیرایی با چای، شربت یا آب‌خوردن انجام می‌گیرد. شیر در مهمانی‌ها و حتی در غذای روزمره به ندرت مصرف می‌شود و میزان مصرف آن بسیار پایین است. از جمله عوارض کم مصرف کردن شیر ناراحتی‌های استخوان و پوکی استخوان است که متأسفانه در کشور ما بسیاری به آن مبتلا هستند.
به‌عنوان مثال یک خانم انگلیسی در روز 7 تا 8 لیوان شیر می‌خورد. در واقع در کشورهای توسعه‌یافته شیر را مانند آب خوردن مصرف می‌کنند. البته در کشورهای توسعه‌یافته آن دسته از افرادی که تمایلی به چاق شدن ندارند طبیعتا از شیر کم چربی استفاده می‌کنند. مصرف پروتئین ما پایین است، یعنی اگر باید بین 10 تا 15 درصد انرژی روزانه خود را از پروتئین دریافت کنیم، ما حدود 10 درصد از این میزان را دریافت می‌کنیم و بنابراین به حداقل خیلی نزدیک هستیم.
- آیا واقعا شیر‌خاصیت لاغر‌کننده دارد؟
شیر به‌عنوان یک ماده غذایی لاغر‌کننده نیست اما آن دسته از افرادی که شیر کم‌چرب مصرف می‌کنند، چاق نمی‌شوند. جایگزین کردن شیر به‌جای مواد‌غذایی پر کالری‌تر نیز می‌تواند باعث کاهش وزن شود. به‌عنوان مثال هر 100میلی‌لیتر شیر در حدود 150کالری دارد و در مقایسه با نوشابه که هر 100گرم آن به‌دلیل وجود میزان بالای قند دارای 400 کالری است، از کالری کمتری برخوردار است. مایعات شیرین مانند نوشابه‌های گازدار قطعا کالری‌های بالاتری دارند و از کالری اشباع شده‌اند.
